Pressan - 26.11.1992, Side 7

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 26. NÓVEMBER 1992
7
F Y R S T
F R E M S T
HÖFÐU AÐ VÍSU
VERÐBÓLGU EN
ÁTTU ÞÓ FISK
Reynir Hugason, formaður Félags atvinnulausra
Maðurinn sem lifir kreppuna af
„Hingað til hefur verið œtlast til að at-
vinnuleysingjar héngju niðrá höfn í von
um að verða kallaðir í uppskipun. Eða
færu til Ástralíu ella. “
Þegar kreppir að og harðnar á
dalnum reynir fyrst fyrir alvöru á
hugkvæmni manna til að lifa af.
Sumir leggjast fyrir, sleikja sárin
og fyllast sjálfsvorkunn. Aðrir
tútna út af heift út í allt og alla,
skammast og rífast og sjá að lok-
um samsærismenn í hverju horni.
En sumir eflast við hverja raun.
Það er eins og þeir nái fyrst að
blómstra þegar erfiðleikarnir eru
mestir. Auraleysið verður þeim að
auðlegð. Mótbyrinn að meðbyr.
Og atvinnuleysið að atvinnu.
Þannig er Reynir Hugason, for-
maður Félags atvinnulausra.
Hann hefur sjálfsagt aldrei haft
jafnmikið að gera og eftir að hann
missti vinnuna. Fyrst safnaði
hann saman öllum sem eins var
ástatt fyrir. Síðan skipulagði hann
hópinn, sendi í verslanir og lét
hann hvetja þá sem enn höfðu
vinnu og laun til að kaupa íslenskt
svo fleiri fengju vinnu. Þar næst
útvegaði Reynir síld og tinda-
bikkju svo hans fólk fengi eitthvað
að borða. Um leið fengu hann og
nokkrir félagar hans vinnu sem
fisksalar.
Þetta er ekki aumt af atvinnu-
lausum manni. Hingað til hefur
verið ætlast til að þeir héngju
niðrá höfn í von um að verða kall-
aðir í uppskipun. Eða færu til
Ástralíu ella.
En Reynir hefur breytt þessu.
Hann hefur gert atvinnuieysið að
pólitík og lífsstú. Hann hefur gert
hina atvinnulausu að afli og söfn-
uði.
Það liggur við að maður voni
að ríkisstjórn Davíðs haldi áfram á
sömu braut og atvinnuvegirnir
einnig — lóðrétta leið til andskot-
ans. Þá fjölgar atvinnulausum og
Reynir fær úr rneiru að moða.
Miðað við það sem honum hefur
tekist við þann tiltölulega fáliðaða
hóp sem er án atvinnu í dag er
aldrei að vita hvað hann gæti gert
við aðstæður svipaðar þeim og
ríkja í Bretlandi eða Danmörku.
Hann mundi bókstaflega taka við
stjórninni.
Dæmið af Reyni sýnir að bestu
leiðirnar liggja ekki alltaf í augum
uppi. Það er ekki alltaf sniðugast
að láta sér detta nýjar atvinnu-
greinar í hug til að styrkja þegar
síðustu hafa farið á hausinn af öll-
um styrkjunum. Það er ekki alltaf
sniðugast að leggja vegi, virkja
fossa eða gera við opinberar bygg-
ingar. Þegar menn eins og Reynir
leynast í mannhafmu getur verið
best að láta allt kyrrt liggja. Eftir
smátíma gefast þeir upp á ládeyð-
unni, rísa upp og rífa okkur hin
með sér.
Á meðan Kristján Ragnarsson
grætur í kreppunni á jeppanum
sínum og laununum sínum og
sömuleiðis Ásmundur, Magnús
Gunnars, Arnar Sigurmunds og
allir þeir er engan bilbug að finna
á Reyni. Hann hefur fundið fyrir
kreppunni en ekki aðeins talað
um hana. Og hann ætlar sér ekki
að tala sig út úr henni heldur grípa
til sinna ráða._______________
AS
„Ráðstafanir" í efnahagsmálum
hafa litið dagsins ljós. Jú, að varída
var/er allt á hausnum þótt verð-
bólgan sé lág, kaupmáttur lítill og
skattar á fyrirtæki með þeim
lægstu á vesturhveli jarðar, sér-
staldega á útvegsfyrirtækin.
Á meðan sumt virðist óum-
breytanlegt, eins og gengisfelling-
ar, er annað horfið. Skoðum til að
mynda helstu þætti úr annálum
efnahagsmála frá í febrúar 1977,
þegar ríkisstjóm Geirs Hallgríms-
sonar sat, ffam í apríl 1979, þegar
ríkisstjórn Ólafs Jóhannssonar
setti Ólafslögin svokölluðu.
1977
Febriíar. 2,5% verðbótahækk-
un launa.
Mars: 4,4% hækkun á verði til
bænda.
Júní: 6,7% verðbótahækkun
launa opinberra starfsmanna.
0,8% hækkun á verði til bænda.
Júlí: 4,0% hækkun Iauna opin-
berra starfsmanna. Niðurgreiðsl-
ur auknar til að minnka vísitölu-
hækkun. 20% hækkun á almennu
fiskverði.
September. 4% verðbótahækk-
un launa. 19,2% hækkun á verði
til bænda.
Desember. 12,6% verðbóta- og
áfangahækkun launa. 20% hækk-
Davíð Oddsson: Gengisfelling,
tekjuskattshækkun, sérstakur
skattur á hærri laun, bensín-
gjaldshækkun og 1-2 prósenta
verðbólga.
Geir Hallgrímsson: Gengisfell-
ing, skyldusparnaður á hærri
laun, niðurgreiðslu"fiff", bens-
íngjaldshækkanir og 30 pró-
senta verðbólga.
un áfengis og tóbaks. 18,1%
hækkun á verði til bænda. 10%
skyldusparnaður til 1984 á tekjur
umfram 24 þúsund (að núvirði
u.þ.b. 115 þúsund á mánuði).
1978
Janúar: 13% hækkun á al-
mennu fiskverði. „Smjörútsala"
hefst.
Febrúar. „Febrúarlögin" tak-
marka verðbótahækkun launa.
10% skyldusparnaður á félög og
stofnanir. 13% gengisfelling.
Mars: Verðbótahækkun launa
5,3% í stað 10,6%. 9% hækkun á
verði til bænda.
Júní: 16% verðbóta- og áfanga-
hækkun launa. 13-14% hækkun á
almennu fiskverði. 14,5% hækkun
á verðlagsgrundvelli búvara.
Júlí: 20% hækkun á áfengi og
tóbaki. 33% hækkun á bensín-
gjaldi. Vinstri stjórn tekur við.
September: 20% hækkun á
áfengi og tóbaki. 9% verðbóta-
hækkun launa. 11,6% hækkun á
verðlagsgrundvelli búvara. 15%
gengisfelling. 6% sérstakur tekju-
skattur á laun umffam 28 þúsund,
verðstöðvun, eignaskattsauki,
auknar niðurgreiðslur.
Ólafur Jóhannesson: Gengisfell-
ing. 6 prósenta sérstakur tekju-
skattur á hærri laun, verðstöðv-
un, eignaskattsauki, niður-
greiðslu"fiff", bensíngjalds-
hækkanir og 45 prósenta verð-
bólga.
Október. 5% hækkun á al-
mennu fiskverði.
Nóvember. 6,1% verðbóta-
hækkun launa í stað 14,1%.
Auknar niðurgreiðslur, lækkun á
sköttum lágtekj ufólks.
Desember. 6,7% hækkun á
verðlagsgmndvelli búvara. Niður-
greiðslur stórauknar. Nýtt 50%
skattþrep, hækkun eignaskatts
einstaklinga. 1,4% skattur á versl-
unar- og skrifstofuhúsnæði.
1979
Janúar: 11% hækkun á al-
mennu fiskverði.
Febrúar. 22% hækkun á bens-
íngjaldi.
Mars: 1,7% hækkun á almennu
fiskverði. 6,1% hækkun á verð-
lagsgrundvelli búvara. 19% verð-
jöfnunargjald af raforku, var 13%.
2,5% olíugjald vegna olíuverðs-
hækkana.
Apríl: Ólafslög.
Þarna bjuggu menn við óða-
verðbólgu (30 til 45 prósent), víta-
hring verðbótahækkana, olíu-
verðshækkanir og fleira í þeim
dúr. Gott að vera laus við slíkt, en
indælla væri þó að eiga um leið
einhvern fisk...
Á L I T
Hðtekjuskatturinn
Kristinn
Björnsson
Skeljungi,
894.900 krónur í mánaðar-
laun 1991
„Ég tel að eins og mál hafa þró-
ast og eins og árar í þjóðfélaginu
þessi misserin sé þetta eitt af því
sem hefur þurft að koma til. Ég er
á þeirri skoðun að þetta sé eðlilegt
tímabundið á meðan ástandið er
svona og það þarf að grípa til að-
gerða. Það þurfa allir að taka á sig
skerðingu og það er ekki óeðlilegt
að mínu mati að hún sé meiri á
þá sem bera meira úr býtum.
Tímabundið er þetta eðlilegt í
ljósi ástandsins en meginreglan á
að sjálfsögðu að vera sú að skatt-
prósentan sé sú sama á alla þegna
þjóðfélagsins."
Þórarinn V.
Þórarinsson
ASÍ, 608.200
krónur í mánaðarlaun 1991
„Það er útbreiddur misskiln-
ingur í umræðu um skattamál að
skattar hækki ekki hlutfallslega
með vaxandi tekjum. Ef við skoð-
um þetta miðað við meðalvaxta-
gjöld á meðaleign eins og hún
kemur út hjá skattgreiðendum á
síðasta ári, þá er meðalskatturinn
að þróast ffá því að vera mínus 33
próxent, miðað við 50 þúsund
króna tekjur, í það að fara upp í
tæplega 33 prósent, miðað við
600 þúsund króna tekjur. Þannig
að bilið í skattkerfinu er gríðar-
lega breitt. Ég mat það persónu-
lega svo að ef það væri þáttur í
samkomulagi við verkalýðshreyf-
inguna, um viðbrögð við þessum
efnahagsvanda sem við er að fást,
til staðfestu á því að byrðunum
yrði ekki dreift jafnt heldur með
einhverjum ásættanlegri hætti, þá
væri vel hægt að sætta sig við
hærra skattþrep sem lið í þeim
þáttum. Það breytir því ekki að
það er vandræðafyrirbrigði að
vera með tröppur. Svona sérstök
þrep hafa auðvitað áhrif á og
auka undanskot skatta; menn
reyna að koma sér niður fyrir
tröppuna. Og þetta hreina ein-
falda skattkerfi, sem allar þjóðir
öfunda okkur af, lasnast auðvitað
við þetta, þannig að það er ekki
gott að vera með þetta frambúð-
Brynjólfur
Bjarnason
Granda,
Sigurður
Helgason
Flugleiðum,
760.700 krónur í mánaðar-
laun 1991
„Almennt tel ég stighækkandi
skatta draga úr frumkvæði og
vinnugleði manna. Það er eðlilegt
að það sé sama skattprósenta á
allar tekjur manna, í hvaða formi
sem þær myndast, en þeim ekki
mismunað. Þjóðfélagið á síðan,
að mínu mati, að hafa velferðar-
kerfi sem tryggir þeim, sem ekki
eiga kost á að afla sér nægjanlegra
tekna, lágmarkstekjur."
865.700 krónur í mánaðar-
laun 1991
„Ég hef í sjálfu sér ekkert við
hann að athuga, þótt ég hefði
frekar viljað sjá þetta sem há-
tekjusparnað, eins og var í um-
ræðunni. En ég held að allir verði
að leggjast á eitt og þeir þá frekar
sem hafa hærri tekjumar, ef hægt
er að ná til þeirra. Ég væri líka
meðmæltur því að skatteftirlit
yrði enn frekar eflt, því þetta
kemur örugglega við þá sem
vinna hjá ríldnu og stórfyrirtækj-
um þar sem allt er gefið upp, en
það virðist vera töluvert af fólki
sem hefur háar tekjur en borgar
hvorgi lágtekjuskatt né hátekju-
skatt. Ég hef í sjálfu sér ekkert á
móti þessu ef þetta leggst á alla
sem eru með háar tekjur.“