Pressan - 19.11.1992, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. NÓVEMBER 1992
13
Betri eða verri kjör...
Skoðanakönnun Skáfs fvrir PRESSUNA
60 prósent
þjóðarinnar býr við
verri kjör en í fyrra
Meirihluti þjóðarinnar telur kjör sín hafa versnað síðustu mánuðina og fæstir eygja von um að ástandið
skáni. Margir telja að kjörin eigi enn eftir að versna og sú svartsýni kann að auka á samdráttinn sem þegar
er farinn að mælast í hagtölum.
Stór meiriMuti fslendinga telur
sig búa við verri kjör nú en fyrir
ári, ef marka má niðurstöður
skoðanakönnunar Skáfs fyrir
PRESSUNA. Helmingur að-
spurðra sagðist ekki reikna með
að kjörin skánuðu næsta árið og
hátt í fjörutíu prósent töldu að
þau mundu enn versna.
Könnunin fór ffam fyrir tveim-
ur vikum. Úrtakið var 526 manns
og spurt var tveggja spurninga:
Býrð þú við betri eða verri kjör í
dag en fyrir ári? Býst þú við að búa
við betri eða verri kjör að ári
liðnu?
Af úrtakinu töldu 56,3 prósent
sig búa við verri kjör en í fyrra,
34,8 prósent töldu þau svipuð, 3,4
prósent töldu þau betri, en 5,5
prósent voru óákveðin. Af þeim
sem taka afstöðu telja því tæp sex-
tíu prósent að kjör sín hafi versn-
að, en um 37 prósent að þau séu
svipuð.
48,9 prósent aðspurðra bjugg-
ust við að kjör sín yrðu svipuð að
ári liðnu, 37,3 prósent töldu þau
eiga eftir að versna enn, 11,4 pró-
sent áttu von á betri tíð. Hálft
þriðja prósent var óvisst um af-
komuna að ári. Af þeim sem af-
stöðu tóku telur því helmingurinn
að kjörin verði svipuð að ári.
Samanburður á svörunum ber
með sér að rúmlega helmingur
þeirra, sem telja kjör sín hafa
versnað, eiga von á að þau versni
enn, en um þriðjungur að þau
verði svipuð. Afþeim sem segjast
búa við svipuð kjör nú og fýrir ári
eiga um 80 prósent von á að þau
verði enn svipuð að ári liðnu.
EKKIUMTALSVERÐ AUKN-
ING VANSKILA
Af þessum svörum má ráða að
flestir telji sig hafa liðið eða munu
líða persónulega fýrir kreppuna
sem nú er sögð ganga yfir landið.
Slíkt mat byggist væntanlega ann-
aðhvort á góðri yfirsýn yfir heim-
ilisbókhaldið eða rökstuddri til-
finningu fýrir því að verr gangi að
ná endum saman nú en áður. En
hversu mikill raunveruleiki býr að
baki svörunum? Af hagtölum og
samtölum við þá sem hafa fingur-
inn á púlsi fjármála heimila í land-
inu má ráða að alvarleg kreppa sé
í raun og veru ekki komin — en
jafnframt að þjóðin virðist búast
við henni mjög fljótlega.
Ein leiðin til að mæla afkomu
heimila er hvernig þeim gengur að
ná endum saman og greiða af því
sem eru hjá flestum reglubundin
útgjöld. Jón Pétursson, skrifstofu-
stjóri hjá veðdeild Landsbankans,
sem annast innheimtu lána Hús-
næðisstofnunar, sagði að ekki
væri merkjanleg aukning vanskila
frá því sem áður var. „Skilin eru
engu síðri nú en þau hafa verið
undanfarna gjalddaga sem við
könnuðum," sagði hann, en bætti
við að stofnunin varaði viðskipta-
vini nú frekar en áður við þeim
kostnaði sem hlytist af vanskilum
og það kynni að hafa ýtt við fólki.
Hrefna Ingólfsdóttir, blaðafull-
trúi Pósts og síma, sagði að vart
hefði orðið fjölgunar lokana hjá
símanum en þó ekki sem næmi
nema um þremur prósentum
fyrstu níu mánuði ársins miðað
við sömu mánuði í fyrra. Hún
sagði að svo virtist sem lokanir
stæðu lengur yfir nú en áður, þ.e.
að færri borguðu reikninginn
fljótlega eftir lokun símans.
Opinberar tölur sýna að kaup-
máttur launa hefur ekki breyst
svo neinu netni undanfarna
mánuði. Hannféll reyndar um
ein tvö prósent á milli september
og október á síðasta ári og náði
lágmarki um áramótin, en hefur
hér um bil náð sér aftur, sam-
kvœmt tölum Þjóðhagsstofnunar.
FÆRRISKÓR —FLEIRI
STUTTBUXUR?
í smásöluverslun er ekki hægt
að merkja samdrátt á fyrri helm-
ingi þessa árs miðað við sama
tíma í fyrra. „Ef kreppan er komin
í verslunina, þá hefiir hún komið
allra síðustu mánuði," sagði
Magnús Finnsson, framkvæmda-
stjóri Kaupmannasamtakanna. Á
fyrri hluta ársins jókst velta í smá-
söluverslun í heild um 2,6 prósent
ffá sama tíma í fyrra, en breyting-
in var mjög mismunandi eftir
greinum.
Þannig dróst sala á skófatnaði
saman um 13 prósent á fyrri
helmingi ársins frá sama tíma í
fyrra, en í sérverslun (til dæmis
íþróttavörum, leikföngum og
minjagripum) jókst veltan um
sama hlutfall. Að öðru jöfnu
mætti ætla að skónotkun væri
nokkuð jöfn, burtséð frá efna-
hagsástandinu, en að neysla á sér-
vöru drægist saman á erfiðleika-
tímum. Þessar tölur gefa því ekki
vísbendingu um kreppu, en gætu
átt sér aðrar skýringar.
Hins vegar dróst sala á bílum
og bílavörum saman um tæp 14
prósent á fýrri helmingi ársins.
Nýskráðir bílar í ágúst og septem-
ber voru um 1.500, en tæplega
2.000 sömu mánuði í fyrra. Þess
má vænta að bílar séu meðal
þeirrar söluvöru sem hægist á
fýrst þegar fólk gerist svartsýnna
um elnahagsástandið.
Almennur innflutningur hefur
dregist saman um 8 prósent fýrstu
átta mánuði ársins, samkvæmt
upplýsingum Hagstofimnar. Sam-
dráttur í heildarinnflutningi (þar
sem talin er með til dæmis fjár-
festing og olíuverslun) er hins
vegar meiri eða um 12 prósent.
Þess ber þó að gæta að sökum
smæðar hagkerfisins geta ein eða
tvær ákvarðanir stórfyrirtækja
breytt þessari tölu verulega og
nægir að nefna flugvélainnflutn-
ing Flugleiða í því sambandi.
Húsnæðisstofnun upplýsir að
kaup á bæði nýjum og eldri íbúð-
um hafi tekið kipp aftur síðustu
mánuði eftir samdrátt fýrr á árinu.
Þannig hafi stofnunin í heildina
ekki orðið vör við þá erfiðleika í
efhahags- og atvinnulífi sem mik-
ið er rætt um nú.
Hjá fjármálaráðuneytinu feng-
ust þær upplýsingar að velta sem
ber virðisaukaskatt hefði dregist
saman um þrjú prósent fýrstu átta
mánuði ársins miðað við sama
tíma í fýrra. Skil á virðisaukaskatti
af innflutningi endurspegla sam-
drátt þar og hafa dregist saman
um 9 prósent. Það segir líka sína
sögu að endurgreiðslur á virðis-
aukaskatti hafa dregist saman um
6 prósent, en endurgreiðsla á sér
stað þegar viðkomandi vara er
notuð sem aðföng til annarrar
fjárfestingar.
Önnur tala gefur vísbendingu
um minni ljárfestingu, en það er
útlánaaukning banka og spari-
sjóða. Aukning miðað við 12
mánaða tímabil fór fyrst niður í
eins stafs tölu í maí á þessu ári,
tæp 8 prósent, og hefur hríðfallið
niður í 3,5 prósent í október. Und-
anfarin ár hefur sambærileg tala
undantekningalítið verið á milli
20 og 30 prósent.
Að þessu samandregnu má
álykta að innflutningur hefur
dregist verulega saman, en þess
sér þó ekki merki í veltu smásölu-
verslunar í heild enn sem komið
er. Sömuleiðis er ljóst að fjárfest-
ing hefur minnkað og má reikna
með að hvort tveggja sé viðbrögð
innflytjenda og kaupsýslumanna
við yfirvofandi samdrætti — sam-
drættinum sem ætti að fylgja
verulega minni þorskafla sem
boðaður er á næsta ári.
ER BÖLSÝNIN AÐ KAFSIGLA
OKKUR?
f hagffæðinni er þekkt sú stað-
reynd að minni neysla og minni
fjárfestingar sökum svartsýni al-
mennings og fyrirtækja verða til
þess að hægist á efnahagslífinu.
Þannig geta huglægar orsakir orð-
ið til þess að kreppa verði alvar-
legri en mælanleg ytri skilyrði gefa
tilefni til. í ljósi svaranna í þessari
könnun vaknar því sú spurning
hvort svartsýni fólks hafi slík áhrif
nú og þá líka hvort „kreppan" sé
að einhverju leyti hugarsmíð sem
verður til vegna bölsýni og heims-
endaspádóma í fjölmiðlum. Um
það verður ekki fullyrt af þessari
könnun, enda ekki spurt frekar
um á hverju fólk byggði svör sín.
Ofangreind könnun Skáfs var
gerð á meðan Iítið hafði enn frést
af störfum atvinnumálanefndar
ríkisstjórnarinnar. Óvíst er hver
áhrif hugmyndir um úrbætur í
efnahags- og atvinnumálum
hefðu — það færi væntanlega eftir
því hvernig þær lentu á Iaunafólki,
hversu mikil samstaða tækist um
þær og hvernig gengi að sannfæra
fólk um að þær hefðu tilætluð
áhrif._________________________
Karl Th. Birgisson
Páll Þorgeirsson flutti sig
með telefaxtækið yfir á
Lækjartorg. Hann gerði ný-
lega tilboð í veiðarfæradeild
Kristjáns Ó. Skagfjörðs.
Asiaco
Fréttu af
innheimtu-
manninum
og hirtu allt
lauslegt
Engin starfsemi fer nú ffarn
á skrifstofum Asiaco hf. á Vest-
urgötu 2 en eigendur fýrirtæk-
isins hafa gefið upp í Morgun-
blaðinu að fyrirtækinu hafi
verið lokað um stundarsakir
vegna „endurskipulagningar“
á rekstri. Samkvæmt heimild-
um PRESSUNNAR munu for-
ráðamenn fyrirtækisins hafa
heyrt af því fyrir skömmu að til
stæði að loka Asiaco en meðal
annars munu vera verulegar
virðisaukaskattskuldir hjá fyr-
irtækinu. f kjölfar þess var haf-
ist handa við að hirða allt laus-
legt úr fyrirtækinu. Núverandi
stjómarformaður og forstjóri,
Páll Þorgeirssoti, hefur hreiðr-
að um sig úti á Lækjartorgi en
einn af fyrri eigendum, Kjart-
an R. Jóhannsson, mun einnig
hafa tekið eitthvað af skrif-
stofubúnaðinum til sín og flutt
það í lagerhúsnæði sitt úti á
Granda. Fyrir þetta húsnæði
hefur Asiaco greitt um 700.000
krónur á mánuði í húsaleigu.
Sá búnaður sem fluttur hefur
verið í burtu er fýrst og ffernst
húsgögn og tölvubúnaður.
Hefur móðurtölva fyrirtækis-
ins með öllu viðskiptamanna-
bókhaldinu verið tekin í burtu.
Viðskiptin með Asiaco hafa
verið nokkuð flókin en fyrir
tveim árum keyptu þeir Eyjólf-
ur Brynjólfsson og Gunnar
Óskarsson fyrirtækið af feðg-
unum Kjartani R. Jóhannssyni
og Kjartani Emi Kjartanss)’ni.
Eftir þvf sem komist verður
næst var kaupverðið á bilinu
180 til 200 milljónir, enda Asi-
aco eitt af stærri fyrirtækjum
landsins. Reksturinn gekk hins
vegar mjög illa effir kaupin og
öllum að óvörum gekk Páll inn
í viðskiptin með skilyrtum
kaupsamningi við þá Eyjólf og
Gunnar fyrr á árinu. Gaf Páll
þá út að hann myndi fjár-
magna kaupin með erlendu
fjármagni sem mun vera búið
að vera á leiðinni allt árið en
ekkert bólar á.
Rekstur fyrirtækisins hefur
hins vegar verið hörmulegur
og hafa vöruumboðin tfnst í
burtu. Á miðju sumri lokaði
Landsbankinn á bankavið-
skipti við fyrirtækið en þá var
skuld þess á hlaupareikningi
komin í á bilinu 23 til 25 millj-
ónir króna. Þá mun Búnaðar-
bankinn hafa tekið það í við-
skipti. Síðan fékk fyrirtækið
greiðslustöðvun sern átti að
nýtast til endurskipulagningar.
Nú hefur fýrirtækinu verið lok-
að, sömuleiðis til endurskipu-
lagningar.