Heimilistíminn - 10.06.1976, Blaðsíða 13

Fólk sá það gerast
— áður en það gerðist
Um allan heim er til fólk, sem ,,sér" og ,,heyrir afburði,
áður en jbe/r gerast. Dæmi eru
óteljandi: Titanic-slysið, Aberfan-slysið, Kennedy-morðin...
Er timabært að við
endurskoðum skilgreiningu okkar á tímanum....?
Kona ein fylgdi frænda slnum niður að
höfninni. Hann var að leggja upp i fyrstu
ferö slna sem stýrimaður á skólaskipinu
„Köbenhavn” sem i þann tið var eitt af
stærstu, fimm mastra skipum heims og
stolt danska hersins.
Þegar þau ætluðu aðkveðjast, sá konan
skyndilega fyrir sér syn. Eins og i kvik-
mynd sá hún þetta stóra skip velkjast
hjálparvana i stórum öldum og hvass-
virði. Hún sá greinilega hvernig skipið
sporðreistist, andartak var eins og það
reyndi að ná jafnvæginu, áður en það
hvarf i iðuna. Eins og I varnarskyni rétti
hún út handlegginn til að halda aftur af
frænda sinum.
— Faröu ekki með skipinu, sagði hún.
— Þaö ferst.
Ungi stýrimaðurinn hló aö þessu. Skipiö
lagði af stað — ognokkrum mánuðum siö-
ar komu frændinn og skipið heil á húfi
heim til Hafnar. En það var i næstu ferö
skipsins, árið 1928, sem Köbenhavn hvarf
á leið sinni frá Argentinu til Ástraliu.
Aldrei hefur vitnazt, hvernig það bar til,
en konan, sem nú er látin, sá þaö gerast.
Hún náði á óskýranlegan hátt að sjá i svip
inn i framtiöina.
Þau sáu Titanic farast
Það er alltaf að heyrast um fólk, sem er
búiö eins konar yfirnáttúrlegu næmi og
finnur á sér tilvist annars heims, sem er
óskýranlegur flestum. Konan, sem áöur
er getiö, vildi ekki gera sig hlægilega,
sagði aldrei neinum nema frænda sfnum
frá sýn sinni.
En þegar annað skip, Titanic lagði upp i
jómfrúrferö sina frá Southampton til
Bandarlkjanna með 2207 farþega, viö
mikil fagnaðarlæti, höfðu hundruð manna
kært sig kollótta um aðhlátur. Til eru
staflar af sögum um fólk, sem vikurnar og
mánuöina áður en Titanic átti að leggja af
stað, hafði „séð” slysið. Þaö hafði séö á-
reksturinn við isjakann og farþegana er
böröust viö dauðann i sjónum og yfirfull-
um lifbátunum. Mörg neyðaróp frá dauð-
skelfdu fólki, sem bað um að ferðinni yrði
frestaö, streymdu inn á skrifstofur skipa-
félagsins siöustu vikurnar fyrir brottför-
ina.
En frú Marshall náði aldrei svo langt
með aðvörun sina. Hún stóö utan viö húsiö
sitt á Wight-eyju, ásamt fjölskyldunni og
sá skipið fara framhjá I þokunni og stefna
út á opiö haf. Hún greip skyndilega I
handiegg manns stos og hrópaði:
— Það sekkur... það kemst aldrei á
áfangastað! Ég sé þaö.... hundruð manna
I Isköldum sjónum.... látið fólkiö ekki
drukkna! Gerðu eitthvaö... þú veröur að
gera eitthvaö!
Hann geröi þaö sem næst lá, lagði konu
sina á legubekk og gaf henni siöan svefn-
töflu.
Snemma morguns þremur dögum sið-
ar, rakst Titanic á borgarisjaka og 1502
manneskjur létu lífið.
Móðursýki, dauðaótti, tilviljanir,
taugaspenna eða hreto og bein imyndun?
Þannig leit fólk hjá útgeröarfyrirtækinu á
fyrirbærin og slikur er lika dómur meiri-
hiutans, þegar rætt er um þaö sem á ffnu
máli er kallaö skyggni og er hæfileikinn til
aö skyggnast inn f framtlðina.
Rannsóknir
Ungi, brezki sjómaðurinn Morgan
Robertsson sati London og skrifaði skáld-
sögu 14 árum áður en Titanic fórst. Hann
var að skrifa um það sem hann „sá” að
geröist. Arangurinn varð skýrsla um
Titanic-slysið, sem ennþá var langt úti i
framtiöinni. Skýrslan kom svo vel heim
við slysið, að furðulegt var. Nákvæm
stærð skipsins og þyngd, öryggisráðstaf-
anirnar, sem geru aö verkum að skipið
átti að vera ósökkvandi, tala farþeganna
o.s.frv. Jafnvel nafn skipSins „sá” hann,
með þeim litla mun, að skip hans I bókinni
hét „The Titan”.
A nokkrum nóttum liföi hann upp þenn-
an fratiðarharmleik, sem hann skrifaði
bókina eftir. Hún var gefin út, en. eign-
aðist aldrei marga aðdáendur.
Þvi miður bendir ýmislegt til þess, aö
við eigum nógu erfitt meö aö laga okkur
að okkar eigin heimi, svo þaö er vafamál,
hvort við þurfum þegar á þessari öld að
reyna að laga okkur að heimi framtiðar-
innar. Ef við gætum þroskaö með okkur
hæfileikann til að sjá hlutina fyrirfram,
gætum viö ef til vill átt þáttl að stjórna at-
burðarásinni, eða foröast stórhamfarir.
Þetta er ótrúlegt, en til eru visinda-
menn nú á timum, sem vinna aö rann-
sóknum á þessu. Til dæmis i Sovétrikjun-
um hafa um áraraðir verið gerðar til-
raunir meöskyggntfólk. En það var ekki
fyrr en fyrir áratug, að sálfræðingur I
London, J.C. Barker aö nafni, sagöi eftir
slysið I Aberfan, að nú hlyti að vera hægt
að nota skyggni fólks, til að forðast svona
slys I framtiðinni. Fyrir þetta slys var
sem sagt fjöldi fólks, sem kom með aö-
varanir og I þeim var bæöi þorpið og stað-
urinn nefnt á nafn, en ekkert var gert með
þær.
13