NT - 28.06.1984, Blaðsíða 13

Vettvangur
■ Ævintýrið um Stigahlíðarlóðimar og ýmis önnur dæmi vitna um þessa tilfærslu fjármuna frá fátækum til ríkra.
Á sjötta og sjöunda áratug
aldrinnar stóð afar mikilvæg
umræða um þá lífsnauðsyn
þjóðarinnar - efnalega og
menningarlega - að byggja
landið allt, koma á jafnvægi í
byggð landsins. Þetta var
kölluð byggðastefna, og einn
helsti frumkvöðull hennar og
baráttumaður var Gísli Guð-
mundsson, ritstjóri og alþingis-
maður. Með löngum og rökvís-
um málflutningi hlaut þetta
viðhorf mikla viðurkenningu
og samhug með þjóðinni.
Ávöxtur þessarar málafylgju
kom fram í einhverju mikil-
vægasta þjóðarátaki á þessari
öld á áttunda áratugnum með
eflingu atvinnu- og búsetuskil-
yrða á landsbyggðinni sem
kölluð er. Arangurinn varð
skjótur og góður, allri þjóðinni
til menningar- og hagsbóta.
Næsti áfangi hlaut að verða
eðlileg dreifing opinberrar
samfélagsþjónustu og stjórn-
sýslu um landið, ef árangurinn
af fyrsta áfanga byggðarstefn-
unnar átti að verða varanlegur.
Um það hófst allmikil umræða,
tillögur voru gerðar, en í raun
var nær ekkert að gert. Þjón-
ustan og stjórnsýslan hélt á-
fram að hlaða utaná sig á
suðvesturhorninu, verslunin
að aukast þar, og á síðustu ár-
um hefur varla verið minnst á
flutning þjónustu og stjórn-
sýslu út á land. Og nú er
útsogið alls ráðandi.
Fordæmi Norðmanna
Fyrir nokkrum dögum var
norskur ráðherra hér í gisti-
heimsókn. Eftir honum hafa
verið höfð orð um það, hve
Norðmenn leggi mikla áherslu
á að byggja land sitt allt og
hafa jafnvægi í byggð landsins.
Þetta minnir á þjóðarátak
þeirra til þess á áratugnum
eftir styrjöldina. I>á kom upp
geigvænlegur fólksflótti frá
norðurhéruðunum suður á
bóginn, svo að við blasti víða
auðn með hættulegri búsetu-
röskun. Þá gripu Norðmenn í
taumana, kölluðu færa hag-
fræðinga til, lögðu fram þjóð-
arfjármuni og snéru vörn í
sókn, sem helst enn af því að
þeir létu ekki deigan síga eins
og við.
Nú vofir yfir okkur geigvæn-
legri byggðaröskun en nokkru
sinnifyrr. Úti álandsbyggðinni
'er þó enn meginhluti þeirrar
framleiðslustarfsemi sem
gjaldeyrisöflun og fæðsla þjóð-
arinnar hvílir á. En verkaskipt-
ing landsmanna færist æ meira
í það horf, að þar vinni fólk
hörðum höndum við fisk og
landnýtingu til þess að fæða og
klæða þjóðina, en á suðvestur-
horninu uni menn við verslun,
viðskipti, bygginga- og lóða-
gróða og stjórnsýslu landsins,
þar sem tölvuheilinn mikli deil-
ir og drottnar. Og þar er svo
vel búið að fólkinu, að menn
vilja óvægir hverfa þangað.
Það ætti varla að þurfa að
eyða að því orðum, hve hættu-
leg þessi þróun er þjóðinni
allri - jafnt hag hennar og
menningu. Enginn heyrist að
vísu enn segja það upphátt að
við eigum að hverfa frá þeirri
stefnu að byggja landið allt.
En þeir sem mestu ráða um
þetta nú segja það í verki.
Maður hrekkur við er
stærsta blað landsins hefur þau
orð um hina uggvænlegu
skýrslu Framkvæmdastofnun-
ar, að spyrja mætti hvort sú
hugsun, sem setur svip sinn á
mat þessara mála í skýrslu
hennar „sé ekki einmitt það
sem við þurfum mest að
forðast, þegar tekist er á við
þau vandamál sem við blasa“.
I framhaldi af þessu er svo
varað við ríkisafskiptum af
þessum málum og sagt:
„Verstu viðbrögðin við þessari
þróun er að líta til ríkisins í
þeirri von að það geti í krafti
fjármagns, sem að mestu leyti
er tekið af íbúum Suðvestur-
lands, gripið til ráðstafana sem
gerir það síður fýsilegt að búa
þar sem fólkið er flest“.
Þannig er talað þótt þeir viti
sem vita vilja, að fjármagn
hefur á undanförnum ára-
tugum sópast utan af lands-
byggðinni til Suðvesturlands í
krafti þeirrar samþjöppunar
þjónustu og stjórnsýslu sem
þar er og með beinum fjár-
magnsflutningum atvinnurek-
enda, sem hætt hafa starfi úti á
landi og flutt allt sem þeir
söfnuðu þar suður.
Einlæg og opinská
umræða
Nú er nauðsynlegt að hefjist
einlæg og opinská umræða um
þær blikur sem yfir vofa í
byggðamálum þjóðarinnar, og
menn geri sér Ijóst, hvort þeir
ætla að standa við þá stefnu að
byggja landið allt, vernda með
því þjóðmenningu og sjálfs-
stæði og gera með sameigin-
legum átökum það sem til þess
þarf- eða ekki. Ef flóttabylgj-
an utan af landi verður íátin
rísa eins og nú horfir á næstu
misserum, verður æ örðugra
að reisa varnir við henni og
snúa vörn í sókn á ný. En
upphaf slíkra umskipta er um-
ræða um málið, og stjórnvöld
verða að kveðja góða menn og
vel mennta til ráðuneytis. Við
eigum að líta betur til Norð-
manna og skoða það sem gerst
hefur þar síðustu áratugina.
Ef baráttan við verðbólguna
á að kosta breikkandi gjá milli
ríkra og fátækra og viðnáms-
lausan fólksflótta inn fyrir virk-
ismúra Reykjavíkur utan af
landsbyggðinni, þá höfum við
tapað stríðinu, jafnvel þótt við
vinnum verðbólguorustuna.
Andrés Kristjansson
FRMIKVEMDASTOFNUN
RÍKISINS
ÁRSSKÝRSLA 1983
■ Skýrsla Framkvæmdastofnunar.
■ „Ævintýrið um Stigahlíðarlóðirnar og
ýmis önnur dæmi vitna um þessa tilfærslu
fjármuna frá fátækum til ríkra. Stríðsvél
stjórnvalda gegn verðbólgu hefur verið eins
og risajarðýta við að dýpka og víkka gjána
milli fátækra og ríkra á Islandi“.
■ „Það hefur einmitt orðið Ijósar með
hverjum degi síðustu mánuðina, að stjórn-
völd hafa háð verðbólgubaráttu sína með
öfugum klónum. Þau brugðust trausti fe-
brúarsamninganna. Þau heyktust á að varð-
veita grundvöll þeirra og forsendur með
réttsýni.“
Fimmtudagur 28. júní 1984 13
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
686300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 686387 og 686306.
Verð í lausasölu 25 kr og 30 kr. um
helgar.
r Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
M. MiTlMlV IV Prentun: Blaöaprent hf.
Guðmundur Garðars
á sér draum
■ Guðmundur H. Garðarsson, formaður fulltrúa-
ráðs Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík,má njóta þess,
að hann er mun hreinskilnari en margir aðrir
leiðtogar flokks hans. Eins og margir fleiri á
Guðmundur sér draum, svo að notuð séu orð
heimsþekkts Bandaríkjamanns um helstu hugsjón
sína. Guðmundur hefur nýlega birt þennan draum
sinn á síðum Morgunblaðsins, þar sem hann átti ekki
neitt illa heima.
Draumur Guðmundar Garðars er í stuttu máli sá,
að Framsóknarflokkurinn verði gerður áhrifa-
laus, því að hann sé langverstur allra íslenskra
stjórnmálaflokka.
Þessi draumur Guðmundar Garðars er ekki neitt
nýr af nálinni. Hann hefur verið draumur eindregn-
ustu auðhyggjumanna alla tíð síðan Framsóknar-
flokkurinn var stofnaður.
Þessi draumur auðhyggjumannanna er ekki undar-
legur. Mestu pólitísku andstæðurnar hérlendis síð-
asta aldarhelminginn hafa verið annars vegar auð-
hyggjustefna eða peningastefna Sjálfstæðisflokksins,
sem setur auðsöfnun einstaklingsins í öndvegi, og
hins vegar manngildisstefna og félagshyggjustefna
Framsóknarflokksins, sem leggur áherslu á félagsleg
úrræði til að bæta og jafna lífskjörin, svo að auðurinn
verði ekki aðeins séreign fárra, heldur fái sem allra
flestir notið þeirra lífsgæða, sem geta fylgt honum,
ef rétt er á honum haldið.
Alla þá tíð síðan Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn komu til sögu hafa þeir verið
höfuðandstæðingar, enda stærstu flokkar landsins.
Hægri menn Sjálfstæðisflokksins hafa réttilega talið,
að Framsóknarflokkurinn væri mesta hindrunin í
vegi þess, að ísland yrði það Gósenland peninga-
stefnunnar, sem þá hefur dreymt um.
GuðmundurH. Garðarssonersamasinnis. Hvílíkt
dýrðarástand myndi ekki skapast fyrir peningastefn-
una, ef Framsóknarflokkurinn væri úr sögunni, og
eftir stæðu Alþýðubandalagið, sem Sjálfstæðisflokkn-
um hefur jafnan gengið auðveldlega að glíma við,
og svo flokksbrotin fjögur Bandalag jafnaðarmanna.
Alþýðuflokkurinn, Kvennalistinn og Kvenna-
framboðið og síðan bætist við Flokkur mannsins og
Sólskinsflokkurinn gengi aftur. Þá yrði vandalítið
fyrir sterkan auðhyggjuflokk að ráða lögum og lofum
með tilstyrk öflugra fjölmiðla.
Þrátt fyrir andstæðar lífsskoðanir, hafa örlögin
stundum knúið Sjálfstæðisflokksmenn og Framsókn-
arflokksmenn til að vinna saman, þegar aðrir fengust
ekki til að glíma við vanda, sem ógnaði afkomu og
sjálfstæði þjóðarinnar. Þannig er ástatt um þessar
mundir. Þessir tveir flokkar eru vel á vegi með að
sigrast á verðbólgunni, höfuðmeinvætti þeirra, sem
búa við lökustu kjörin. Erfitt starf er samt eftir, eigi
fullur sigur að nást.
Draumur Guðmundar H. Garðarssonar er óneit-
anlega nokkur vísbending um, að allir leiðtogar
Sjálfstæðisflokksins séu ekki heilir í þessari viðleitni.
Þeim er um og ó, að verðbólgan verði yfirunnin undir
stjórnarforustu Framsóknarflokksins, því að það,-
gæti aukið veg hans. Þótt heilbrigðir atvinnurekend-
ur skilji nauðsyn þess, að verðbólgan verði sigruð,er
til mikið af milliliðum, sem hafa hagnast á verðbólg-
unni, og missa spón úr aski sinum, ef hún verður að
velli lögð. Eðlilega geðjast þeim ekki að stjórnar-
stefnunni.