Pressan - 05.08.1993, Síða 12

12 PRESSAN
S KOÐ A N I R
Fimmtudagurinn 5. ágúst 1993
PRESSAN
Utgefandi Blaö hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Markaðsstjóri Sieurður I. Ómarsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14 -16, sími 64 30 80
Faxnúmer: Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90,
auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborös: Ritstjórn 64 30 85,
dreifing_64 30 86. tæknideild 64 30 87
Áskriftargjald 798 kr. á mánuði ef greitt er meö VISA/EURO
en 855 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 260 krónur í lausasölu
Þegar brandarinn
hættir að vera fyndinn
Fyrstu viðbrögð almennings þegar fréttist af flótta þriggja
anga af Litla-Hrauni fyrir síðustu helgi einkenndust af
ikveðinni léttúð. Lengi vel hefur staða fangelsismála hér á
andi í senn verið fyndin og sorgleg. Öryggismálin eru brand-
iri þar sem fangar labba út að vild og ef marka má orð hátt-
;etts embættismanns þá er það til að skapa ákveðna stemmn-
ngu sem málurn er haldið í því horfi!
En þetta er hætt að vera broslegt. Flótti Björgvins Þórs og
élaga sannar að samfélagið er ekki óhult fyrir stórhættuleg-
im mönnum þó þeir hafi fengið dóm og séu komnir bak við
ás og slá. Viðbúnaður lögreglunnar eftir á sannaði að menn
tar á bæ áttuðu sig á því hvað hafði gerst. En veit almenning-
jr hversu alvarlegt málið var og hve þungur áfellisdómur yfir
terfinu þetta er?
PRESSAN ákvað að rekja feril Björgvins Þórs af nokkurri
jákvæmni upp úr dómsskjölum. Undir eðlilegum kringum-
itæðum væru slíkar lýsingar tæpast birtingarhæfar. Þetta er
»ert í þeim tilgangi að sýna hversu veikur þessi maður er
:nda ljóst að fangelsi er tæpast rétti staðurinn fyrir hann.
linnig er það gert til að árétta hversu alvarlegur hlutur það
:r, gagnvart fómarlömbum hans og samfélaginu í heild, að
áta hann bara labba út. Það er óafsakanlegt.
Það liggur hins vegar fýrir að þeir sem sinna eiga fangelsis-
nálum átta sig ekki á því hve alvarlegt málið er. Staðgengill
'angelsistjóra á Litla-Hrauni segir í viðtali að hann telji strok
anganna „gefa tilefhi til að endurskoða starfsreglur fanga-
/arða“. Fangelsismálastjóri fer mikinn í fjölmiðlum og segir
tð einhver Lykla-Pétur hafi brugðist og verði látinn gjalda
tess. Ekki heyrist hósti né stuna ffá dómsmálaráðuneytinu.
Það væri hláleg niðurstaða ef menn láta sér það eitt nægja að
eka einn eða tvo fangaverði. í siðuðum löndum myndu
eðri menn axla ábyrgðina. I besta falli fáum við nefnd sem
nun skrifa upp á gömul álit í málinu.
Það er trú meirihluta landsmanna að fangavist eigi að leiða
:il betrunar; að hún eigi að hafa að leiðarljósi að bæta menn
:f unnt er. Aðbúnaður fanga og almennt stefhuleysi hefur í
raun haft þveröfug áhrif. Hér í PRESSUNNI hefur áður verið
ierð grein fýrir ástandi þeirra sem eru innan fangelsisveggja.
Staða sjúkra afbrotamanna er síðan öllum ljós. Yfirvöld
jefðu aldrei tekið á þeim málum nema af því að almenningi
/ar nóg boðið. Aftur og aftur hafa komið upp daemi þess að
/eikir menn hafa átt að ganga út úr fangelsum vegna þess að
jeir voru búnir að afþlána án þess að ástand eða aðstæður
peirra hefðu breyst. Nýlegt dæmi er um „Þverholtsmanninn“
svokallaða sem sjálfsagt hefði verið settur út.án eftirlits ef fjöl-
miðlar hefðu ekki upplýst um ástand mannsins.
Hvernig verður ástand Björgvins Þórs eftir 10 ár? Reynslan
kennir okkur að búast ekki við miklu. Það er kannski sorg-
iegast við þetta allt saman að fýrir nokkrum árum hafð'i hið
jpinbera ákæruvald og lögregluyfirvöld fengið sterk skilaboð
am hvert stefndi. Á þeim tíma þótti kerfinú átakaminnst að
>óp’a málinu undir teppið.
Þess hafa aðrir orðið að gjalda.
BLAÐAMENN Bergljót Friöriksdóttir, Friörik Þór Guömundsson,
Guörún Kristjánsdóttir, Gunnar Flaraldsson, Jim Smart
Ijósmyndari, Kristján Þór Árnason myndvinnslumaöur, Margrét
Elísabet Ólafsdóttir, Pálmi Jónasson,
Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkatesari,
Snorri Ægisson útlitshönnuöur, Steinunn Halldórsdóttir,
Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason.Einar Karl Haraldsson,
Guömundur Einarsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hrafn Jökulsson, Hreinn Loftsson, Möröur Árnason,
Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Þórunn Sveinbjarnardóttir,
Össur Skarphéöinsson.
Listir: Einar Örn Benediktsson, mannlíf, Guðmundur Ólafsson,
kvikmyndir, Gunnar Árnason, myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Martin Regal Ieiklist.
Teikningar: Ingólfur Margeirsson, Kristján Þór Árnason,
Snorri Ægisson, Einar Ben.
AUGLÝSINGAR: Ásdís Petra Kristjánsdóttir, Pétur Ormslev.
Setning og umbrot: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerö og prentun: ODDI
„Brútus var besti karl“
Þið verðið að fýrirgefa mér,
lesendur góðir, ég ætlaði svo
sannarlega ekki að skrifa um
Alþýðuflokkinn einu sinni
enn. Ég var búinn að leggja
drög að pistli um laxveiðitúr
Denna og bankastjóra Lands-
bankans, og mér hafði dottið í
hug að segja nýjustu tíðindi af
kosningabaráttu Steingríms
afa Sigfússonar í Alþýðuband-
laginu. Jafnvel ætlaði ég að
segja ykkur undan og ofan af
írafárinu sem varð meðal vin-
kvenna minna í Kvennalistan-
um út af grein í kratasneplin-
um (sem Markús Örn kallar
réttilega Alþýjablaðið). Þar var
í síðustu viku talað í sömu
andrá um „mammúta",
„rúllupylsur“ og Önnu Ólafs-
dóttur Björnsson.
Allt þetta kom sem sagt til
álita — en svo endaði ég nátt-
úrlega á blessuðum Alþýðu-
flokknum.
Enda er Jim Beam Hanni-
balsson búinn að upplýsa að
eiginlega sé einsflokkskerfi á Is-
landi. Ég vona bara að ég
haldi vinnunni þegar Alþýðu-
flokkurinn verður kallaður til
þings í haust.
Þeir voru að spjalla saman,
utanríkisráðherra og Kiddi
rótari. Kiddi er auðvitað enn
þá 64. þingmaður lýðveldisins
þótt Jón Baldvin hafi sparkað
honum úr bílstjóradjobbinu.
Þetta var á kaffistofunni, Jón
Baldvin leit ekki við vínar-
brauðunum hennar Dísu í
eldhúsinu heldur úðaði í sig
prinspólói sem hann hafði
sent Kidda eftir. Nonni er
nefnilega hættur að reykja.
„Þú sérð að það er algjör
della að láta mig ekki keyra
þig,“ nauðaði Kiddi. „Það var
sko algjör óþarfi að láta bösta
sig í tollinum með kjötið. Ég
veit um óteljandi leiðir til að
smygla hverju sem er til lands-
ins. Og veistu hvað Bryndís er
kölluð núna, ha?“ Kiddi þagn-
aði áður en hann skaut því út
um vinstra munnvikið:
„Brynka Skinka. Hefurðu
heyrt annað eins?“
Nonna svelgdist á súkku-
laðinu.
„Þetta er samsæri fjölmiðl-
unga. Aðför að lýðræðinu.
Ofsóknir mannorðsmorð-
ingja. Ég hringi í Styrmi.
Hann veit alltaf hvað á að gera
í svona málum. Styrmir er
æði. Réttu mér annað prins-
póló. Hann reddaði mér lag-
lega í vínmálinu hér um árið.
Æ, hvað ég vildi að hann væri
formaður Sjálfstæðisflokksins
en ekki þessi Selfosslúði sem
er alltaf í skógrækt með hund-
helvítinu...“
Það var hrollur um mig
þegar hann minntist á Tanna.
Við eyddum einu sinni 15
skelfilegum mínútum einir í
bfl.
„Af hverju skrifarðu ekki
aðra grein í Moggann?"
spurði Kiddi og reyndi að
„Sáuði DV? Sáuði
þessa ógeðslegu
grein eftirþennan
Elías Snœmann?
Hann kallaði mig
BRÚTUS! Sagði að
ég hefði rekið Jó-
hönnu í bakið!“
hljóma uppörvandi. „Og í
næsta skipti skaltu ekki birta
hana undir nafni Ámunda.
Það eru miklu fleiri sem taka
mark á mér.“
Jón þaggaði niður í honum:
„Uss!“ hvæsti hann. „Júdasína
er að koma.“
Og þarna var hún komin,
hún Rannsí mín. En fjarri var
nú hið breiða bros sem alltaf
yljar mér um hjartarætur.
Hún kom að borði Nonna
og Kidda.
„Hæ, Rannsí, viltu prins-
póló?“ sagði Nonni alúðlegur.
Svo rak hann upp stór augu:
„Hva’, engin ný dragt í dag?“
Það var rétt. Rannsí var
bara í gömlu grænu dragtinni.
Hún var sest og hafði ekki
einu sinni tekið eftir prinspól-
óinu sem Nonni otaði að
henni. Hún var gráti næst.
„Sáuði DV? Sáuði þessa
ógeðslegu grein eftir þennan
Elías Snæmann? Hann kallaði
mig BRÚTUS! Sagði að ég
hefði rekið Jóhönnu í bakið!“
Það eins og kumraði í
Nonna. „Já, þetta var ansi
skemmtileg grein. Það er nú
ekki ónýtt að vera líkt við
sjálfan Brútus. Þú getur aldeil-
is verið stolt af því, Rannsí
litla. Brútus var besti karl.“
Þetta var Rannsí lítil hugg-
un: „Jæja, er það? Hann Sverr-
ir minn heyrði í bankanum að
þessi Brútus hefði svikið besta
vin sinn. Er það rétt?“
„Heldur betur,“ sagði
Nonni með aðdáunarhljóm í
röddinni. „Hann lét ekki per-
sónulegan vinskap slá ryki í
augu sér. Hann gerði það sem
gera þurfti."
„Ég get ekki setið undir
þessu,“ snökti Rannsí. „Ég er
búin að hringja í fullt af fólki
sem ætlar að svara þessu fýrir
mig og skrifa greinar í blöðin.
Af hverju sagðirðu mér ekki
að allir segðu að ég væri að
svíkja Jóhönnu með því að
verða varaformaður?!“
,Æ, ég bara gleymdi því,“
ansaði Nonni og tróð upp í sig
hálfu prinspólói. „Það bara
datt alveg úr mér.“
„En veistu hvað Margrét
Björnsdóttir sagði við mig?“
hélt Rannsí áfram. „Hún sagði
að ef ég væri eins og þessi
Brútus, þá væru tvö hundruð
Brútusar í Alþýðuflokknum!
Tvö hundruð, og allir með
hnífana á lofti!“
Nonni hætti að smjatta á
súkkulaðinu. Hann var með
fullan munninn og neðri
kjálkinn seig niður á bringu.
Hann starði á Rannsíu og
hálfetið súkkulaðið sáldraðist
yfir borðið. Ekki yrði Þórdís
hrifin af þessu.
„Tvö hundruð Brútusar...“
Hann var eins og í leiðslu. Svo
hristi hann af sér slenið og
rétti snöggt úr sér. Sagði:
„Helvíti er ég eitthvað
slæmur í bakinu...“
Oddur þingvörður er hugarfós-
tur dálkahöfunda, en efnisatriöi
og aörar persónur byggjast á
raunveruleikanum.
STJÓRNMÁL
Viðbragðapólitík út kjörtímabilið?
Franski sósíalistinn Michel
Rocard, sá sem var einna
skásti forsætisráðherrann hjá
Mitterrand áður en fór að síga
alvarlega á ógæfuhliðina fýrir
frönsku sossunum, hann
sagði einhverntíma að dagleg
störf stjómmálamanna fælust
fýrst og fremst í tvennu, ann-
arsvegar að fást við fjárhags-
áætlanir og hinsvegar að
koma sér útúr tilfallandi
vandræðum. List stjórnmál-
anna fælist ekki síst í að ná
jafnvægi á milli þessara ólíku
verkefna.
Þegar grannt er skoðað er
þessi speki snjallari en hún
virðist vera. í pólitíkinni er
það alltaf að gerast rétt einsog
í mannlífinu að upp koma hin
brýnu úrlausnarefni og ryðja
sér hvert af öðru leið fremst á
dagskrána framfýrir mikilvæg
loforð og fögur fýrirheit. Það
hefur oft skilið á milli feigs og
ófeigs hvernig mönnum geng-
ur að kljást við krísurnar, en
fyrir stjórnmálamenn með
einhver önnur markmið en
þati ein að halda sér á floti
skiptir öllu máli að komá
sinni pólitík í gagnið með
skipulegri stefnumótun, og
einmitt það gerist helst þegar
fjárhagsáætlanir eru samdar
og þeim framfýlgt.
Það hefur einkennt íslensk
stjórnmál núna í nokkra ára-
tugi að þau snúast hérumbil
eingöngu um að stjórnmála-
menn komi sér útúr þeim
vandræðum sem brýnust sýn-
ast hverju sinni. Þeir eru alltaf
í vörn, alltaf að svara, alltaf að
bregðast við einhverju sem
upp sprettur. Hinn þátturinn
hjá Rocard, að semja fjárhags-
áætlanir, framfylgja úthugs-
aðri og umsaminni stefnu,
hann hefúr frá því elstu menn
muna verið fúflkomlega und-
irorpinn aðaliðju okkar pólit-
íkusa, sem er það að bregðast
við. Það sést kannski best á því
að þessu tvennskonar starfi er
MÖRÐUR
ARNASON
„Lagast atvinnuástandið eitlhvað í raun og veru viðþennan
milljarð? Er eitthvaðþað að gerast í kraftiþessajjár Éem ekki
verður búið í haustþegar ncest vérður hröpað ogkállað éftír
milljarði?“
allajafna ruglað fullkomlega
saman þannig að fjárhagsáætl-
anir — til dæmis fjárlögin,
æðsta fjárhagsáætlun ríkisins
— eru sjaldnast sú stefnulýs-
andi verkefnaskrá sem efni
standa til, heldur eingöngu
samsafn af minni og meiri
viðbrögðum, viðbrögðum
ríkisstjórnar, viðbrögðum ein-
stakra ráðherra, viðbrögðum
helstu stjórnarþingmanna og
embættismanna.
Það er svo ekki nema í stíl
við þessa hefð að afdrif þeirra
áætlana sem þó eru gerðar
mótast af sífelldum minnj-
háttar viðbrögðum við krísum -
augnabliksins. Þannig hefur fil
dæmis fárið um fjárlög Frið- •
riks Sophussonar sem sagðist
æfla að rétta af ríkissjóðshall-
ann .á ’tveimur árum. Fjárlqg
hans með sífellt svakalegri
halla -— fokkast upp í reglu-
legum krampaköstum af'því ’
hann og ríkisstjómin þurfa að
bregðast við.
Helsti pólitíski viðburður
sumarsins — af öðru en per-
sónuátökum og innanflokks-
deilum — var auðvitað af við-
bragðatagi: þegar ríkisstjórnin
settist saman á fund til að
skipta milljarðinum í atvinnu-
skapandi framkvæmdir, sem
hún hafði samið við ASI og
VSÍ um að skipta. Fyrst höfðu
ráðherrarnir bitist á forsend-
um ráðuneyta sinna og
heimaslóða. Svo kom Davíð
Oddsson brosandi útá blett
einsog jólasveinn í júlísólinni
að segja frá hver hefði unnið í
happdrættinu. Svo ráku upp
óp þær sveitarstjórnir sem
ekkert höfðu „fengið“. Því-
næst risu upp stjórnarþing-
menn í hinum afræktu kjör-
dæmum til varnar „sínu“
fólki. Og loks komu fulltrúar
stjórnarandstöðunnar og
kvörtuðu yfir að hafa ekki
fengið að vera með í neinu.
Svo var aðeins meiri sól og
allt varð aftur gott — enda var
búið að leysa málin eitthvað
frammá haustið, standa við
lykilatriði í kjarasamningun-
um og redda atvinnuleysinu í
sumar.
En bíðum við, — var þetta
ekki ríkisstjórnin sem ætlaði
að standa af sér öll veður í
nafhi stefnúfestunnar f ríkis-
fjármálunuin? Var ekki hér sú
stjórn sem ætlaði að móta
samfélagið í þrjú kjörtímabil?
Stjórnin sem ekki mundi
hlusta á kjördæmavæl og sér-
hagsmunahópa?
Og bíðum enn, — lagast at-
vinnuástandið eitthvað í raun
og veru við þennan milljarð?
Er eitthvað það að gerast í
krafti þessa fj ár sem ekki verð-
ur búið í haust þegar næst
verður hrópað og kallað eftir
milljarði til að koma fólki úr
eymd atvinnuleysisins? Hefur
ríkisstjórnin einhver önnur
ráð í haust en að bregðast við
aftur, — einhverja áætlun í
atvinnumálunum aðra en að
sjá til?
Milljarðurinn í sumar
stendur eftir sem kennslu-
dæmi. Ríkisstjórnin var sett á
stofh með svo mikil áform og
svo rammgerðar áætlanir að
það þurfti ekki að skrifa það
niður á blað. Á miðju kjör-
tímabili og á miklum umróts-
tímum er hún fýrir löngu lent
í einni saman þeirri klassísku
íslensku pólitík að bregðast
við.
Höfundur er íslenskufræðingur.