Íslendingaþættir Tímans - 27.04.1972, Blaðsíða 32

75 ára
Lúðvík Gestsson
frá Gerði í Suðursveit
i
Sagt er að þrennt þurfi sá að varast
sem komast vill hjá þvi að lenda i and-
byr og erfiðleikum á lifsleiðinni. Sá
sem kýs sér til handa auðvelda för og
átakalausa „má ekki segja neitt, ekki
gera neitt og ekki vera neitt.” Um leið
og menn láta skoðanir sinar hiklaust i
ljós, taka að vinna og tjá sig á grund-
velli þeirra og þá ekki sizt hafi menn
það hugrekki til að bera að skera sig
úr, vera i senn sjálfstæðir og sérstæðir
þá er um leið viðbúiö að við taki and-
streymi og ekki verði hjá þvi komist að
dómar séu telldir, mismunandi mild-
ir og sanngjarnir eftir atvikum.
Hitt fer ekki á milli mála, að sá sem
hefur kjark til að tala, gera og vera”
hefur um leið áttað sig betur og
glöggvar á þvi, hvað þaö er aði vera
manneskja, þótt hann einmitt þess
vegna hafi brotið „janta-lögin” sem
Aksel Sandemose talar um i bókum
sinum. En liklega hefur sá hinn sami
komizt að raun um gildi hinna frægu
ummæla Pyþagórasar: „Gegn yðri og
innri erfiðleikum er aðeins tvennt,
sem veitt getur svölun: Vonin og þolin-
mæðin”. En öllu öðru fremur hefur
samt slikum manni rætzt fullyrðingin:
„Að vera mannelskja — það er aö vera
gagntekinn af löngun að njóta þeirrar
ferðar, sem lif á jörðu raunverulega
er.”
Ég ætla að i vitund hinna mörgu vina
sinna sé Lúðvik Gestsson frá Gerði i
Suðursveit einn þeirra óvenjulegu
manna.sem aldrei hefur sætt sig við
annað en geta tjáð hug sinn hiklaust,
unnið verk sitt með öryggi þess, sem
veit hvað hann er aö gera og hvers
vegna, en umfram allt aldrei af-
neitað sjálfum sér. Hann veit, að mað-
urinn sjálfur „er gullið þrátt fyrir
allt.” Ef til vill myndi hann lika i þessu
sambandi taka undir ummæli Yeats:
„Þá fyrst öðlumst vér fullan skilning á
lifinu, þegar við áttum okkum á harm-
inum og þeim mikla hlut, sem hann á i
skynjun og skilningi okkar mann-
anna.” En jafnsatt myndi honum samt
finnast svar spámannsins frá Mekka,
þegar hann var spurður hvað góðverk
væri. Múhameð svaraði: „Góðverk er
allt sem eykur bjartsýni samferða-
mannanna.”
II
Lúðvik Gestsson fæddist á Eskifirði
22. febrúar árið 1897. Foreldrar hans
voru: Gestur Guðmundsson,sjómaður
frá Skagaströnd, Guðmundssonar,
Magnússonar, en sá Magnús var ætt-
aður af Snæfellsnesi og Katrin
Þorsteinsdóttir frá Felli i Suðursveit
kona Gests, ein úr stórum systkina-
hópi, börnum Þorsteins Sigurðssonar,
Arasonar bónda á Reynivöllum.
Móðurætt Lúðviks er öll úr Austur-
Skaftafellssýslu. Foreldrar Lúðviks
eignuðust þrjá syni, auk hans Jósef,
sem var elztur, og Sigurð, sem var
yngstur bræðranna.
Lúðvik Gestsson var tekinn i fóstur,
þegar hann var á öðru ári. Móðursyst-
ir hans. Lúsia Þorsteinsdóttir ljós-
móðir i Suðursveit tók drenginn i fóst-
ur. Lúðvik kom þvi til Suðursveitar ár-
ið 1899. Fyrstu fimm árin, er hann
dvaldi þar, var hann á Breiðabólsstað
hjá Steini Þórðarsyni, sem tók hann að
sér gegn fósturlaunum, er Lúsia
greiddi. Nægðu ljósmóðurlaun hennar,
sem voru sextiu krónur á ári, ná-
kvæmlega til að ynna þá greiðslu af
hendi. Var þvi sagt á þeim tima aö
kaup ljósmæðra væru miðuð viö
ómagalaun. Lúsia tók Lúövik til sin
árið 1904. Hún giftist Hans Hanssyni
Wium. Þau hjónin Hans og Lúsia
bjuggu lengst af á Breiðabólstaðagerði
og hjá þeim var Lúðvik fram undir tvi-
tugs aldur, eða til ársins 1916.
Þegar fósturforeldrar Lúðviks
keyptu Gerði, en þannig var nafn
bæjarins stytt, árið 1909 af Katli Jóns-
syni setti hinn siðastnefndi þaö skil-
yrði að öldruð móðir hans Oddný
Sveinsdóttir fengi að vera á heimilinu
meðan hún lifði. Oddný var þá 88 ára
gömul og blind. Hún lifði 8 ár á heimili
hinna nýju eigenda Gerðis og hélt and-
legum kröftum ótrúlega vel, enda var
hún i senn fluggáfuð og búin svo miklu
andlegu þreki að óvenjulegt má telj-
ast. Lúðvik Gestsson hefur alltaf litið á
það sem sérstaka náð forsjónarinnar
að hann fékk að kynnast Oddnýju
Sveinsdóttur og gat haft hana sem við-
miðun. Oddný sýndi og sannaði, hvað
manneskjan getur risið hátt yfir erfið-
leika sína og boðið niðurrifsöflunum
byrginn.
Oddný Sveinsdóttir kenndi Lúðvik
að lesa, enda þótt hún væri sem fyrr
segir blind. Hún kunni margar bækur
utan að, eða svo virtist Lúövik. Þegar
honum var falið að lesa hátt fyrir fólk-
ið á kvöldvökum við dauft oliuljós,
mátti hann ganga að þvi sem visu að
Oddný leiörétti hann hefði hann lesið
skakkt og krefðist þess jafnframt að
hann endurtæki málsgreinina alla, hve
löng sem hún væri, þvi hún brýndi
fyrir honum að réttur skilningur feng-
ist aðeins með þvi móti að allir hinir
mörgu þættir mynduðu samfellda
heild. Hvorugt mátti að hennar dómi
skorta, yfirsýn eða innsýn.
Oddný Sveinsdóttir var kona minnug
og fjölfróð. Hún gat frætt Lúðvik um
margt og vakið áhuga hans á
enn fleiru. Hún gat horft yfir
langa ævi og metið menn og mál-
efni. Sjálf taldi hún sér það
mikið happ að hafa kynnzt sira
Þorsteini presti á Kálfafellsstað, föður
Torfhildar Hólm, skáldkonu en Oddný
og Torfhildur voru miklar vinkonur og
hélzt sú vinátta meðan báðar lifðu.
Var það eitt af verkefnum Lúðviks, að
hann átti aö skrifa bréf, sem Oddný las
honum fyrir. Þannig hélt Oddný áfram
að standa i bréfaskiptum við vini sina
og ættingja og kom það i hlut fleiri en
Lúðviks að aðstoða við þær bréfa-
skriftir. Lúðvik var fús að veita fræð-
ara sinum þessa þjónustu, en óttaðist
hitt, að stafagerð og annar frágangur
væri ekki innihaldinu samboðinn.
Oddný kunni vel þá list að semja bréf,
enda var hún kona orðhög og sömu-
leiðis ágætlega hagmælt. Það er til
marks um hvort tveggja hagmælsku
hennar svo og andlegt fjör, að þá hún
var 90 ára gömul barst austur i Suður-
sveit nýtt sálmalag, er mikið dálæti
Framhald á bls. 28