Íslendingaþættir Tímans - 08.04.1970, Blaðsíða 16

Íslendingaþættir Tímans - 08.04.1970, Blaðsíða 16
Áttræð tvíburasystkin, Jón á Gautiöndum og Hólmfríður á Arnarvatni I. Ættarslóðir, ætterni, uppvöxtur. í fornöld er Gautlanda i Mý- vatnssveit ekki að miklu getið. En árið 1818 flytzt þangað Sigurður Jónsson Halldórssonar bónda á Mýri í Bárðardal. Eftir það hefst bær þessi til merkrar sögu og faækileigrar, — verður setur bænda höfðingja. Það var um síðustu aldamót, sem ég heyrði fyrst Gautianda get ið, enda var ég um það leyti fyrst að byrja að kynnast umheiminum í þvílikri fjarlægð, sem þá var írá svonefndum lágsveitum til há- sveita í Þingeyjarsýslu. Mér þótti nafnið Gautlönd seiðfagurt. Senni Jegt finnst mér, að einhvern þátt í því fegurðarmati hafi átt það mannlíf, sem mér skildist, að þar væri lifað og þau sveitar- og sýslu- völd, er þar voru sögð eiga heima. Sílesnar íslendingasögur á þeiin árum geröu hugann auðsnortinn af höfðingjavaldi og hvers konar yfirburðum. Jón sonur Sigurðar, sem áður er getið, og síðari konu hans, Krist jönu Aradóttur á Skútustöðum Ó1 afssonar, bjó á Gautlöndum frá 1848—1889. Hann var alþingismað maður frá 1859 nálega samfleytt til dauðadags (1889). Einn af stofn endum Kaupfélags Þingeyinga og fyrsti formaður þess. Umboðsmað- tnr Norðursýslujarða. Talinn skörungur að gerð.. Kona hans var Sólveig Jónsdóttir prests í Reykjahlíð Þorsteinssonar. „Börn þeirra, er upp komust, voru“ — segir í íslenzkum æviskrám: „Sigurður verzlunarstjóri á Vestdalseyri, Kristján hæscarétt- ardómari, Pétur alþingismaður á Gautlöndum, Jón í Ærlækjarseli fonmaður Kaupfélags Norður-Þing eyimga, Þuríður, átti Helga Stefáns son, á Arnarvatni Helgasonar og fóru þau til Vesturheims, Rebekka átti séra Guðmund Guðmundsson 1 Gufudal, Steingrímur bæjar- fógeti á Akureyiri, Þorlákur stúd- ent, Kristjana, átti Heliga Sveins- son útibússtjóra á fsafirði“. Pétur bjó á Gautlöndum frá 1884—1919. Hann var þingmaður Suður-Þingeyinga frá 1894 til dauðadags 20. janúar 1922. For- maður og framkvæmdastjóri Kaup félags Þingeyinga 1889—1919. Um boðsmaður þjóðjarða í Þingeyjar- sýslum frá 1901. Formaður Sam bands ísl. samvinnufélaga frá stofnun þess 1902 til 1904 og aft- ur frá 1911 til æviloka. Atvinnu- málaráðherra frá 1920 til bana- dægurs. Pétur igegndi fjölda trúnaðair- starfa, sem hér hafa ekki verið talin. Hann naut mjög mikils trausts og hylli í sveit sinni og héraði. Kona Péturs var Þóra Jónsdótt- ir írá Grænavatni Jónassonar. Þau Þóra og Pétur eignuðust, 17. des. 1889, tvíbura, Hólmfríði og Jón Gauta, sem hér á eftir verð ur minnzt með nokkrum orðum vegna áttræðisafmælis þeirra 17. des. s.l. Önnur böm þeirra hjóna — sem upp komust — voru þrjár dætur: Sólveig, er var kona Péturs Jóns sonar, bónda á Gautlöndum, Pét- urssonar frá Reykjahlið. Hún var elzt. Kristjana skóilastjóri húsmæðra- skólans á Laugum, Þorleif kona Jóns læknis Norlands — yngst . AHar voru þessar konur mikil- hæfar og glæsilegar. Aðeins ein þeirra, Þorleif, er enn á lífi. — Þóra kona Péturs andaðist 30. nóv. 1894 á bezta aldri. Var það fjölskyldunni mikið áfall. Pétur var þannig störfum hlaðinn, að hann gat auðvitað efcki gengið börnum sínum í móðurstað. Yngsta dóttirin. Þorleif, ólst að miklu leyti upp á heimili föður- bróður síns Steingríms sýslu- manns á Húsavík og konu hans Guðnýjar Jónsdóttur móðursystur sinnar. Búskapur Péturs á Gautlöndum var umsvifamikill og rekinn af reglusemi og myndarskap, segja samtímamenn og nágrannar hans. Beimilið var fjölmennt og heimil- islífið með miklum menning- arbrag. Um það eru frásagnir í ferðasögum bæði innlendra og erlendra manna, sem þangað lögðu leiðir sínar. Skóli var þar haldinn á vetrum fyrir börn heim- ilisins og unglinga og þess gætt, að aðrir heimilismenn nytu skól- ans eftir því, sem aðstaða var til. Vinnukonur og vinnumenn skrif- uðu þá stundum íslenzka stila, tóku þátt í reikningi, dönskunámi o. fl. Bókasafn gott var á heimil- inu. í Gautlönd komu margir íor- ustumenn lands- og héraðsmála. Aðalbókbald Kaupfélags Þing- eyinga fór þar fram lengi og þar kom stjórn félagsins iðulega sam- an til funda. Skáld sveitarinnar Þorgils Gjallandi (Jón Stefánsson) og Jón Hinriksson vom þar tíðir gestir, — einkum sá fyrrnefndi. Heimilið var í lifandi snertingu við þær hugsjónir samtíðarinnar, sem helzt létu til sín taka. Þarna uxu ungum sálum ört vængir og þrá til að skyggnast ,.yfir fjöllin háu“. Ennfremur rann þar í rnerg skyldutilfinning ga@n- vart samfélaginu. Veturinn 1903—1904 tóku þau Hólmfríður og Jón Gauti þátt í f jöl mennum unglinigaskóla, sem stofn ISLENDINGAÞÆTTIR

x

Íslendingaþættir Tímans

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslendingaþættir Tímans
https://timarit.is/publication/303

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.