Morgunblaðið - 04.08.2004, Blaðsíða 20

UMRÆÐAN
20 MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
RANNSÓKNIR sýna að þátt-
taka fólks í félagsstarfi á unga
aldri segir fyrir um þátttöku þess
í félagsstarfi síðar á ævinni. Þær
sýna einnig að í félagsstarfi þjálf-
ast færni fólks til að
taka á verkefnum og
málefnum, leiða þau
til lykta, eiga farsælt
samstarf við annað
fólk og m.a. byggja
upp traust og sam-
hygð milli manna. Á
máli félagsfræðanna
kallast þetta fé-
lagsauður (social capi-
tal) og telst uppistaða
í auðlegð samfélaga
til jafns við efnislegan
auð og mannauð.
Þátttaka í stjórnmála-
starfi er einn margra möguleika
ungs fólks til að byggja upp eigin
félagsauð og annarra, auk þess að
vera lykilatriði í okkar lýðræð-
isskipan.
Ungt fólk á Norðurlöndum er
fráhverft stjórnmálum
Í fréttatíma Ríkisútvarpsins hinn
19. júlí sl. var greint frá nið-
urstöðum rannsókna í 28 Evr-
ópulöndum um viðhorf ungs fólks
til stjórnmála; m.a. áhuga þess á
þátttöku í stjórnmálum og trú
þess á eigin möguleikum til að
hafa áhrif á þjóðfélagið með þeirri
þátttöku. Rannsóknin (The Young
Citizens Program við Gautaborg-
arháskóla) náði til 70.000 ung-
menna á aldrinum 14–15 ára. Öll
Norðurlönd nema Ísland tóku
þátt. Niðurstaðan kom á óvart
hvað Norðurlöndin varðaði, en
ungt fólk þar hafði verulega minni
áhuga á pólitískri þátttöku og
minni trú á eigin áhrifamögu-
leikum þar en velflestir evrópskir
jafnaldrar þeirra. Samt telja lang-
flestir hinna ungu Norðurlandabúa
að þeir muni kjósa í kosningum,
enda rík hefð þar fyrir mikilli
kosningaþátttöku. Ekki liggja fyr-
ir upplýsingar um viðhorf ís-
lenskra ungmenna til
stjórnmála, en hver
sem þau eru hljóta
þau m.a. að mótast af
þeirri mynd sem þau
hafa af íslenskum
stjórnmálum almennt
og ekki síst starfi
ungliðahreyfinga
stjórnmálaflokkanna.
Hlutverk ungliða-
hreyfinga stjórn-
málaflokka
Ungliðahreyfingar
stjórnmálaflokka eru,
þegar vel tekst til, í senn æf-
ingabúðir, skólar, uppspretta
nýrra hugmynda og afþreying.
Þær eiga að vera skólar þar sem
nýjar hugmyndir eru þróaðar og
prófaðar, haldnir eru fyrirlestrar
og fram fer rökræða, jafnt um
grundvallargildi stjórnmála sem
dagleg úrlausnarefni þeirra. Ung-
liðahreyfingar eiga að vera æf-
ingabúðir þar sem ungt fólk lærir
að takast á í kappræðum og kosn-
ingum, hlýtur eldskírn þess að
láta reyna á eigin hugmyndir og
forystu, þar sem samherjar takast
á. Samherjar sem að loknum
kappræðum eða kosningum hafa
þroska til að snúa bökum saman
um sameiginleg baráttumál, gegn
sameiginlegum pólitískum and-
stæðingum.
Forsenda alls þessa er þó að
lýðræðislegar hefðir og leikreglur
séu í heiðri hafðar, þannig að andi
hreinskilni, heiðarleika og trausts
skapist. Eðlilegt er að tekist sé á,
en öllu skiptir hvernig það er gert.
Heimdallur sé fyrirmynd lýð-
ræðislegra vinnubragða
Sjálfstæðisflokkurinn er lang-
fjölmennasti stjórnmálaflokkur
landsins og ungliðahreyfing hans í
Reykjavík, Heimdallur, fjölmenn-
asta félag ungs fólks í stjórn-
málum. Miklu skiptir fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og stjórnmálin
almennt, að starf Heimdallar sé til
fyrirmyndar. Á sl. hausti beitti
stjórn Heimdallar aðferðum í
stjórnarkjöri, sem ganga gegn lýð-
ræðishefðum Sjálfstæðisflokksins.
Til þess að koma í veg fyrir að
slíkt endurtaki sig hefur fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins,
í samræmi við samþykkt mið-
stjórnar flokksins sl. vetur, sent
út viðmiðunarreglur um undirbún-
ing og framkvæmd kosninga í
flokksfélögum Sjálfstæðisflokks-
ins. Viðmiðunarreglur, sem eiga
að tryggja jafnræði framboða,
gagnsæi og lýðræði.
Framundan er stjórnarkjör í
Heimdalli. Ungt fólk mun fylgjast
með því hvort núverandi stjórn
Heimdallar, sem náði kjöri með
aðferðum, sem kærðar voru til
miðstjórnar Sjálfstæðisflokksins,
sýni meiri lýðræðisþroska og
-styrk en sú stjórn, sem á undan
sat. Hvort hún stuðli að því að
ungt fólk á Íslandi verði fráhverft
stjórnmálum eins og jafnaldrar
þeirra á Norðurlöndum eða virki
sem hvetjandi fyrirmynd lýðræð-
islegra og þroskandi vinnubragða.
Sjálfstæðisflokkurinn á það síð-
arnefnda skilið.
Stjórnmálaþátt-
taka ungs fólks
Bolli Thoroddsen skrifar um
stjórnmál
’Forsenda farsælsstjórnmálastarfs er að
lýðræðislegar leikreglur
séu virtar þannig að
andi heiðarleika og
trausts skapist.‘
Bolli Thoroddsen
Höfundur er ungur sjálfstæðismaður.
SKÝRT hefur verið frá því að
frá og með 1. desember næstkom-
andi muni Eimskipafélag Íslands,
dótturfélag Burð-
aráss, hætta
strandsiglingum í
kringum Ísland. Í
tilkynningu um af-
komu Burðaráss
segir að þess sé
vænst að þessi að-
gerð komi til með
að skila félaginu
300–400 milljóna
króna hagræðingu
á ársgrundvelli.
Einnig kemur
fram að uppsagnir
40–50 starfsmanna
á skrifstofu Eim-
skipafélagsins fyrr í þessum mán-
uði muni koma til góða í hagræð-
ingarskyni og sé reiknað með að
alls nemi sparnaðurinn 200–250
milljónum á ársgrundvelli.
Mikið vill meira
En skyldi Eimskipafélagið vera á
vonarvöl? Ekki er svo að skilja því
félagið hefur upplýst að hagnaður
fyrir afskriftir á árinu 2004 sé
áætlaður u.þ.b. 2.300 milljónir og
gert er ráð fyrir að afkoma ársins
2005 verði um 3.000 milljónir og
um 3.500 milljónir árið 2006. Þegar
Skipaútgerð ríkisins var lögð niður
árið 1992 átti Morgunblaðið vart
nógu sterk orð til að lýsa hve góð
sú ákvörðun var og hinn 24. mars
það ár varð þetta leiðarahöfundi
blaðsins tilefni til þess að staðhæfa
að einkavæðing strandsiglinga
myndi „tryggja nauðsynlega þjón-
ustu eftir hagkvæmustu og ódýr-
ustu tiltækum leiðum. Og létta
jafnframt áhætturekstri og oftar
en ekki taprekstri af ríkissjóði og
þar með skattgreiðendum“. Í um-
ræðum á þingi á þessum
tíma kom fram að miklum
fjármunum hefði verið
varið til strandsigling-
anna og uxu ýmsum þær
upphæðir mjög í augum.
Umræðan um þennan
þátt málsins var þó afar
yfirborðskennd. Þannig
einblíndu menn á kostn-
aðinn við siglingarnar og
töldu sig lausa allra mála
eftir að Skipaútgerðin
yrði lögð af. Þar gleymd-
ist að geta þeirra fjár-
muna sem augljóslega
yrði að setja í vegakerfið
eftir að þungaflutningar færðust
upp á landið. Með ákvörðun Eim-
skipafélagsins nú er ljóst að álagið
á vegakerfið mun enn aukast.
Þjóðhagslega kann þessi ákvörðun
að hafa alvarlegar afleiðingar. Í
fyrrnefndum leiðara voru litlar efa-
semdir um að einkavæðingin væri
til hagsbóta fyrir neytendur og
samfélagið allt: „Svo er að sjá sem
samgönguráðherra hafi haldið svo
á þessu máli, að samfélagið hljóti
af nokkurn hag. Af ríkissjóði hefur
verið létt verulegum útgjöldum, án
þess að þjónusta hafi skerzt. Vonir
standa og til að samkeppni Eim-
skips, Samskipa og annarra, sem
strandsiglingar stunda, muni svara
eftirspurn neytenda … Flest bend-
ir því til þess að einkavæðing
strandsiglinga muni takast vel.“
Þarna reyndist leiðarahöfundur
ekki sannspár og eina ferðina enn
hefur sannast að vafasamt er að
setja jafnaðarmerki á milli hags-
muna einstakra fyrirtækja annars
vegar og þjóðarhags hins vegar. Af
þessu má leiða annað og meira:
Það er misskilningur að leggja
dæmið upp sem „taprekstur“ eins
og leiðarahöfundur gerði forðum.
Markmið fyrirtækis og samfélags
þarf ekki að vera hið sama. Þannig
getur samfélag tekið ákvörðun um
að halda uppi þjónustu sem fyr-
irtæki sæi sér ekki hag í. Enn-
fremur getur þjóðarhagur krafist
annarra lausna en eru á færi ein-
stakra fyrirtækja.
Frumkvæði Jóns Bjarnasonar
Fyrir nokkru fór Jón Bjarnason
fyrir okkur þingmönnum VG og
flutti þingsályktunartillögu um að
rækileg úttekt yrði gerð á strand-
siglingum við Ísland með það fyrir
augum að efla þær. Þingmálinu var
vísað til ríkisstjórnarinnar. Hún
hefur hins vegar ekkert aðhafst í
málinu eftir því sem ég kemst
næst. Hins vegar hef ég fyrir satt
að Sturlu Böðvarssyni samgöngu-
ráðherra hafi ekki verið skemmt
þegar honum voru færð tíðindin af
ákvörðun Eimskipafélagsins nú.
Einu sinni var talað um Eim-
skipafélagið sem óskabarn þjóð-
arinnar og talsmönnum þess varð
tíðrætt um ábyrgð þegar um heild-
arhagsmuni þjóðarinnar væri að
ræða. Ekki þekki ég félagslega
samvisku Eimskipafélagsins í
gegnum tíðina til að dæma þar um.
Hitt er ljóst að á því búinu er nú
fyrst og fremst hugsað um að há-
marka hagnaðinn.
Nú þarf að byrja upp á nýtt
Nú eru hins vegar góð ráð dýr. Ís-
lendingar hafa varið miklum fjár-
munum í hafnargerð víðs vegar um
landið, bæði fyrir fiskiskipaflotann
og einnig flutningaskip. Margt
bendir til þess að sjóflutningar séu
hagkvæmur kostur í þjóðhagslegu
tilliti. Gæti verið ráð að samfélagið
tæki höndum saman um að koma á
strandsiglingum að nýju? Fyr-
irtækið gæti t.d. heitið Skipaút-
gerð ríkisins. Nafnið skiptir ekki
öllu máli. Hitt skiptir máli að við
förum í alvöru að hugleiða hvort
við eigum annarra kosta völ en að
byrja upp á nýtt og hefja upp-
byggingarstarf á þeim sviðum þar
sem ríkisstjórnir síðasta hálfan
annan áratuginn hafa gengið harð-
ast fram í einkavæðingu. Víða hef-
ur hún skilið eftir sviðna jörð.
Kannski leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins láti svo lítið að fjalla
um afdrif strandsiglinga á Íslandi í
kjölfar þess að þær voru einka-
væddar. Hinar sveru yfirlýsingar
frá því í mars árið 1992 gefa fullt
tilefni til slíks.
Eimskipafélagið – einkavæðing og
gamall Morgunblaðsleiðari
Ögmundur Jónasson skrifar um
Eimskipafélagið ’Með ákvörðun Eim-skipafélagsins nú er
ljóst að álagið á vega-
kerfið mun enn aukast.
Þjóðhagslega kann
þessi ákvörðun að hafa
alvarlegar afleiðingar.‘
Ögmundur
Jónasson
Höfundur er þingflokksformaður VG.
SKYNSEMIN mælir með því að
sem flestir hjóli erinda sinna.
Hjólreiðar eru hagkvæmar fyrir
budduna, góðar fyrir umhverfið og
leiða af sér bætt
heilsufar (og stinnari
rass). Hjólreiðar eru
því jákvæður val-
kostur í efnahags-,
umhverfis- og sam-
félagslegu tilliti. Víð-
ast hvar í heiminum
má finna markvissar
áætlanir hjá yfirvöld-
um um að hvetja sem
flesta til að hjóla.
Sömu fyrirheit má
finna hjá Reykjavík-
urborg sem hefur
ásamt sveitarfélögum
á höfuðborgarsvæð-
inu ákveðið að bæta
samgöngur fyrir hjól-
reiðar. Með mark-
vissri uppbyggingu
hefur orðið til stíga-
kerfi fyrir hjólandi
og gangandi vegfar-
endur sem tengir
saman græn svæði
borgarinnar. Þó hefur ekki enn
verið ráðist í það að leggja sér-
stakar hjólagötur sem gera hjól-
reiðar að raunhæfum samgöngu-
kosti. Skipulagsyfirvöld
Kaupmannahafnar hafa í 50 ár
byggt upp á markvissan hátt fyr-
irmyndar kerfi fyrir hjóla-
samgöngur. En kerfið hefði orðið
til einskis ef frændur okkar hefðu
ekki tekið virkan þátt í því að nota
það og stigið á sveif með fyr-
irætlan yfirvalda. Því ættu Reyk-
víkingar að geta horft til hjólreiða
sem alvöru valkosts í samgöngum
og leggja þar með sitt af mörkum
við gera borgina okkar umhverf-
isvæna heilsuborg norðursins.
Eftir nær áratugar uppbygg-
ingu grænna stíga þá er orðið
tímabært að skoða lagningu hjóla-
gatna sem setja þarfir hjólreiða-
manna í fyrsta sæti. Því hefur
samgöngunefnd
Reykjavíkur ákveðið
að skipa starfshóp
sem fjalla á um hjól-
reiðar, skoða hvernig
megi auka þátt hjól-
reiða í samgöngum
borgarbúa og setja
fram tillögur um það
sem betur má fara
með tilliti til öryggis,
styttri ferðatíma og
þæginda. Ennfremur
er hópnum falið að
móta stefnu Reykja-
víkurborgar í þessum
málaflokki.
Nú þegar hefur
hugur borgarbúa til
hjólreiða verið kann-
aður og er ljóst að
mikill vilji er til að
auka þátt þeirra í
samgöngum en ekki
jafnljóst hvað þarf að
gerast til að svo geti
orðið. Notkun reiðhjóla er í engu
samræmi við mikla hjólaeign og
fögur fyrirheit um að hjóla í vinn-
una, skólann eða í ræktina. Því er
mikilvægt að vita hvernig hægt er
að auðvelda fólki valið milli bílsins
og reiðhjólsins dag hvern! Eru all-
ar vísbendingar vel þegnar og
mega þær berast með tölvupósti
til starfsmanns Borgarverkfræð-
ings, Magnúsar Haraldssonar, á
magnus.haraldsson@rvk.is.
Hjólað í
Reykjavík
Óskar Dýrmundur Ólafsson
fjallar um hjólreiðar
Óskar Dýrmundur
Ólafsson
’Notkunreiðhjóla er í
engu samræmi
við mikla
hjólaeign …‘
Höfundur er forstöðumaður og for-
maður starfshóps um hjólreiðar.
www.thumalina.is
FRÉTTIR
mbl.is