Pressan - 26.11.1992, Side 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 26. NÓVEMBER 1992
Hvaða séríslensku
fyrirbœri koma upp
í hugann þegar
áróður er enn og
aftur rekinnfyrir
því að velja eigi ís-
lenskt til að rétta
við óhagstœð við-
skipti við útlönd?
Er það kannski
Valstómatsósan,
sem er bœði helm-
ingi dýrari en er-
lend tómatsósa og
reyndist þegar upp
var staðið vera
eplamauk með
sterkum litarefn-
um? Eða Man-
eggjasjampóið?
Kannski Kjarvals-
eftirprentun? Nú
eða íslenska ilm-
vatnið Monts
Bleus? Halda menn
virkilega að ís-
lenskar ilmvatns-
drottningar séu til-
búnar að leggja
dýru erlendu
merkjunum á borð
við Moschino eða
Coco Chanelfyrir
Monts Bleus?
(slenskt brennivín er svolítið
„trendí" um þessar mundir, en því
náðu aldrei íslensku líkjörarnir
Merkurdögg og Jöklaglóð.
Áróðurinn sem rekinn er fyrir
því að taka íslenskt framyfir erlent
byggist fyrst og fremst á því að
þannig megi sporna gegn at-
vinnuleysi. Rök Landssamtaka at-
vinnulausra eru þau að velji allir
íslendingar íslenskt geti allir sem
nú eru atvinnulausir fengið vinnu.
Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son, dósent við Háskóla fslands,
kvað þennan rökstuðning í kút-
inn í síðustu PRESSU. Hann ritaði
meðal annars um að íslendingar
ættu að kaupa ódýrustu vöruna
að gefnum sambærilegum gæð-
um, ekki fremur íslenska vöru en
údenda. Við það yrði tekjuafgang-
ur sem hyrfi ekki út í buskann,
heldur rynni til þess að skapa ný
störf. Dæmi var tekið um tvenna
skó, sambærilega að gæðum. Aðr-
ir voru údendir og kostuðu 5 þús-
und krónur en hinir íslenskir og
kostuðu 10
þúsund
krónur. Ef taka ætti mið af áróðr-
inum sem rekinn er ætti neytand-
inn að velja íslensku dýru skóna,
og þar með borga 5 þúsund krón-
ur í þágu íslensks atvinnulífs.
Hin hliðin er sú, að ef skókaup-
andinn hefði valið ódýrari skóna,
þrátt fyrir að þeir væru údendir,
ætti hann 5 þúsund króna tekjuaf-
gang sem hann hefði getað notað
til að styrkja íslenska menningu,
til dæmis með því að fara í ís-
lenskt leikhús. Að auki hefði sá
hinn sami hvatt íslenska skófram-
leiðandann til að framleiða skó
sína jafnódýrt og keppinautar
hans erlendis.
ÞÚ KAUPIR ORA-DÓS...
Margt kemur upp í hugann
þegar fólk er beðið að nefna eftir-
minnilegar íslenskar vörur. Svo
virðist sem í efnahagskreppunni
vakni einkennilegar endurminn-
ingar hjá fólki — endur-
minningar sem ná allt
aftur til haftatímans
sem Jakob F. Ás
geirsson hagfræð-
ingur sagði svo
um: Það sýnir
a n d a n
hversu skjótt
við brugð-
Bragi hefur
alltaf talist til
Tímabatterísins. Bragi
og hans íslensku félagar
höfðu yfir 90% markaðshlut-
deild fyrir nokkrum árum, nú hafa
þeir félagar innan við helming.
KeramikiðfráGliti.
umst við að taka upp fordæmi
annarra þjóða í Kreppunni miklu,
afnámum verslunarfrelsið og
hnepptum atvinnuvegina í fjötra
— en þegar sömu þjóðir sneru
unnvörpum baki við haftastefn-
unni og tóku aftur upp frjáls við-
iptí eftir heimsstyrjöldina síðari
eyttum við allra bragða til að
hamla á móti og þverbrutum
samþykktir til að halda í höftin.
Þegar sagt er Veljum íslenskt!
veða jafnan við setningar eins
Og: 0, þarf maður aftur að Skyreralíslenskt
fara að drekka Braga-kaffi, ogfæsthvergi
borða lambahrygg með græn- annars staðar í
um Ora-baunum og pakkas- heiminum.
ultu á sunnudögum, skera
upp saxbautadós í útilegunni með
skátahníf, kaupa kex frá Fróni í
stað Hobnobs, fá sér íslenska
gæru og fláða hesta á gólfið og ís-
lenska keramikið á borðin?
Margir minnast einnig íslensku
húsgagnanna sem voru á öllum
heimilum á árunum frá 1955 til
ársins fram til 1970, svokölluð
tekk- og palesanderhúsgögn sem
Guðmundur — hinn blindi — í
trésmiðjunni Víði framleiddi fyrir
landsmenn. Þá voru tvær
aðrar trésmiðjur við
lýði á íslandi; Val-
björg á Akur-
eyri og Hús-
gagnaverslun
Reykjavíkur.
öll þessi fyrir-
tæki dóu drottni
sínum um og upp úr
1970 er innflutningur
var leyfður á erlendum
húsgögnum. Tekkið, sem
hafði verið altækur tískuviður
í 25 ár á íslandi en ekki nema um
skamman tíma erlendis, varð hall-
ærislegur í augum fólks. Furan sló
í gegn. Þar stóðust íslenskir ffarn-
leiðendur erlend-
KEA-saxbauti og ORA-grænar baunir
voru ómissandi jafnt heima sem á
ferðalögum.
Vals-tómatsósan er einstök, enda
búintil úreplum.
um keppinautum ekki
snúning. Ástæða þess
að tekkið var notað í
húsgagna- og úti-
hurðaframleiðslu á fs-
landi var sú að viður-
inn var ódýr og við-
ráðanlegur í fram-
leiðslu.
fslensk kaffifram-
leiðsla hafði til langs
tíma yfir 90% mark-
aðshlutdeild en hefur
innan við helming
þess í dag. Á hinn bóginn er ís-
lenska lopapeysan, sem fundin
var upp á þriðja áratug þessarar
aldar, aftur farin að
ganga í
lands-
menn.
M u n
ástæðan
liggja í því
að fleiri lit-
en alís-
e n s k u
sauðalitun-
um var kom-
í ið fyrir í
munstrinu; ís-
lenska lopa-
peysan var
poppuð upp.
En hún er ofar-
m
Reynt að sigla undir
rauð strik til hausts
lega í huga þess fólks sem minnist
íslenskrar framleiðslu enda var
enginn maður með mönnum —
að minnsta kosti ekki í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð á tímum
hippamenningar — nema hann
ætti eins og eina lopapeysu. Þá
voru Álafossúlpan og Iðunnar-
skórnir hluti af einkennisklæðum
menntaskólanema. Á sama tíma
gekk eldri karlakynslóðin í Kór-
óna-jakkafötum.
Álafossúlpan fæst ekki lengur
en arftaki hennar sem barst síðar
til landsins, hin svokallaða duf-
felcoat-úlpa, hefúr verið mjög vin-
sæl undanfarin ár. Ef menn vilja
fjárfesta í íslenskum gallabuxum í
stað Levi’s má geta þess að Band-
ido-gallabuxur eru enn ffamleidd-
ar í saumastofú Kamabæjar. Þær
vom upphaflega hannaðar af Col-
in Porter á gullaldarárum Karna-
bæjar. Tíu tíl fimmtán ár em hrns
vegar síðan ís-
lenska gæran hætti
að seljast fslend-
ingum, en hún fæst
enn hjá íslenskum
heimiíisiðnaði. Þar
fást einnig þjóðleg-
ir silfurmunir eins
og afsteypur af
Þórshamri og ís-
lenskar silfúrnælur,
sem útlendingum
finnst enn mikið til
koma. Sala hekl-
aðra íslenskra sjala
IStigu hófadansinn al
jíþrótt í Skagafirði
Tíminn er alíslenskt blað sem á eng-
an sinn líka og heldur ekki frændi
hans Framsóknarflokkurinn.
hefúr hrns vegar dregist saman en
íslenska keramikið selst enn; þó
ekki gamla Glitkeramikið sem var
á öllum íslensku stofúborðunum
með hekluðu dúkunum á sjötta
áratugnum.
DAGBLAÐIÐ TÍMINN OG
TÁRIN
Önnur séríslensk fyrirbæri sem
vert er að nefna og eru enn með
lífsmarki er dagblaðið Tíminn og
bakhjarl hans Framsóknarflokk-
urinn. Enginn bændaflokkur, að
minnsta kostí ekki á Norðurlönd-
um, hefúr vikið eins langt frá upp-
haflegri stefnuskrá sinni til að
i