Morgunblaðið - 04.08.2004, Blaðsíða 36

MENNING
36 MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Sumarkvöld við orgelið
í Hallgrímskirkju
5. ágúst kl. 12.00:
Inga Rós Ingólfsdóttir selló og
Hörður Áskelsson orgel
7. ágúst kl. 12.00:
Stephen Tharp orgel
8. ágúst kl. 20.00:
Stephen Tharp frá BNA leikur
verk eftir Handel, Bach,
Mendelssohn, Vierne og Stravinsky.
Fös . 06 .08 20 .00 UPPSELT
Fös . 13 .08 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
Lau . 14 .08 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
ATH ! ATRIÐ I Í SÝNINGUNNI
ERU EKKI FYRIR V IÐKVÆMA
ÓSÓTTAR PANTANIR SELDAR DAGLEGA
MIÐASALAN er opin á fame.is,
á þjónustuborði Smáralindar
og í síma 528 8008
JÓNSI
SVEPPI Yfir 12.000 miðar seldir
ÓSÓTTAR PANTANIR SELDAR DAGLEGA
Fös. 6. ágúst kl. 19.30 Lau. 7. ágúst kl. 19.30
Fim. 12. ágúst kl. 19.30 Fös. 13. ágúst kl. 19.30
Lau. 14. ágúst kl. 18.00 Fim. 19. ágúst kl. 19.30
Fös. 20. ágúst kl. 19.30 Sun. 22 ágúst kl. 19.30
Í lok síðasta árs komu út fimmlítil bókarhefti undir heitinuÍslensk úrvalsleikrit. Útgef-
andi er bókaútgáfan Skrudda og
ritstjórar leikskáldin Ólafur
Haukur Sím-
onarson og
Árni Ibsen. Í
hverju hefti er
eitt leikrit,
Maríusögur
eftir Þorvald Þorsteinsson, Hvað
er í blýhólknum eftir Svövu Jak-
obsdóttur, Hafið og Vitleysing-
arnir eftir Ólaf Hauk Símonarson
og Himnaríki eftir Árna Ibsen.
  
Fjögur þessara verka eru skrif-uð á síðasta áratug síðustu
aldar og eru flestum enn í fersku
minni, en Hvað er í blýhólknum er
frá því 1970 og er tímamótaverk í
þeim skilningi að þar kom Svava
fyrst fram sem leikskáld. Stíll
verksins er raunsær þótt snið
textans geri ráð fyrir því sem á
þeim tíma mátti kallast leik-
húslegar lausnir. Formið er nægj-
anlega opið til að gefa listrænum
stjórnendum svigrúm til túlkunar.
Væri forvitnilegt að sjá þetta
verk sviðsett í dag.
  
Útgáfa íslenskra leikrita hefurá undanförnum áratugum
verið með eindæmum handahófs-
kennd. Útgefendur hafa ávallt
sýnt því lítinn áhuga að gefa út
leikrit og bera við lítilli sölu. Vel
má það vera rétt en skýtur þó
samt skökku við miðað við hversu
mikill áhugi almennings er á leik-
húslífinu að öðru leyti. Margir
bera því reyndar við að þeim finn-
ist óþægilegt að lesa leikrit, upp-
setning textans er þeim framandi
og gerir þá ofurmeðvitaða við
lesturinn.
Þau leikhús sem rekin eru að
mestu eða nokkru leyti fyrir op-
inbert fé gætu með réttu talist
skyld til að gefa út á prenti þau
ný leikrit íslensk sem frumsýnd
eru á þeirra vegum. Þetta hefur
stundum verið gert, stundum um
samfellda hríð en fjölmörg leikrit
frá undanförnum árum liggja
óbirt og/eða óprentuð og undir
hælinn lagt hvort þau eru til ein-
hvers staðar í handritsformi eða
ekki. Þetta á sérstaklega við um
leikrit sem flutt voru á árunum
fyrir daga tölvuvæðingar á 9. ára-
tugnum en þau voru einatt fjölrit-
uð og slík eintök hafa sannarlega
týnt tölunni í áranna rás. Ekki
bætir úr skák að leikhúsin eru
ekki bundin kvöðum um skila-
skyldu til Landsbókasafns og því
ekki einu sinni hægt að ganga að
leikhandritum í vörslu þess.
  
Sjálfstæð leikritaútgáfa á borðvið þá sem nefnd var hér í
upphafi er því allra þakka verð og
þó greinilega sé reynt að spara
sem mest við útgáfuna er engu að
síður fengur að textanum á bók.
Enn meiri fengur væri að því ef
hverju leikriti fylgdi dálítill inn-
gangur um efni þess og einnig
kynning á höfundinum ásamt með
lista yfir önnur ritverk hans.
Smátt letur textans gerir heftin
einnig erfið sem vinnubók fyrir
leikara í hugsanlegum uppsetn-
ingum verkanna og jafnvel þó
ekki sé gert ráð fyrir annarri
notkun en lestri. Sparnaðar-
sjónarmið hafa ráðið ferðinni og
gerir heftin tæpast eftirsókn-
arverð nema fyrir hörðustu safn-
ara og áhugamenn um leikritun.
Engu að síður þakkarvert fram-
tak sem vonandi verður fram-
hald á.
’Sjálfstæð leikritaút-gáfa á borð við
þá sem nefnd var hér í
upphafi er því allra
þakka verð.‘AF LISTUMHávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is
Leikrit á bók
HELGA Ingólfsdóttir semballeikari
kvaddi eftir 30 ára einmuna farsælt
starf sem fyrsti listræni stjórnandi
Sumartónleika í Skálholti á laug-
ardaginn var, þegar hún leit yfir far-
inn veg á fjölsóttum fyrirlestri sínum
kl. 14. Óneitanlega mikil tímamót í
framúrskarandi tónleikaröð, sem
vonandi fær áfram að vaxa og dafna
sem verðug fyrirmynd allra síðar til-
kominna sígildra sumartónlist-
arhátíða á Íslandi.
Að áralangri hefð lauk þessari ver-
tíð með þrennum tónleikum á sama
degi. Á þeim fyrstu naut Bachsveitin
í Skálholti góðs af tónverkasöfnun
leiðara síns síðan 1993, Jaaps Schröd-
ers, er mun hafa ánafnað staðnum
nótna- og bókasafn sitt eins og fram
kom af máli Helgu. Gæti vel hafa ver-
ið um fleiri en einn íslenzkan frum-
flutning að ræða þennan laugardag,
enda skilst manni að sum atriðin hafi
jafnvel ekki birzt enn erlendis.
Verkin veittu skyndiyfirlit yfir þró-
un ítalskrar strengjasveitartónlistar
á 17. öld, allt frá madrígalískum kór-
rithætti Giovanni Gabrielis (d. 1612) í
fullfleyga hljóðfæratónlist Torellis (d.
1706). Það var með ólíkindum hvað
leynzt gat í fórum jafnvel smámeist-
ara eins og Cazzatis (d. 1677) og Bon-
oncinis (d. 1678), m.a. bráðfalleg
Sarabanda. Að ekki sé talað um G.B.
Vitali (d. 1692), er bar nafn með rentu
í tveim gneistasprækum verkum úr
fremstu röð, Cappriccio detto il
Molza (í þá fágætum f-moll) og La
Saffatelli. Bæði þrungin hrífandi
dýnamík, djarfri krómatík og smelln-
um hrynþrifum. Bachsveitin lék af
sérlega innlifaðri fágun og samstill-
ingu, og hinn aldni hollenzki leiðari
sýndi lítil ellimerki í spretthörðustu
einleiksköflum konsertanna tveggja
Op. 6,6 og 8,8 eftir „Paganini bar-
okksins“, Giuseppe Torelli.
Frumlegur forboði
Skálholtskvartettinn færði hlust-
endur einni öld nær nútíma á tónleik-
unum kl. 17 með strengjakvartett eft-
ir Boccherini í A Op. 32,6 og síðan
tveim kvartettum eftir frumhönnuð
greinarinnar, Joseph Haydn, þ.e. í Es
Op. 9,2 og G Op. 17,5.
Gaman var að bera Ítalann og
Austurríkismanninn saman. Bocc-
herini var ósköp elskulegur og mál-
glaður í smástígu lagferli en engin
tónvitsbrekka, þrátt fyrir nokkuð
safaríka krómatík í II og furðu-
ómenúettslega sveitasekkjapíp-
ustemmningu í menúettnum (III).
Hjá Haydn kvað aftur á móti við
skorinorðari þríhljómsmelódík og
hnitmiðaðra tóntegundaferli, og þó
að staka þáttur gæti verið frekar
sauðsleitur (t.d. Moderato (I) í G, er
tókst ekki að lyfta á flug) gerðist allt-
af eitthvað óvænt annað slagið. Fyrri
menúett Haydns mun norrænum
vísnavinum kunnari sem Ur Bacchi
tempel („Burtu með bölsýni“) í erfi-
drykkjutextun Bellmans frá um 1779,
og sá í G-dúr var nánast scherzó með
„beethovenskum“ krossrytmum.
Enn beethovenskara var þó sér-
kennilegt Adagióið næst á eftir – við
upphafsfrum à la „Til eru fræ“ – er
vísaði beinlínis fram á þriðja sköp-
unarskeið Ludwigs (nærri hálfri öld
síðar!) m.þ.a. skiptast á rómantískum
aríustíl og íhugulum „söngles“-
innskotum. Glimrandi undirstrikað
músíkölsku innsæi flytjenda, er
gerðu sér auðheyranlega fulla grein
fyrir kraumandi frumleiksmolum
meistarans með sprelllifandi og
gegnsæjum úrvalssamleik.
Hálfkarað barokktríó
Hlustendur nutu þriggja stunda
umþóttunartíma fyrir síðustu tón-
leika laugardagsins. Eins gott, því í
beinu framhaldi af sprækri músíser-
ingu Skálholtskvartettsins hefði út-
koman líklega orðið hálfgerður antí-
klímax. Enda var úr takmörkuðum
möguleikum að moða úr áhöfn ten-
órs, fiðlu og þjorbu (bassalútu) sem
þrátt fyrir risavaxinn háls er furðu-
hljómspakt hljóðfæri. Að auki voru
flest lögin á angurværari nótum og
hvergi farið geystar en moderato.
Fjölbreytnin varð því minni en vænta
mátti af 15 atriða dagskrá þar sem 7
ólíkir höfundar komu við sögu, tveir
þeirra ungir núlifandi Íslendingar.
Elín Gunnlaugsdóttir hóf og lauk
kvöldinu með Maríuversi og Söng-
vísu um Maríu og Jesú (frumfl. í
Skálholti viku áður). Á milli voru
sönglög og lútueinleiksverk frá
snemm- og miðbarokktíma eftir
Monteverdi, Kapsberger, Grandi og
Robert de Visée, auk 5 laga úr ís-
lenzka söngarfinum í nærgætnum út-
setningum Arngeirs Heiðars.
Það er hugsanlegt, að sárviðkvæm
áhöfnin hafi gert óvægnari samþætt-
ingarkröfur en þeir félagar höfðu
haft æfingatíma til að yfirstíga. All-
tjent sló útkoman mann sem ein-
kennilega hálfköruð og jafnvel slitr-
ótt, og færðust fyrst sannfærandi
jafnvægi og þéttleiki yfir rétt undir
lokin með Kvöldhymna Purcells og
Söngvísu Elínar. Býsna langur upp-
hitunartími, er studdi enn frekar téða
tilgátu. Það var synd, því spila-
mennska Arngeirs og Hildigunnar
var í sjálfri sér oft natin og þokkafull.
Hljómmikil tenórrödd Eyjólfs var
sömuleiðis hin efnilegasta, þó að full-
vökur styrkbrigði hans og eftirreig-
ingar léðu túlkuninni eirðarlaust yf-
irbragð þrátt fyrir víða lúshæg
tempó.
Frumkvöðull kveður
TÓNLIST
Skálholtskirkja
Ítölsk strengjatónlist frá 17. öld eftir G.
Gabrieli, Cazzati, Legrenzi, Bononcini,
Vitali og Torelli. Bachsveitin í Skálholti.
Leiðari og einleikari: Jaap Schröder.
Laugardaginn 31. júlí kl. 15.
Strengjakvartettar eftir Boccherini og J.
Haydn. Skálholtskvartettinn (Jaap
Schröder & Rut Ingólfsdóttir fiðlur, Svava
Bernharðsdóttir víóla, Sigurður Hall-
dórsson selló). Laugardaginn 31. júlí kl.
17.
17. aldar smáverk eftir Monteverdi,
Kapsberger, Grandi, Purcell og de Visée
auk útsetninga eftir Elínu Gunnlaugs-
dóttur og Arngeir Heiðar Hauksson. Eyj-
ólfur Eyjólfsson tenór, Hildigunnur Hall-
dórsdóttir gamba/fiðla og Arngeir H.
Hauksson bassalúta. Laugardaginn 31.
júlí kl. 21.
SUMARTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
TITRINGUR er í bandarískum listheimi
um þessar mundir vegna óvissu um fram-
tíð og framkvæmd þátttöku þjóðarinnar á
Feneyjatvíæringnum, sem margir telja
mest metnu nútímalistahátíð heims, að
því er fram kom í grein í The New York
Times í gær.
Nefndin sem undanfarin ár hefur til-
nefnt listamann til að fara fyrir hönd
Bandaríkjanna á tvíæringinn hefur verið
leyst upp, vegna þess að the National En-
dowment for the Arts, sem hefur séð um
framkvæmd hennar undanfarin ár, end-
urskipuleggur um þessar mundir starf sitt.
Einungis 170.000 dollarar
Utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna ber ábyrgð á
bandarískri kynningu á þessari alþjóðlegu listahátíð líkt
og mörgum öðrum, og leitar um þessar mundir að nýrri
stofnun til að halda utan um verkefnið en einnig til að
fjármagna það. Ástæðan er sú að í desember í fyrra til-
kynntu tveir einkaaðilar sem hafa fjárhagslega stutt
þátttöku Bandaríkjanna í Feyeyjatvíæringnum und-
anfarin 17 ár að þeir myndu hætta áframhaldandi sam-
starfi. Skýringin var sögð vera endurskipulagning á
sjóðsúthlutunum.
Kostnaður við sýningahald í ameríska skálanum í Fen-
eyjum er talinn geta numið allt að einni milljón dollara,
eða rúmlega sjötíu milljónum króna. Hingað til hafa
einkaaðilarnir tveir og ríkið saman lagt til um þriðjung
þess, og hafa söfn og listamenn yfirleitt safnað afgangi
upphæðarinnar. Nú er útlit fyrir að sú upphæð muni
hækka, því hlutur utanríkisráðuneytisins til sýning-
arinnar árið 2005 er einungis 170.000 dollarar.
Umdeilt að leita til safns
Í leit sinni að lausn á málinu hefur bandaríska utanrík-
isráðuneytið leitað til Solomon R. Guggenheim-safnsins,
sem raunar er eigandi skálans í Feneyjum, um að standa
fyrir sýningunni árið 2005. Talsmenn safnsins eru þó ef-
ins, og segja að um sé að ræða háar upphæðir sem þurfi
að safna á skömmum tíma. Sú ákvörðun ráðuneytisins að
biðja safn um að stjórna sýningunni í stað þess að láta
nefnd taka ákvörðun um hana er auk þess mjög umdeild
í listheiminum vestra og hafa margir sýningarstjórar
sem hafa átt sæti í nefndinni sem tilnefnir þátttakendur
undanfarin ár lýst vanþóknun sinni á fyrirkomulaginu.
Linda Norden, sýningarstjóri í Fogg-safninu við Har-
vard, og Donna de Salvo, væntanlegur sýningarstjóri við
Whitney-safnið í New York, vilja tilnefna listamanninn
Ed Ruscha til að fara á Feneyjatvíæringinn árið 2005
fyrir hönd Bandaríkjanna. „Það væri leitt ef ákvörðunin
um hver fer væri tekin af einungis einni stofnun. Við er-
um öll í biðstöðu,“ sagði Norden í samtali við The New
York Times.
Myndlist | Þátttaka Bandaríkjanna í Feneyjatvíæringnum
Styrktar-
og sam-
starfsaðil-
ar hættir
Hluti af innsetningu Freds Wilson, síðasta þátttakanda Bandaríkjanna,
í ameríska skálanum á Feneyjatvíæringnum árið 2003.