NT - 03.05.1984, Blaðsíða 15

að mannvirki verði reist á
sprungum. Slíkar upplýsingar
þurfa að liggja fyrir þegar
byggðaþróun og skipulag bæja
eru ákveðin. Hann nefndi
einnig að styrkja þyrfti þær
rannsóknir sem hugsanlega
gætu stuðlað að því að í fram-
tíðinni verði hægt að spá fyrir
um jarðskjálfta. Páll Einarsson
tók í svipaðan streng. Hann
taldi æskilegt að þróaðir yrðu
nýir jarðskjálftamælar sem
gæfu fyllri upplýsingar um
hreyfingar jarðskorpunnar.
„Við höfum allar forsendur til
að gera þetta, það vantar bara
peninga til þess“. Pá nefndi
hann að auk þess sem setja
þyrfti meiri kraft í sprungu-
rannsóknir væri æskilegt að
fjölga fjarlægðarmælingum á
svæðinu. Með nákvæmri
leisermælingu má fylgjast með
gliðnun eða samþjöppun á
svæðinu. Hann nefndi að slík
mæling hefði nýlega leitt í ljós
marktæka breytingu á svæð-
inu. Tíu kílómetra lína sem
mæld var reyndist hafa styst
um 5 sentimetra á þremur
árum. „Þetta gefur okkur tals-
verðar upplýsingar um það
sem er að gerast þarna", sagði
Páll Einarsson.
Mestir skjálftar á
þvergengissvæðum
Samkvæmt landrekskenn-
ingunni er skýringarinnar á
Suðurlandsskjálftanum að
leita til gliðnunar landsins. Tal-
ið er að tveir flekar jarð-
skorpunnar séu að gliðna í
sundur við ísland á Atlants-
hafshryggnum. Helstu
sprungusveimarnir liggja eftir
Atlantshafshryggnum, í
norður suður. En þvert á
hrygginn liggja síðan á nokkr-
um stöðum þvergengisbelti og
það er á þeim sem skjálfta-
virknin er mest. Ástæða henn-
ar er sú að þarna nuddast
saman tveir flekar sem eru að
færast hvor í sína áttina. Eitt
slíkt þvergengissvæði liggur
einmitt um Suðurlandið og
annað rétt fyrir norðan land,
við Tjörnes.
Það einkennir Suðurlands-
skjálfta að lítil skjálftavirkni
er milli stóru skjálftanna. í
afmælisriti helgað Sigurði Þór-
arinssyni sjötugum, Eldur í
Norðri, skrifa þeir Páll Einars-
son og Jón Eiríksson um þetta
atriði. „Þessi kyrrð er fremur
til óþurftar og kemur það eink-
um fram á tvennan hátt. Hún
skapar falska öryggiskennd
meðal íbúa svæðisins. Fólk
sem ekki finnur væga jarð-
skjálfta annað veifið hefur til-
hneigingu til þess að gleyma
jarðskjálfta hættunni og er því
verr undir mikla jarðskjálfta
búið en ella. Skjálftafæðin
, veldur því einnig að erfitt er að
beita skjálftafræðilegum að-
ferðum til þess að kanna
svæðið, s.s. að finna mörk
þess, staðsetja virk misgengi
og ákveða skriðstefnu á þeim".
Af þessum sökum meðal ann-
ars verða ritaðar heimildir um
fyrri skjálfta þeim mun mikil-
vægari. Elsti skjálftinn sem
heimildir greina frá varð árið
1157 og síðan þá hafa skjálftar
valdið umtalsverðu tjóni á
Suðurlandi að minnsta kosti 33
sinnum. Heimildir um tjón af
völdum skjálfta eru fremur
fátæklegar fyrir 1700. Allgóðar
heimildir eru hins vegar til um
skjálfta 1706,1732,1734,1784,
1896 og 1912. Tvö svæði hafa
orðið verst úti í þessum skjálft-
um það eru annars vegar
Ölfus, Grímsnes og vestan-
verður Flói. Hins vegar Land
og Rangárvellir. Öruggt er að
í Ölfusi hafa bæir hrunið 14
sinnum í jarðskjálftum á 8
öldum, líklegt er að það hafi
gerst 19 sinnum. Svipað er að
segja um Rangárvelli.
Fimmtudaqur 3. mai 1984

Gunnar E. Kvaran
■ Selfoss, stærsti þéttbýlisstaðurinn á slóðum Suðurlandsskjálfta. Þótt hús nú á dögum séu mun rammgerðari en áður var, er engu að síður rétt að gera ráð fyrir því að Suðurlandsskjálfti
muni valda usla þar.