NT - 21.05.1984, Blaðsíða 12

Ll
Mánudagur 21. maí 1984 12
Vettvangur
Kartöflumálið-kartöflumá
■ Nú virðist trúlegt að öldur
kartöflumálsins fari að lægja, -
að minnsta kosti í bili. Þeir
einkaaðilar sem sótt hafa um
innflutningsleyfi, hafa fengið
þau, að vísu timabundið og með
ýmsum takmörkunum, en leyfi
engu að síður. Grænmetisversl-
unin er farin að bjóða upp á nýjar
kartöflur og finnsku kartöflurnar
sem nú eru eftir á markaðnum
eru a.m.k. ætar.
í blaðaheiminum er mál
þetta búið að standa yfir í
rúmlega hálfan mánuð. í NT
hófst það með áskorun Neyt-
endasamtakanna um að hætta
að boröa kartöflur, sem birtist
á fjórðu síðu föstudaginn 4.
maí. Síöan rak hver stórfyrir-
sögnin aðra. Forsætisráðherra
lýsti því yfir að sér fyndist
eðlilegt aö gefa innflutning
frjálsan. Verslunin Hagkaup
tók hann á orðinu, festi kaup á
kartöflum úti í Englandi og
sótti urn innílutningslcyfi og
tleiri einkaaöilar fylgdu í kjöl-
farið. Neytendasamtökin
söfnuðu 20 þús. undirskriftunr
um frjálsan innflutning kart-
aflna.
Svo sendu samtök kartöflu-
bænda frá scr yfirlýsingu, þar
sem frjáls innflutningur er tal-
inn sarna og dauðadómur yfir
kartöfluræktinni. Verslunar-
ráð íslands sendi frá sér aðra
vfirlýsingu þar sem Grænmet-
isvcrsluninni var í óbeinu orða-
lagi líkt við dönsku einokunar-
kaupmennina á „dapurlegasta
tímabilinu í verslunarsögu
Islands".
í öllum þessum hamagangi
er hætt við að nánari útlistanir
og röksemdafærslur hafi farið
nokkuö fyrir ofan garð og
neöan.
Fyrir þá lesendur sem hafa
áhuga á að kynna sér þá
ákvörðun sem landbúnaðar-
ráðherra tók aö lokum í málinu
og þau nefndaálit sem liggja að
baki þeirri ákvörðun, birtir
NT hér í heilu lagi þá pappíra
sem mestu máli skipta í því
sambandi.
Umsögn
Framleiðsluráðs
Framleiðsluráð landbúnað-
arins kom saman sl. miðviku-
dag til að fjalla um umsóknir 6
einkaaðila um innflutnings-
leyfi fyrir kartöflum. Fundur-
inn stóð allan daginn og fram
á kvöld og má af því marka að
ekki munu allir hafa vcrið
alveg hjartanlega sammála í
upphafi. Að lokum náðist þó
samstaða um þá umsögn til
landbúnaðarráðherra, sem hér
fer á eftir:
Framleiðsluráð landbúnað-
arins hefur fengið til umsagnar
sex umsóknir, sem ráðuneyt-
inu hafa borist um leyfi tij
innflutnings á kartöflum. í
sumum þeirra er sótt um leyfi
til að flytja inn tiltekið magn,
en í öðrum er farið fram á
almenna heimild til innflutn-
ings á nýjum kartöflum og
grænmeti.
Út af þessum bréfum ráðu-
neytisins vill Framleiðsluráð
taka fram eftirfarandi:
„Framleiðsluráð landbúnað-
arins minnir á ákvæði 34. gr.
laga nr. 95/1981 um að „ríkis-
stjórnin (landbúnaðarráðu-
neytið) hefur einkarétt til að
flytja til landsins kartöflur og
nýtt grænmeti."
Af því leiðir að það er í valdi
Alþingis að meta hvort rétt sé
að breyta þessu lagaákvæði.
Minnt er á að Grænmet-
isverslun landbúnaðarins hcfur
annast þennan innflutning í
umboði landbúnaðarráðuneyt-
isins um fjölda ára.
Skyldur þær, sem Grænmet-
isverslun landbúnaðarins hefur
í þessu efni eru í 32. grein
áðurnefndra laga og eru svo-
hljóðandi:
„Um sölu matjurta og gróður-
húsafrainlciðslu
32. grein
Framlciðsluráð iandbúnað-
arins hefur á hendi yfirstjórn
sölumála mat:jurta- og gróð-.
urhúsaframleiðslu landsins.
Það skal stuðla aö því, að
markaðurinn notist sem allra
best og að fullnægt verði sann-
gjörnum óskum framleiðenda
og neytenda. Það getur haft
eftirlit með ineðferð matjurta
og stuðlað að bestu aðferðum
við ræktun, ilutning, geymslu
og vinnslu þeirra, samkvæmt
nánari ákvörðun í reglugerð.
Enginn má versla með kar-
töflur, gulrófur, gulrætur né
hvers konar gróðurhúsafram-
leiðslu í heildsölu nema með
leyfi Framleiðsluráðs.
Leyfi skal veitt til eins árs í
scnn."
í þessari lagagrein kemur
fram að fullnægja skal „sann-
gjörnum óskum framleiðenda
og neytenda." Því fylgir sú
skylda að jafnan séu á boðstól-
um kartöflur í öllu landinu
annað hvort af innlcndri upp-
skeru eða keyptar erlendis frá.
Einnig að beitt sé „bestu að-
ferðum við ræktun, flutning,
geymslu og vinnslu þeirra sam-
kvæmt nánari ákvörðun í
reglugcrö."
Þessi lagaákvæði voru sett
vegna slæmrar reynslu af
skipulagsleysi í þcssari verslun
og voru m.a. til þess aö grciða
fyrir ræktun og sölu kartaflna í
landinu, auka gæði framleiðsl-
unnar, tryggja eftir þvi sem
tök voru á sölu hennar og
spara gjaldeyri til kaupa á
erlendum vörum.
Hverfi Alþingi að því ráði
að gefa innflutning kartaflna
frjálsan hverjum sem er hlýtur
að falla niður skylda Grænmet-
isverslunar landbúnaðarins til
að sjá um að jafnan séu til
kartöflur í öllum hlutum lands-
ins og af því gæti leitt að
kartöfíuskortur gæti orðið í
minni og afskekktari byggðar-
lögum, þó svo yrði ekki í
Reykjavík og allra stærstu
þéttbýlisstöðum öðrum í land-
inu. Skipulagslaus innflutning-
ur gæti leitt til vöruskorts á
vissum tímum og offramboðs
á öðrum tímum, Um leið væri
fallin niður skylda Grænmet-
isverslunar landbúnaðarins til
að gæta þess aö bera ábyrgð á
að ekki séu erlendar kartöflur
til sölu í landinu þegar nægjan-
legt framboð er af innlendum
kartöflum og þar með væri
þrengdur markaður innlendrar
framleiðslu, nema því aðeins
að ríkisstjórnin tæki við þeirri
ábyrgó og tryggði framkvæmd
hennar.
Við slíka breytingu hlýtur
aílt eftirlit með innflutningi
kartaflna og mat á kartöflum
að stóraukast.
Gæði kartaflna fara ekki eft-
ir því hvaða hcildsali er um-
boðsaðili við innflutning
þeirra, heldur miklu fremur
eftir faglegri þekkingu og því
að til séu góðar geymslur fyrir
kartöflurnar á meöan þær bíða
sölu.
Innflutningurinn gæti oröið
til margra hafnarstaða víðsveg-
ar um landið og ríkisvaldið
yrði að ráða sérmenntaða
menn til eftirlitsstarfa og taka
á sig, auk kostnaðar við eftirlit-
ið, umsjón með að ekki flytjist
til landsins skordýr, smitsjúk-
dómar eða plöntusjúkdómar,
sem skaðað gætu íslenskt gróð-
urríki.
Verði fluttar til landsins
undir slíku fyrirkomulagi
pakkaðar kartöflur væri í senn
verið að flytja úr landi vinnu,
sem íslenskar hendur hafa
hingað til annast, og mat á
hinum erlendu kartöflum gjört
miklum munerfiðaraen núer.
Þá vill Framleiðsluráð
minna á að Grænmetisverslun
landbúnaðarins ber ýnisar fé-
lagslegar skyldur, sem Alþingi
og stjórnvöld hafa á hana lagt.
T.d. að sjá um stofnræktun
útsæðis og hún hefur lengi
borið nokkurn kostnað af
þeirri ræktun. Hún sér um
innhcimtu matsgjalda af kar-
töflum, sem notast til aðgreiða
hið lögboðna ríkismat allra
sölukartaflna.
Grænmetisverslunin inn-
heimtir gjöld af innlendri kar-
töfluframleiðslu til Búnaðar-
mála- og Bjargráðasjóðs skv.
reglugerð nr. 631/1982 og
greiðir samskonar sjóðagjöld
af innlendum og erlendum kar-
töflum skv. lögum nr. 45/1971
um Stofnlánadeild landbúnað-
arins með síðari breytingum.
Auk þessa hefur Grænmet-
isverslunin að boði ríkisstjórn-
arinnar greitt síðustu mánuði
bætur vegna uppskerubrests
kartaflna á sl. ári. Ekki verður
lokið við að greiða þær bætur
fyrr en í júlímánuði í sumar.
Flest þessi gjöld leggjast á
kartöfluverðið skv. lögum, eða
ákvörðun stjórnvalda.
Af umsóknum þeim, sem
fyrir liggja, er Ijóst að þær eru
ýmist frá stórmörkuðum sem
aðeins vilja kaupa vöru fyrir
sig og sína viðskiptamenn og
frá fyrirtækjum, sem tæpast
hafa þá vönduðu geymsluað-
stöðu fyrir kartöflur, sem þarf
til að geta þjónað öllu landinu
í þessu efni. Með samþykkt
þeirra umsókna væri ekki séð
fyrir kartöflum fyrir landið allt
en rekstrargrundvelli Græn-
metisverslunar landbúnaðar-
ins hinsvegar stórlega raskað.
Framleiðsluráð harmar þau
óhöpp, sem orðið hafa nýlega
í sambandi við kartöfluinn-
flutning, en varar við að gera
meira úr þeim en ástæða er til
og sérstaklega að gera þau að
tilefni til skjótráðinna breyt-
inga.
Málefnið þarf að skoða ítar-
lega frá ýmsum hliðum éins og
hér hefur verið bent á.
Landbúnaðarráðherra hefur
nýlega skipað nefnd til að
vinna það verk og gera tillögur
að framtíðarskipan þess inn-
flutnings grænmetis og jarð-
ávaxta, sem þörf er á, svo að
hann samrýmist best hagsmun-
um neytenda og framleiðenda.
Þar til sú nefnd hefur skilað
störfum tekur Framleiðsluráð
ekki efnislega afstöðu til ein-
stakra umsókna um innflutn-
ing. Með tilliti til frétta um að
einstakir verslunaraðilar hafi í
trausti á yfirlýsingar ráða-
manna þegar keypt kartöflur
án leyfis vill Framleiðsluráð,
sé þetta rétt, beita sér fyrir því