Íslendingaþættir Tímans - 27.04.1972, Blaðsíða 21

Hjónin Arni Björnsson
og Jónína Þorsteinsdóttir
Einn þeirra manna, sem ógleyminn
er á gamla tið og forna vináttu minnti
mig á það fyrr i vetur, að ekki hefði
verið skrifuð eftirmæli Árna kennara
og Jóninu konu hans. betta var
gamall sveitungi þeirra i Möðruvalla-
sókn, Aðalsteinn Jónsson á Baldurs-
heimi, þakklátur hollvinur þess góða
sem gert hefur verið, og vill að merki
þess standi.
Ljúft er mér að gera minningu
þessara merku ágætishjóna með
nokkrum orðum, þótt siðbúna megi
kalla. Vinfengi foreldra minna og
þeirra var traust, og stóðu þau kynni i
áratugi við margháttað samstarf sem
enn verður greint. Eldri systkin mín
voru nemendur Arna, en við hin yngri
nutum fræðandi og elskulegra kynna
við þau hjónin, þótt flutzt heföu til
fulls úr sveitinni, en tengsl Arna og
Jóninu við fólkið útfrá rofnuðu aldrei .
Árni bóndi var fæddur i Bryta á
belamörk 24. janúar 1894. Voru
foreldrar hans Björn bóndi þar
Björnsson á Miðhálsstöðum i öxnadal
Jónassonar, og kona hans Margrét
Vigfúsdottir bónda á Glerá og viðar,
en hún var dótturdóttir sira Gamaliels
á Myrká, sem mjög var nafnkenndur
nyrðra á sinni tið , Fljótamaður að
ætt, hagorður og sérkennilegur. Kona
sira Gamaliels var Hólmfriður
Stefánsdóttir prests lengst á Myrká
Halldórssonar. Af sira Stefáni og
buriði konu hans, Jónsdóttur prests á
Myrká Ketilssonar, eru komnir ýmsir
ágætismenn, merkir að starfsþrótti og
forsjá.
Árni ólst að miklu leyti upp hjá
Guðrúnu móðursystursinniog Asgrimi
manni hennar Sveinsyni, en þau
bjuggu i Stóru-Brekku i Hörgárdal
1892-1905 og siðan á brastarhóli. —
Sem margir áhuga og efnismenn
þeirra tima fór Árni i Hólaskóla og
lauk þar námi 1920. Að visu má sakna
þess, að hann átti ekki kost á lang-
skólanámi, þvi aö hann var bæði
greindur og skarpur að hverju,
sem hann gekk. Ritstörf hans siöar er
hann skrifaði sögu ungmennafélags
Möðruvallasóknar og Búnaðarfélags
Arnarneshrepps, auk blaðagreina,
sýna málvöndun hans og bókvisi, og
hæfileika til rannsókna og ritstarfa.Og
hann unni sögulegri geymd, minnugur
á fróðleik og nákvæmur i aðgreining
efnisins. A þroskaárunum var áhugi
Arna þó bundnastur búskap. Hóf hann
búnað sinn 1920 á Nunnuhóli, sem um
all langt skeið var setið ábýli i Mööru-
vallatúni, eða unz bærinn þar brann
1937. Hafði Arni hug á að fá þar fasta
ábúð á Nunnuhóli skipt út
úr prestsetrinu, en er ekki gat
af þvi orðið fluttist hann að Stóru-
sambýli við Hannes Jóhannsson og
Sigriði konu hans.
Búskaparsaga Arna varö ekki
lengri. Hann hafði stundað barna-
kennslu i Arnarneshreppi frá haustinu
1921 meðfram búskapnum, og hlaut
hann þvi að hvila að miklu leyti á konu
hans að vetrinum, bau Jónina bor-
steinsdóttir frá Sauðárkróki höfðu
gifzt 1921. Jónina mun hafa þreytzt á
búsumstangi, er þau voru farin frá
Nunnuhóli, enda þótt sambýliö I Stóru-
Brekku væri hið bezta. Hún var fingerð
kona, en afkastamikil og hæf til hverra
starfa, sem voru i kaupstað. Eldra
barn þeirra, Eysteinn, fæddist á
Nunnuhóli haustið 1923 en Guðrún i
StóruBrekku 1931. Urðu þá, sem vænta
má, meiri annir húsfreyju. Varð svo
eitt með öðru til þess, að þau hjónin
brugðu búi og fluttust til Akureyrar
1933. Arni hélt þó kennslustörfum
áfram i Arnarneshreppi allt til 1946, og
dvaldi þá tiðum á Syðri-Reistará hjá
þeim önnu og borláki, nema um
helgar, er hann hvarf til fjölskyldu
sinnar, þegar veöur framast leyfði.
Gelík hann þá iðulega milli Reistarár
og Akureyrar, en þaðeru um 20 km, og
var talinn afburða göngumaður,
fljótur i förum, og sá litt á þreyta. En
þau skiptin hafa aldrei verið talin, er
hann fvlgdi börnunum heim að
„Húsinu” í aðdynjandi eöa á brostmni
stórhriö. Hann var frá blautu barns-
beini þjálfaður við fjölbreytilega vinnu
gamla búskaparlagsins.
Enda þótt Arni hlyti loks að breyta'
starfsaðstöðu sinni og tæki við kennslu
á Akureyri, kom hin mikla áreynsla
fram, er hann lamaðist á heilsu hálf
sjötugur að aldri. Hinar miklu göngu-
leiðir ungu áranna og kappsfullt verk
lagið, hafa þó ef til vill ekki reynzt eins
lýjandi og sjálf kennslan. Hún var gerð
af þessum sama heiðarlega og sigur-
krefjandi áhuga. En það má hafa fyrir
víst, aö ekkert hafi þreytt Arna ken-
nara eins og árangurslaus barátta við
kennslu þeirra, sem drógust afturúr,
þvi að hann vildi koma öllum
nemendum áinum til þroska. En
jafnvel hinn ódeigi hugur og mikli
máttur hans varð þar stundum ráð-
þrota. Slikt þekkja allir, en hugsjónir
og lifsskoðun manna eins og Arna
Björnsonar eru nú siður ljós dagsins.
Eins og greindi er ég ekki einn
nemenda Árna, og því kunnugri
honum og þeim Jóninu á öðrum vett-
vangi. En svo mikið hef ég heyrt um
kennslu hans, af skyldum og
óskyldum, að ég tel mig geta borið á
hann lof af þeim rökum, enda munu
ekki svik i hugum gamalla nemenda
hans i Arnarneshreppi, er þeir min-
nast kennara sins á Reistárá.
begar Árni hætti kennslu útfrá,
voru þar miklar breytingar i aðsigi á
skipan skólamála. Aðeins var kennt á
Reistará tvo vetur enn. Siðan i nýju
skólahúsi á Hjalteyri. Aðstöðu-
muninum þarf ekki að lýsa. Kennarinn
var ekki lengur á vist fjarri fjölskyldu
sinni, en búin ibúð i skólahúsinu.
Börnin gengu ekki framar á skólann,
en tekinn upp akstur, sem aðeins brást
i mestu snjóavetrum, bessar
breytingar eru þó smávægilegar i
samanburði við þann mikla mun sem
orðinn er á húsakostinum á bæjunum
og öllum búskaparháttum. En hér,
sem annars staðar, hefur mikil fólks-
fækkun fylgt i kjölfarið. Fram-
farir i búnaði eru almenn-
ar með þjóðinni. En þeirra er
sérstaklega minnst, þegar hugurinn
hvarflar til Árna og Jóninu vegna
þess, hver búskaparahugi þeírra og
islendingaþættir
21