Morgunblaðið - 04.08.2004, Blaðsíða 35

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 2004 35
SÆNSKI spennusagnahöfundurinn
Henning Mankell liggur undir ámæli
fyrir að hafa nýtt sér atriði úr bók-
inni Grafarþögn eftir Arnald Indr-
iðason í bók sem er nýkomin út eftir
hann í Hollandi, eins og greint var frá
í Morgunblaðinu í gær.
Málið hefur vakið þó nokkra at-
hygli í Hollandi og verið rætt um það
í ýmsum fjölmiðlum.
Skrifuð að beiðni útgefanda
Bókin sem um ræðir nefnist At-
burðir að hausti og er hún sú nýjasta
úr smiðju hins vinsæla Mankells, en
hún kom út hjá De Geus-bókaforlag-
inu í Hollandi í júní síðastliðnum.
Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins var bókin skrifuð af því
tilefni að júnímánuður í Hollandi er
tileinkaður glæpasögum ár hvert. Þá
gefur stofnunin CPMB, sem sam-
anstendur af fulltrúum bóksala og út-
gefenda, út bækur sem dreift er frítt
í bókabúðum og eru skrifaðar sér-
staklega fyrir tilefnið. Annars vegar
er um að ræða bók með útdráttum úr
þrettán glæpasögum sem nýlega
hafa komið út þar í landi, en hins veg-
ar biður stofnunin alþjóðlegan höf-
und um að skrifa um 100 bls. glæpa-
sögu og fær forlag viðkomandi
höfundar í Hollandi til að gefa verkið
út. Hinn sænski Henning Mankell,
sem hefur notið mikilla vinsælda í
Hollandi, var fenginn til verksins í ár
af De Geus-bókaforlaginu.
Mankell skrifaði bókina á sænsku
og lauk henni síðastliðið haust, en
hún var svo þýdd og gefin út á holl-
ensku og er hún því sem stendur ekki
til á öðru tungumáli en hollensku
nema í frumriti Mankells.
Blaðamaður uppgötvar líkindi
Grafarþögn eftir Arnald Indr-
iðason kom út árið 2001 hjá Vöku-
Helgafelli. Í mars í fyrra var bókin
þýdd á sænsku og send til dómnefnd-
ar Glerlykilsins, norrænu glæpa-
sagnaverðlaunanna sem Arnaldur
hafði hlotið árið áður fyrir Mýrina, og
bar hún þá einnig sigur úr býtum.
Henning Mankell hlaut Glerlykilinn
árið 1992 fyrir bókina Morðingi án
andlits. Grafarþögn kom svo út á
sænsku í vor hjá bókaforlaginu
Prisma og á hollensku hjá Signature-
bókaforlaginu, dótturfyrirtæki A.W.
Bruna, einnig í vor.
Ásaknirnar á hendur Mankell eiga
upptök sín í því að blaðamaðurinn
Laura Padt hjá einu stærsta og virt-
asta dagblaði Hollands, Trouw, las
báðar bækurnar, sem
komu út með skömmu
millibili þar í landi, og
kom auga á líkindin
milli þeirra. Í kjölfarið
skrifaði hún grein í
blaðið og hafði meðal
annars samband við
hlutaðeigandi útgef-
endur vegna málsins.
Signature, bókaforlag
Arnalds í Hollandi, hef-
ur verið mjög varfærið
í orðavali um málið og
aldrei notað orðið „rit-
stuldur“ í tengslum við
það, samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins.
Á heimasíðu forlagsins
er þó að finna grein-
argerð þar sem talin
eru upp líkindin milli
bókanna tveggja. Hins
vegar hafa lögfræð-
ingar Signature komist
að þeirri niðurstöðu að
ekki verði farið í mál
vegna þessa, meðal
annars á þeim for-
sendum að ómögulegt
sé að sanna að Mankell
hafi stolið söguþræð-
inum, vegna þess að hann segist aldr-
ei hafa lesið bækur Arnalds.
Á heimasíðu De Geus er einnig að
finna pistil um málið, þar sem rakin
er þeirra skoðun á málinu.
Trúir ekki stuldi upp á Mankell
Valgerður Benediktsdóttir hjá
réttindastofu Eddu-útgáfu hf., sem
gefur út bæði bækur Arnalds og
Mankells á Íslandi, segist ekki telja
að Mankell hafi stolið söguþræði
Grafarþagnar. „Það hefur að sjálf-
sögðu gerst áður að höfundar hafi
fengið svipaðar hugmyndir án þess
að hafa lesið verk hver annars. Man-
kell hefur selt yfir 20 milljón eintök
af bókum sínum um allan heim og ég
trúi því hreinlega ekki að hann sæki
sér vísvitandi efni í annarra verk. En
ég hef þó ekki ennþá séð sænska
textann,“ segir hún. „Hollenskir fjöl-
miðlar hafa einnig velt því fyrir sér
hvort þessar ásakanir gangi einfald-
lega upp, vegna takmarkaðs tíma og
tækifæra sem Mankell hefði haft til
að kynna sér sögu Arnalds á
sænsku.“
Valgerður segir Eddu-útgáfu hf.
ekki hafa hag af því að orðspor Man-
kells sé skert, enda hefur Mál og
menning gefið út þrjár bækur hans í
íslenskri þýðingu. Hins vegar muni
félagið gera sitt besta til að gæta
réttar Arnalds og óska eftir því að
lesa bók Mankells á sænsku. „Á
þessu stigi málsins tel ég þó að allir
geti haldið ró sinni,“ sagði hún.
Bækur | Henning Mankell sakaður um ritstuld frá Arnaldi Indriðasyni
Gengur það upp?
SÝNINGARSALURINN í Óðinshúsi á Eyrarbakka,
pakkhúsi frá 1913 sem gert hefur verið upp til sýning-
arhalds, er með þeim fallegri sem maður sér og sýn-
ingin sem þar er núna hentar húsnæðinu afar vel.
Gunnar Örn er öllu myndlistaráhugafólki vel kunnur
en hann var einn af forsprökkum nýja málverksins
þegar það leit dagsins ljós hér á landi. Hann hefur
verið ötull við myndlistina auk þess að halda úti sýn-
ingarsalnum á Kambi þar sem hann hefur verið bú-
settur hátt í tuttugu ár. Nú hefur hann tekið fram all-
nokkurn fjölda teikninga, flestar frá síðustu árum en
þær elstu ná um áratug aftur í tímann. Meginþemað á
sýningunni er maðurinn og andlit hans, eða kannski
andlit sálarinnar, en sálin og hugsanlegar birting-
armyndir hennar hafa verið Gunnari myndefni á síð-
ustu árum. Það er mikill kraftur í þessum mynd-
verkum, bæði í teikningu Gunnars sem er tiltölulega
hrá og í litaflæði vatnslitanna sem hann vinnur einnig
með á myndfletinum. Andlitin svífa stundum ein og
sum þeirra minntu mig á málverk eftir Marlene Dum-
as, en líka á Kjarval og önnur á myndir Sölva Helga-
sonar en þessi blanda segir kannski eitthvað um verk
Gunnars – þau eru blanda af alþjóðlegum stefnum og
straumum, íslenskri málaralist og list einfarans. Inn á
milli eru það svo náttúruöflin sjálf sem vinna með
listamanninum á myndfletinum, þegar sjá má hvernig
hann notar tilviljanakennt litaflæði sem innblástur og
les úr því línur og form. Þó að teikningarnar sýni ytra
byrði mannsins er það augljóslega hinn innri maður
sem er viðfangsefnið og hér kemur vel fram að reynd-
ur listamaður er á ferð sem nær að gæða myndefni sitt
lífi og innihaldi á sama tíma og áhorfandanum er
frjálst að lesa það úr myndunum sem hann vill. Mað-
urinn sem myndirnar sýna er hvorki glaður né dapur
heldur fyrst og fremst lifandi. Ýmist rennur hann sam-
an við umhverfi sitt eins og einn með náttúrunni eða
hann sker sig frá því, rétt eins og í lífinu sjálfu þar
sem sjálfið er inn á milli í fullkomnum samhljómi við
náttúruna en aðskilur sig líka frá umhverfi sínu og
virðir fyrir sér heiminn. Salurinn í Óðinshúsi er einkar
góð umgjörð fyrir þessi verk Gunnars Arnar, þar sem
náttúruöflin eru áþreifanlega og sýnilega sterk og til
staðar allt um kring. Það er vonandi að sem flestir
leggi leið sína á þessa litlu en þó auðugu sýningu, en
aðeins ein sýningarhelgi er eftir.
MYNDLIST
Óðinshús, Eyrarbakka
Til 8. ágúst. Opið um helgar kl. 13–18.
TEIKNINGAR, GUNNAR ÖRN
Ein teikninga Gunnars Arnar í Óðinshúsi.
Ytra byrði og innri maður
ARNALDUR Indriðason segist ekki
hafa lesið nýjustu bók sænska rit-
höfundarins Hennings Mankells,
enda hafi hún bara komið út á hol-
lensku, og geti því ekki dæmt um
hvort eitthvað sé til í þeim ásök-
unum að atriði í henni séu stolin úr
bók hans Grafarþögn.
„Ég get því á engan hátt metið
hvað er þarna í gangi,“ sagði Arn-
aldur. „Mér þykir reyndar harla
ólíklegt að rithöfundur á borð við
Mankell steli frá einum eða neinum,
en veit svo sem ekki meir.“
Henning Mankell hefur vísað
ásökunum á bug og svarað því til að
hann hafi aldrei lesið bók eftir Arn-
ald Indriðason, en þeir komu báðir
fram á Bókmenntahátíð í Reykjavík
síðastliðið í haust og gaf Arnaldur
honum þá eintak af Mýrinni í
sænskri þýðingu. Að mati Arnaldar
er þó allt eins líklegt að Mankell
hafi ekki lesið bækur hans, enda
hafi hann sjálfur ekki lesið neinar
bækur eftir Mankell.
Þegar Arnaldur er spurður hvort
honum þætti það heiður að efni úr
bókum hans væri nýtt í önnur
skáldverk, ef sú yrði niðurstaðan,
svarar hann neitandi. „Auðvitað
eru öll svona mál leiðindamál. En
útgefandi minn í Holllandi hefur
farið vel yfir þetta, að ég held, og
ákveðið að aðhafast ekkert. Ég á
von á að það verði lendingin.“
Hefur sjálfur ekki
lesið Mankell
Arnaldur Indriðason Henning Mankell
Het Graf eftir
Henning Mankell.
Grafarþögn – Moordkuil –
eftir Arnald Indriðason.
www.signa.nl
www.degeus.nl
Ragna Sigurðardóttir
Fréttir á SMS