Pressan - 08.10.1992, Side 25

FIMMTUDAGUR PRESSAN 8. OKTÓBER 1992
25
STJÓRNMÁL HANNES HÓLMSTEINN GI5SURARSON
Vanstillingarskrif um virðisaukaskatt
Margt er til í því, sem þeir Þor-
steinn Gylfason, Einar Bragi og
ýmsir aðrir rithöfundar og
menntamenn hafa sagt síðustu
vikur um gildi lista og menningar.
Auðvitað er listin til þess, að vís-
indin gangi ekki af mannkyninu
dauðu. Skefjalaus nytjahyggja full-
nægir ekki þörf okkar mannanna
fyrir fegurð, yndisauka, sterkari lit
í lífíð. En ég get ekki annað en
furðað mig á vanstillingarskrifum
þessa fólks um þá nýlegu hug-
mynd fjármálaráðherra að setja
virðisaukaskatt á blaða- og bóka-
útgáfu og aðra menningarstarf-
semi. Engu er líkara en öll rök-
hugsun rjúki út í veður og vind,
þegar menn telja eigin hagsmun-
um ógnað.
Nokkur rök hníga vissulega að
því, að hið opinbera hlynni að ís-
lenskri menningu. Spurningin er
aðeins, hvernig það verði best
gert. Ef til vill er heppilegast að
gera það með því að sleppa allri
bóka- og blaðaútgáfu á íslensku
við skatta. Það hefur þann kost
fram yfir beina styrki til slíkrar
starfsemi, að ekkert opinbert út-
hlutunarvald myndast þá og því
síður verður þá tíl einhver opinber
stoínun, sem einhveijar klíkur eða
fjölskyldur taka herskildi. Skyn-
samlegast hefði því verið að mín-
um dómi, að rfkið hefði fellt niður
alla styrki til rithöfunda, lista-
manna og blaða- og bókaútgáfu,
lagt niður alla menningarsjóði
sína, um leið og það ákvað á sín-
um tíma að sleppa þessari starf-
semi við virðisaukaskatt.
Rökin fyrir því að leggja virðis-
aukaskatt á blaða- og bókaútgáfu
eru á hinn bóginn vel skiljanleg
líka. Allar undanþágur frá skattí
bjóða heim misnotkun og eru
flóknar í framkvæmd. Og því er
ekki að leyna, að þær eru óréttlát-
ar í þeim skilningi, að þær mis-
„Skynsamlegast hefðiþví verið að mínum
dómi, að ríkið hefðifellt niður alla styrki
til rithöfunda, listamanna og blaða- og
bókaútgáfu, lagt niður alla menningar-
sjóði sína, um leið ogþað ákvað á sínum
tíma að sleppa þessari starfsemi við virð-
isaukaskatt. “
muna einstaklingum og atvinnu-
greinum. Það var satt að segja
furðulegt að sjá Þorstein Gylfason,
sjálfan siðfræðikennarann í Há-
skóla íslands, taka andköf af
hneykslun yfir „rangsleitni" ríkis-
ins, þegar það ætlaði að dirfast að
hætta að mismuna prentsmiðjum
húsamálurum. Hann, Einar Bragi
og margir aðrir sjálfskipaðir tals-
menn íslenskrar menningar hafa
stórskemmt fyrir sér með stóryrð-
um og rakalausum þvættingi í
þessu máli.
fslenska ríkið er rekið með
stórkostlegum tekjuhalla, sem
verður að jafha, ef við eigum ekki
að fara sömu leið og Færeyingar
nú og íbúar Nýfundnalands fyrir
nokkrum áratugum. Eitthvað
verður blátt áffam að gera til þess
að spara, og íslenskir rithöfundar
og menntamenn mega ekki láta,
eins og þessi vandi komi þeim
ekki við. Ég geri það því að tÚlögu
minni, að ríkið haldi áfram á
gjöld fyrir afnot af þjónustu þess,
til dæmis skólagjöld uppi í Há-
skóla íslands. (Nemendur hljóta
að geta selt eitthvað af þeim bíla-
flota, sem liggur nú við skólann,
upp í skólagjöldin.) Enn fremur
geri ég það að tillögu minni, að
Rithöfundasambandið og önnur
samtök menningarfólks fái að
ráða því, hvor kosturinn verði tek-
inn, — að menningarstarfsemi sé
áfram undanþegin virðisauka-
skatti, en allir styrkir til hennar
felldir niður á móti, eða að tekin
sé upp álagning virðisaukaskatts á
slíka starfsemi.
STJÓRNMÁL
Ný lögregla
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra er að koma á fót nýrri sveit
lögreglumanna viðskiptalífsins.
Og það er engin venjuleg lögregla
eins og ég þekkti á bamsárunum,
sem kom í skólann og ffæddi okk-
ur börnin um umferðina og lögin
eða hjálpaði okkur í vandræðum.
Nei, það er allt önnur lögregla,
með allt önnur og hættulegri völd.
Og lögreglustjórinn verður pólit-
ískur ráðherra. Það versta við
þetta allt saman er að flestum
virðist standa á sama.
Fyrstu umræðu um frumvarp
viðskiptaráðherra til samkeppnis-
laga lauk í vikunni, en ráðherrann
gerir nú aðra tilraun til að koma
frumvarpinu í gegnum þingið.
Hugmyndin er að ný lög leysi af
hólmi lög frá 1978 um verðlag,
samkeppnishömlur og óréttmæta
viðskiptahætti. Að sögn ráðherra
er markmiðið að efla „virka“ sam-
keppni enn ffekar til hagsbóta fyr-
ir atvinnulífið og neytendur. Þetta
er því göfugt markmið og háleitt,
en mér er til efs að það náist verði
frumvarpið að lögum. Og það
versta í frumvarpinu er hin nýja
lögregla viðskiptaráðherra, sem
að óbreyttu ffumvarpi verður pól-
itísk lögregla ráðherra hverju
sinni.
Jón Sigurðsson ætlar að leggja
Verðlagsstofnun og Verðlagsráð
„niður“ og er löngu kominn tími
til þess, eins og ég hef bent á oft
áður. Verðlagsstofnun hefur
raunar fengist við lítið annað á
síðustu árum en að gera nokkrar
verðkannanir (sem aðrir gera
jafnvel betur) og reynt að koma í
veg fyrir að lukkumiðar séu faldir
í ávaxtafernum. En ráðherrann
ætlar úr öskunni í eldinn (eins og
svo oft áður þegar breyta á lög-
um), þar sem í staðinn koma
Samkeppnisstofnun og Sam-
keppnisráð.
Völd Samkeppnisráðs verða
gífurlega mikil, samkvæmt ffum-
varpi ráðherra, og má líkja við
lögreglu með dómsvald. Ráðið
getur brugðist gegn því, sem Jón
opinberir löggæsluaðilar eins og
Samkeppnisstofnun og Sam-
keppnisráð þjóni hagsmunum
neytenda eða atvinnulífs. Hags-
munir þeirra eru best tryggðir
með almennum, skýrum leikregl-
um, sem stjórnmálamenn eru
ekki alltaf að breyta. Jón Sigurðs-
son ætlar sér að koma ffumvarp-
inu í gegnum Alþingi fyrir ára-
mót, þannig að það verði að lög-
um á nýju ári. Því verður ekki trú-
að að þingmenn samþykki það
óbreytt, og raunar er engin ástæða
til að flýta sér, þetta er eitt af þeim
„Nei, það er allt önnur lögregla, með allt
önnur og hættulegri völd. Og lögreglu-
stjórinn verðurpólitískur ráðherra. Það
versta við þetta allt saman er aðflestum
virðist standa á sama. “
Sigurðsson kallar misbeitingu
markaðsráðandi fyrirtækja á að-
stöðu sinni, orð sem hafa enga
raunverulega merkingu í mínum
huga að minnsta kosti. Hvað er
markaðsráðandi fyrirtæki? Og
hvernig og hvenær er um misbeit-
ingu að ræða? Til að kóróna allt er
Samkeppnisstofnun veitt heimild
til að leggja hald á gögn fyrirtækja.
Það er mikill misskilningur að
frumvörpum sem að ósekju
mættu velkjast í þinginu um
ókomna framtíð. Hitt er svo ann-
að að lögin frá 1978 eru úrelt, en
þingmenn ættu að hafa það sem
reglu að breyta ekki lögum nema
þeir séu sannfærðir um að betra
taki við. Það á ekki við um umrætt
frumvarp Jóns Sigurðssonar við-
skiptaráðherra._____________________
Hölundur er tramkvæmdastjóri Almenna
bókafélagsins
U N D I R
Ö X I N N I
Hefur velferðar-
kerfið verið
byggt upp meira
og minna sam-
hengislaust, Sig-
hvatur?
„Það verður að segja þá sögu
eins og hún er, að til eru ýmis
dæmi um slíkt. Það hafa verið
gerðir tugir breytinga á al-
mannatryggingalögum, sem
aldrei hafa verið færðar sam-
an í samræmdan lagatexta,
breytingar sem oft á tíðum
stangast á, þannig að úr hef-
ur orðið viðamikið og flókið
kerfi."
Þið létuð sérstaklega skoða
stuðningskerfið í kringum
einstæða foreldra. Erekki
ástæða til að skoða fleiri svið?
Jú, við fórum einfaldlega af
stað með þetta því það var
gríðarlega mikið um ábend-
ingar um misnotkun. Fólki
finnst ekki sanngjarnt að fólk-
ið í næstu (búð sé jafnvel að
stórauka tekjur sínar með
málamyndaskilnaði. Það
kemur þessu á framfæri ef
því finnst mælirinn orðinn
fullur. Þá er kannski hringt
heim til fólksins og ef barn
svarar er spurt um pabba. Og
barnið nær í pabba, sem átti
ekki að vera til staðar. Ef kerfið
á að vera óbreytt verður að
minnsta kosti að gera strang-
ari kröfur gagnvart mögu-
legri misnotkun, t.d. með
nánara samstarfi heilbrigðis-
yfirvalda, skattyfirvalda, Hag-
stofunnar og fleiri."
Fáum við að sjá einhvers kon-
ar velferðarlögreglusveit?"
„Nei. Það er ekki hægt að
gera ráð fyrir njósnandi
einkalífslögreglusveitum.
Nær er að bjóða ekki upp á
lífeyristryggingakerfi sem
gerir mun verr við hjón en þá
sem eru ekki í sambúð."
Er þörf á að samfélagið að-
stoði meðlagsgreiðendur
með því að hafa meðlagið að-
eins 7.551 krónu mánuði
með barni?
„Þetta er lágmarksupphæðin.
Það er engin ástæða til að
foreldri komist upp með að
borga aðeins lágmarksupp-
hæðina ef hún er (engu
samræmi við efnahag við-
komandi. Finnst fólki eðlilegt
að hátekju-og stóreigna-
maðurgreiði hið sama og
lágtekjumaður?"
Sighvatur Björgvinsson stendur
í ströngu við að skera niður út-
gjöld til heilbrigðis- og trygg-
ingamála. I sérstakri úttekt
PRESSUNNAR annars staðar i
blaðinu er fjallað um niðurstöð-
ur nefndar um misnotkun á
stuðningskerfi einstæðra for-
eldra.