Morgunblaðið - 06.09.2004, Qupperneq 17

GJÖF SÆNSKRA GLERLISTAMANNA
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. SEPTEMBER 2004 17
Sextíu og þrjú sænskglerlistaverk verða ásýningu sem opnuðverður á morgun í
Listasafni Íslands. Munirnir á
sýningunni eru gjöf sænskra
glerlistamanna til íslensku
þjóðarinnar.
Það er Karl Gústaf Svíakon-
ungur sem opnar sýninguna
en von er á honum í opinbera
heimsókn til landsins á morg-
un. Hann mun einnig afhenda
Hönnunarsafni Íslands möppu
með 63 gjafabréfum lista-
mannanna.
Hugmyndin að glergjöfinni
á sér þó talsvert lengri aðdrag-
anda en heimsókn Svíakon-
ungs. „Þetta byrjaði allt fyrir
tveimur og hálfu ári þegar ég
var að sýna Aðalsteini Ingólfs-
syni, forstöðumanni Hönn-
unarsafns Íslands, Glerríkið í
Smálöndum í Svíþjóð,“ segir
Christina Nilroth, sem átti
frumkvæðið að gjöfinni og hef-
ur stýrt verkefninu frá upp-
hafi. „Aðalsteinn nefndi að
hann sæi fyrir sér að hægt
væri að útbúa herbergi á
Hönnunarsafninu með
sænskri glerlist, einmitt vegna
þess að sænsk glerlist er ekki
sérstaklega þekkt á Íslandi og
þá fæddist þessi hugmynd.“
Í upphafi setti Christina sér
það markmið að safna saman
20 glerlistaverkum en fljótlega
urðu þau mun fleiri. „Ég varð
svo hugfangin af verkefninu að
ég gat ekki hætt og leitaði allt-
af uppi nýja og nýja listamenn.
Á endanum var ég komin með
51 listamann og 63 listaverk og
þá hugsaði ég með mér að nú
yrði ég bara að hætta.“ Hún
bætir því við að í raun hefðu
listaverkin getað orðið mun
fleiri því færri hafi komist að
með verk sín en vildu.
Þekktir og minna
þekktir listamenn
Viðbrögð listamannanna
voru eftir þessu ákaflega já-
kvæð. „Ég hef fengið mjög al-
úðlegar móttökur þannig að
nánast allir sem ég hef hitt
hafa orðið persónulegir vinir
mínir,“ segir Christina. „Ég
held að það hafi skipt miklu
máli í því sambandi að ég er
ekki sjálf glerlistamaður. Ég
kem eiginlega frá atvinnulífinu
þannig að listamennirnir hafa
ekki upplifað mig sem ógn á
nokkurn hátt heldur sem
manneskju sem er að reyna að
gera það besta úr þessari hug-
mynd fyrir alla.“
Christina segir gjöfina gefa
góðan þverskurð af sænskri
glerlist. Þar séu að finna verk
gerð undir merkjum stórra
glerframleiðenda, sem hafa
fjöldann allan af listamönnum
á sínum snærum, en einnig
listaverk frá sjálfstætt starf-
andi listamönnum. „Það varð
metnaðarmál hjá mér að sýna
alla breiddina. Ég vildi fá inn
mismunandi stíla og listform
og að verkin kæmu frá allri
Svíþjóð. Síðan vildi ég hafa
verk eftir u.þ.b. jafn margar
konur og karla og eftir fólk á
mismunandi aldri þannig að
þau myndu endurspegla bæði
þá sem eru orðnir þekktir fyrir
list sína sem og þá sem eru að
stíga sín fyrstu skref á lista-
brautinni.“
Það er Tom Hedqvist, skóla-
stjóri Beckmans-hönnunarhá-
skólans í Stokkhólmi, sem setti
sýninguna upp í Listasafni Ís-
lands en hún stendur til 17.
september. Eftir það er hug-
myndin að gripirnir verði varð-
veittir á Hönnunarsafni Ís-
lands í Garðabæ. Þar sem
húsnæði safnsins er lítið verð-
ur hins vegar einungis hluti
listaverkanna uppi við hverju
sinni. Reyndar segir Christina
að vonast sé til að gler-
listagjöfin verði til þess að
opna augu ráðamanna fyrir því
að Hönnunarsafn Íslands þurfi
á stærra húsnæði að halda.
Tíu gefendanna munu koma
til landsins til að vera við-
staddir opnunina á morgun,
annars vegar í boði Sænska
sendiráðsins á Íslandi og hins
vegar í boði KB banka. Bank-
inn er einn aðalstyrktaraðili
verkefnisins og gerði það m.a.
kleift að flytja verkin til lands-
ins.
Enn blásið í stálpípur
við eldofna
Þeir listamenn eru þó enn
fleiri sem verða í Svíþjóð þeg-
ar sýningin verður opnuð.
Meðal þeirra eru Ann Wåhl-
ström, Lena Bergström og
Martti Rytkönen. Þau eru öll
starfandi fyrir Orrefors Kosta
Boda AB, sem er samsteypu-
fyrirtæki tveggja þekktustu
glermerkjanna í Svíþjóð. „Allt
glerið sem er framleitt af
Orrefors Kosta Boda kemur
frá sama landsvæði í Smálönd-
um,“ útskýrir Ann og bætir við
að áður hafi landið verið
krökkt af litlum glerframleið-
endum þótt flestir þeirra hafi
verið staðsettir í Smálöndum.
Hefðin fyrir glerlist er enda
löng í Svíþjóð en hana má
rekja aftur til 18. aldar. „Þá
var notkunarsviðið reyndar
annað,“ segir Ann. Þannig hafi
glergerð fyrst og fremst snúist
um að framleiða nytjahluti en
ekki listverk. „Ég hef m.a.s.
séð þakskífu gerða úr gleri frá
þessum tíma,“ heldur hún
áfram en Lena bætir um bet-
ur: „Ég hef séð rafgeymi úr
gleri...“„...já og flöskur og dós-
ir,“ botnar Martti. „En síðan
plastið kom til sögunnar höf-
um við ekki mikla þörf fyrir
glerdósir!“
Þau benda á að tæknin hafi
lítið sem ekkert breyst frá
upphafi glermunagerðar í Sví-
þjóð. Þannig sé enn blásið í
stálpípur við eldofna. „Margir
verða mjög undrandi þegar
þeir koma í heimsókn á vinnu-
stofurnar og sjá þetta því þeir
hafa staðið í þeirri trú að fram-
leiðslan fari öll fram í vélum,“
segir Lena. „Vissulega eru til
vélar sem sjá um hluta fram-
leiðslunnar en við erum líka að
blása í gler í gegnum pípur.“
Ann heldur áfram: „Ég vona
að við hættum aldrei að blása í
gler því það er svo uppruna-
legt – öll sagan liggur í því.“
Sérstaðan liggur
í listaverkunum
Þau segja oft á tíðum erfitt
að lifa af glerlist í Svíþjóð.
„Það eru ekki margir sem eru í
sömu aðstöðu og við að vera í
svo nánu samstarfi við stóru
glerframleiðendurna,“ segir
Lena. „Flestir eiga eigin verk-
stæði og vinna á eigin vegum.“
Stóru framleiðendurnir
byggja framleiðslu sína á
nokkuð breiðu úrvali að þeirra
sögn þar sem hvorutveggja er
unnið með muni, sem flokkast
til hreinna glerlistaverka og
markaðsvænni nytjahluti.
„Það gengur kannski ekki að
lifa á því allra sérstæðasta þótt
við myndum gjarnan vilja það.
En kannski þurfum við að fara
að þrýsta meira á um að fá að
vinna að listverkunum ein-
göngu því það er fyrst og
fremst í þeim sem okkar sér-
staða liggur miðað við hina
stóru veröld þar sem gler-
framleiðendur eru mjög dug-
legir við fjöldaframleiðslu.“
Í tilefni af glergjöfinni hefur
verið gefin út tæplega 200
blaðsíðna bók. Í henni er sagt
frá því hvernig verkefnið varð
að veruleika og gerð er grein
fyrir glerlist og gleriðnaði í
Svíþjóð. Textinn í bókinni er á
þremur tungumálum; ís-
lensku, sænsku og ensku. Þá
er þar að finna myndir af öll-
um 63 listaverkunum. „Þannig
verður eitthvað eftir hér í Sví-
þjóð þegar glerverkin eru far-
in til Íslands,“ segir Christina
að lokum.
„Ég hugsaði sem svo að fyrst ég hafði bara tækifæri til að
gefa eitt listaverk fannst mér að það þyrfti að vera svolítið
sérstakt,“ segir Ann um listaverk sitt sem er frá árinu 1998.
Hún segir í því að finna beina tengingu við Ísland. „Á þessum
tíma var ég mjög upptekin af veröld hafsins og varð fyrir
áhrifum bæði frá heitu og köldu vatni. Þá gerði ég þetta verk
sem kallast Kaskelott. Í því má sjá áhrif frá hvölum og þess
vegna fannst mér upplagt að það verk færi til Íslands.“
„Ég hef unnið mikið með
andstæður: glært og lit, eða
hvítt og svart,“ segir Lena
um listaverk sitt Flovers sem
er frá árinu 2001. „Þetta er
blanda af orðinu Flower og
Lovers. Ég hef alltaf vor-
kennt stórum vösum af því
að þeir eru svolítið einmana
og þess vegna hef ég yfirleitt
tvo vasa saman sem faðma
hvor annan. Ég valdi hvítt og
rautt til að senda til Íslands
því að hvíti liturinn stendur
fyrir snjóinn, frískleika og
veturinn sem mér finnst
heyra til á Íslandi en rauða
litinn af því að ég eyddi átta
árum í að finna rétta rauða
tóninn sem á að tákna kær-
leikann.“
Uninvited heitir þetta listaverk sem Martti gerði í fyrra: „Ég
vinn mikið með litlar sögur í listgler og það er jú löng hefð
fyrir dularfullum sögum um tröll og vætti á Íslandi. Þessi
saga er um veislu sem er í fullum gangi en manni er ekki boð-
ið í. Áhorfandinn stendur fyrir utan gluggann á laugardags-
kvöldi og heyrir hlátur og læti berast út en fær ekki að taka
þátt heldur bara að virða veisluna fyrir sér utanfrá.“
Morgunblaðið/Bergþóra Njála
Í sýningarsal Kosta Boda í Stokkhólmi. Fremst er frumkvöðullinn Christina Nilroth en fyrir aftan glerlistamennirnir (f.v.)
Martti Rytkönen, Ann Wåhlström og Lena Bergström sem öll starfa fyrir glerframleiðandann Orrefors Kosta Boda.
Sagan liggur í
glerblæstrinum
Svíakonungur opnar sýningu á gjöf sænskra glerlistamanna
ben@mbl.is