Pressan - 19.11.1992, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. NÓVEMBER 1992
Þrýst á sveitarfélögin um aðstoð við atvinnulífíð
5 mllljarða reddingar
á sfðustu 5 árum
'*T '
Bein framlög og veittar ábyrgðir sveitarfélaganna til handa fyrirtækjum tvöfölduðust frá 1987 til 1991.
Fyrir utan Reykjavík lagði hver fjölskylda um 125 þúsund krónur í púkkið á 5 ára tímabili.
Nær 3,5 milljarða aðstoð vegna fyrirtækja í útgerð og fiskvinnslu.
Á fimm ára tímabili, 1987 til
1991, lögðu sveitarfélög landsins,
með yfir 300 íbúum, alls að nú-
virði yfir 5 milljarða króna til at-
vinnulífsins í fjárhagslegri aðstoð.
Ef Reykjavík er undanskilin nema
framlög og ábyrgðir sveitarfélag-
anna alls um 31.100 krónum á
hvern íbúa eða sem nemur 125
þúsund krónum á hverja fjögurra
manna fjölskyldu.
FJÁRHAGSLEGA REDDING-
IN TVÖFALDAÐIST FRÁ OG
MEÐ 1989
Þessi 5 milljarða aðstoð sveitar-
félaganna undanfarin ár felur í sér
hlutafjárframlög, lán, niðurfell-
ingu gjalda, bein framlög/styrki og
ábyrgðir á lánum fyrirtækjanna.
Útreikningur PRESSUNNAR
byggist á gögnum félagsmála-
ráðuneytisins, þar sem er að finna
svör 24 af 31 kaupstað og 32 af 47
hreppum með yfir 300 íbúa. Fyrir
utan Reykjavík nær þetta yfir 70
prósent íbúa kaupstaða og hreppa
af þessari stærð. Ekki er ástæða til
að ætla að þau sveitarfélög sem
skiluðu ekki svörum skeri sig að
marki frá þeim sem skiluðu inn
gögnum.
Þau sveitarfélög sem skiluðu
inn gögnum gerðu grein fyrir
framlögum upp á rúmlega 2,1
milljarð króna og veittum ábyrgð-
um upp á rúmlega 1,7 milljarða til
viðbótar, alls um 3,9 milljörðum
að núvirði. Með tilliti til sérstöðu
Reykjavíkur má ætla að heildar-
talan fyrir alla kaupstaði og
hreppa með yfir 300 íbúa sé í ná-
munda við 5 milljarða króna og
þar af séu um það bil 2,3 milljarð-
ar í veittum ábyrgðum.
Gögn félagsmálaráðuneytisins
sýna að aðstoð sveitarfélaganna
við fyrirtækin hefur farið vaxandi
þrátt fyrir viðvaranir um slæmar
afleiðingar. Ef aðeins er litið til
þeirra sveitarfélaga sem skiluðu
inn gögnum kemur í ljós að fram-
lög og ábyrgðir námu nálægt 570
milljónum króna að núvirði hvort
árið um sig 1987 og 1988. Árið
1989 stukku framlög og ábyrgðir
þessara sveitarfélaga upp í rúman
milljarð. I lok þess árs varaði
nefnd félagsmálaráðherra við
áframhaldandi þróun á sömu
braut.
TVEIR ÞRIÐJU AÐSTOÐAR-
INNAR VIÐ ÚTGERÐ OG
FISKVINNSLU
Aðstoðin jókst þó enn næsta
árið og 1991 hljóðuðu framlög og
veittar ábyrgðir upp á 1 milljarð
króna. Fátt bendir til þess að
þrýstingurinn á sveitarfélögin hafi
farið minnkandi á þessu ári.
Hin fjárhagslega aðstoð við at-
vinnulífið snýr einkum að fyrir-
tækjum í útgerð og fiskvinnslu.
Miðað við þau sveitarfélög sem
skiluðu inn gögnum um 3,9 millj-
arða framlög og ábyrgðir fyrir
tímabilið fóru 980 milljónir eða
25,2 prósent til útgerðarfyrirtækja
og 1.610 milljónir eða 41,3 pró-
sent til fiskvinnslufyrirtækja.
Samtals til fyrirtækja í sjávarút-
vegi fóru því nær 2,6 milljarðar
eða tveir þriðju hlutar aðstoðar-
innar. Um 590 milljónir voru
1r\íT rtnr Á Í p Byggterágögnumfrá24kaupstö5um JT t U If íí Uí (/jL LÍÍ/ F/ l/íI 32 hreppum me6yfir 300íbúa. Reynslan af þeim var svo yfirfsrb á þau sveitarfélog kaupstaða oz stœrn hreppa x x x Allar tölur eru i miiljonum ab nuviröi.
1200 900 600 300

mmrn '87 88 '89 90 '91
Þórður Skúlason, framkvæmda-
stjóri Sambands sveitarfélaga:
„Sveitarfélögunum hefur verið
stillt upp við vegg og þar sem
um burðarása byggðarlagsins
er að ræða hafa þau ekki getað
sagt annað en já, hvaða áhrif
sem það annars hefur á fjár-
hagsstöðu þeirra."
vegna iðnaðarfyrirtækja eða um
15 prósent og um 265 milljónir
eða tæplega 7 prósent til fyrir-
tækja í verslun og þjónustu. Stór
hluti af því sem eftir stendur fór til
atvinnuþróunarfélaga eða í sér-
stök átaksverkefni.
Sé reynslan af þessum tilteknu
sveitarfélögum yfirfærð á þau
sveitarfélög sem skiluðu ekki inn
gögnum má ætla að framlög og
veittar ábyrgðir til útgerðarfyrir-
tækja hafi á tímabilinu numið
samtals um 1.300 milljónum
króna og til fiskvinnslufyrirtækja
um 2.200 milljónum króna.
STILLT UPP VIÐ VEGG OG
VERÐA AÐ SEGJA JÁ
Sveitarfélögin eru ákaflega mis-
jafnlega fær um að taka þátt í
áframhaldandi björgunaraðgerð-
um. Allnokkur þeirra eru skuld-
sett langt yfir opinber viðmiðun-
armörk en önnur eru í góðri að-
stöðu til að leggja út í nýjar lán-
tökur til framkvæmda og fjárfest-
ingar. Dæmi um sveitarféíög þar
sem skuldastaða er þokkaleg eru
Sandgerði, Grundarljörður, Seyð-
isfjörður, Dalvík, Höfn og Húsa-
vík. Dæmi um sveitarfélög sem
fram að þessu hafa verið um eða
yfir hættumörkum í skuldsetn-
ingu eru Suðureyri, Stykkishólm-
ur, Þórshöfn, Bíldudalur, Sauðár-
krókur, Flateyri, Blönduós, Vest-
mannaeyjar og ísafjörður.
Á fjármálaráðstefnu sveitarfé-
laga, sem hefst á Hótel Sögu í dag,
fimmtudag, fjallar Þórður Skúla-
son, framkvæmdastjóri Sam-
bands sveitarfélaga, sérstaklega
um framlög og ábyrgðir sveitarfé-
laganna vegna atvinnulífsins.
Þórður sagði í samtali við PRESS-
UNA að tímabilið 1987 til 1991
hefði einkennst af gríðarlegum
erfiðleikum atvinnulífsins og
þrýstingi á sveitarfélögin um að-
stoð. „Þrýstingurinn hefur ekki
bara komið frá fyrirtækjunum,
heldur og frá opinberum sjóðum
og bankastofnunum. Sveitarfélög-
unum hefur verið stillt upp við
vegg og þar sem urn burðarása
byggðarlagsins er að ræða hafa
þau ekki getað sagt annað en já,
hvaða áhrif sem það annars hefur
á fjárhagsstöðu þeirra. Þau sem
mest hafa komið til aðstoðar voru
verulega skuldug fyrir og standa
verr eftir þessi fjárútlát. í dag sjá-
um við að ábyrgðir eru víða að
falla á sveitarfélögin.“
VERULEGIR FJÁRMUNIR
MUNU TAPAST í GJALD-
ÞROTUM
Þórður sagði ekkert benda til
þess að dregið hefði úr þessum
þrýstingi á yfirstandandi ári,
nema síður væri. „Þetta heldur
áfram. Nú hefur vaxandi atvinnu-
leysi bæst við, sem er nýtt, og það
eykur á þrýstinginn. Það er verið
að knýja á sveitarfélögin um að
leggja sitt af mörkum, en stað-
reyndin er sú að sveitarfélögin eru
eini aðilinn sem hefur viðhaft
raunhæfar aðgerðir og viðleitni í
þessu sambandi,“ sagði Þórður.
Nefnd á vegum félagsmálaráð-
herra fjallaði sérstaklega urn verst
stöddu sveitarfélögin og skilaði
skýrslu fyrir þremur árum. Hún
fjallaði m.a. um þessa fjárhagslegu
aðstoð og sá fyrir sér óheillaþróun
í kjölfarið: „Sveitarfélög munu
tapa verulegum fjármunum vegna
erfiðleikanna. Hlutafjáreign sveit-
arsjóðs tapast í gjaldþrotum.
Skattar, fasteignagjöld og ýmis
þjónustugjöld tapast í gjaldþrot-
um. Fyrirtæki sem komast hjá
gjaldþroti safna upp skuldum við
sveitarfélög. Óskum um niðurfell-
ingu gjalda hefur fjölgað. Beiðn-
um um skuldbreytingar hefur
fjölgað, m.a. frá ríkisvaldinu.“
AÐSTÖÐUGJÖLDIN: FRÁ 6
UPP í 30 PRÓSENT AF TEKJ-
UM
Og nefndin tók einarða afstöðu
til þessarar þróunar. „... leggur
nefiidin til að sveitarfélögin forð-
ist þátttöku í atvinnurekstri eftir
því sem frekast er unnt. Einnig er
varað við því að leysa vanda at-
vinnufýrirtækja á kostnað sveitar-
félaga. Lagt er til að í fyrstu verði
reynt að setja ákveðnar viðmiðan-
ir í þessu efni. Reynist það ekki
bera árangur verði ákvæði um
þetta bundin í sveitarstjórnarlög-
um.“
Ekki er beinlínis hægt að segja
að farið hafi verið eftir varnaðar-
orðum nefndarinnar, sem fyrr
segir.
Eitt af því sem nú er rætt um að
gera til að létta undir með fyrir-
tækjum landsins er að feila niður
aðstöðugjöld sveitarfélaganna, en
aðstöðugjöld eru sveitarfélögum
misjafhlega drjúg tekjulind. Sveit-
arfélög eins og Mosfellsbær,
Garðabær og Seltjarnarnes fá að-
eins 6 til 7 prósent af rekstrartekj-
um sínum í gegnum aðstöðu-
gjöldin. Útsvarstekjur þeirra
þyrffu aðeins að hækka um 8 til 9
prósent til að vega upp niðurfell-
inguna. Ófá sveitarfélög fá hins
vegar yfir 20 prósentum og hátt í
30 prósent rekstrartekna sinna
með aðstöðugjöldum. Sem dæmi
má nefna Reykjavík, Njarðvík,
Sandgerði, Ólafsvík, Bíldudal og
Skagaströnd. Ólafsvík og Bíldu-
dalur eru síðan í hópi allra skuld-
settustu sveitarfélaga landsins.
Friðrik Þór Guómundsson
Ólafsvík: Fjárhagsaðstoð kaupstaðarins á aðeins einu ári, 1991, nam um 200 milljónum króna. Það sam-
svaraði 154 prósentum af heildarskatttekjum þessárs — og 173 þúsund krónum á hvern bæjarbúa.
Gufubaðið í Fjármálaráðuneytinu
VÍÐAR GUFUBÖÐ
Eins og PRESSAN greindi frá
fyrir nokkru er fjármálaráðuneyt-
ið nú að láta innrétta einhvers
konar gufubaðsaðstöðu fyrir
starfsfólk stjórnarráðsins. En það
er víðar í kerfinu sem fólk getur
slakað á í og eftir vinnutíma. Við
lauslega athugun PRESSUNNAR
kom í ljós að í það minnsta þrjú
ríkisfyrirtæki til viðbótar bjóða
starfsfólki þessa þjónustu.
f kjallara Seðlabankahússins er
íþróttaaðstaða, leikfimisalur með
þrekhjóli og æfmgatækjum — og
gufubað. Þessi aðstaða er ein-
göngu ætluð starfsmönnum
Seðlabankans og er grannt fylgst
með að aðrir notfæri sér hana
ekki.
f Byggðastofnun er líka gufu-
bað, en „lítið“, að sögn starfs-
manna. Það er hluti af aðstöðu
sem alltaf hefur verið í húsinu og
hefur meðal annars verið notuð
fyrir læknisskoðanir.
Landsbankinn rekur heilsu-
ræktarstöð í Mjóddinni fyrir sitt
starfsfólk. Hún er vel úr garði gerð
og meðal annars er boðið upp á
gufubað.
„Nei, því miður höfum við ekki
tyrknesk gufuböð," sagði Hösku-
Idur Jónsson forstjóri ÁTVR, þeg-
IKERFINU
ar blaðið spurðist fyrir um slíka
aðstöðu hjá ríkinu. Hann bætti við
að í húsinu á Stuðlahálsi væru
tvær eða þrjár sturtur sem sjaldan
eða aldrei væru notaðar, en reglu-
gerðir hefðu kveðið á um. „Hins
vegar eigum við enn töluvert af
gömlum eikartunnum sem
brennivín var lagerað á. Mig
minnir að tyrknesk saunaböð séu
hálfgerðar tunnur sem menn fara
ofan í, svo það er kannski athug-
andi að breyta ámunum þannig.
Þetta hafði reyndar ekki hvarflað
að mér áður, en þetta er ekki svo
fráleit hugmynd,“ sagði Höskuld-
„Því miður höfum við
ekki tyrknesk gufuböð,"
sagði Höskuldur Jónsson,
forstjóri ÁTVR.