Morgunblaðið - 27.09.2004, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. SEPTEMBER 2004 33
MENNING
CHICAGO Á LAUGARDAGINN!
Stóra svið Nýja svið og Litla svið
Opnunartími miðasölu: Mánudaga og þriðjudaga: 10:00-18:00
Mið-, fim- og föstudaga: 10:00-20:00, Laugar- og sunnudaga: 12:00-20:00
Miðasölusími 568 8000 - miðasala á netinu: www.borgarleikhus.is
GEITIN - EÐA HVER ER SYLVÍA?
e. E. Albee
Fi 30/9 kl 20, Fö 1/10 kl 20, Fö 8/10 kl 20, Su 10/10 kl 20
BELGÍSKA KONGÓ e. Braga Ólafsson
Su 3/10 kl 20, Fi 7/10 kl 20, Su 17/10 kl 20
Fi 21/10 kl 20, Su 31/10 kl 20
RÓMEÓ OG JÚLÍA e. Shakespeare
í samstarfi við VESTURPORT
Lau 2/10 kl 20, Su 3/10 kl 20
LÍNA LANGSOKKUR e. Astrid Lindgren
Su 3/10 kl 14, Su 10/10 kl 14, Su 17/10 kl 14
CHICAGO e. Kender, Ebb og Fosse
Tvenn Grímuverðlaun: Vinsælasta sýningin
og bestu búningarnir.
Lau 2/10 kl 20, Lau 9/10 kl 20
Lau 16/10 kl 20, Lau 23/10 kl 20
Aðeins örfáar sýningar í haust
ÁSKRIFTARKORTIN GILDA Á SEX SÝNINGAR:
ÞRJÁR Á STÓRA SVIÐI OG ÞRJÁR AÐ EIGIN VALI - AÐEINS KR. 10.700 (Þú sparar 5.500)
TÍU MIÐA AFSLÁTTARKORT - FRJÁLS NOTKUN - AÐEINS SELT Í SEPTEMBER -
AÐEINS KR. 18.300 (Þú sparar 8.700)
VERTU MEÐ Í VETUR
Miðasalan er opin kl. 14-18 virka daga, kl. 13-18 lau. og sun. og fram að sýningu sýningardaga. Símasala kl. 10-18 virka daga.
Frumsýning fös. 8. okt. kl. 20
Sun. 10. okt. kl. 20 • fös. 15. okt. kl. 20 • sun. 17. okt. kl. 20
ATH. Allar sýningar hefjast kl. 20
Miðasala á Netinu: www.opera.is
Rakarinn morðóði
Óperutryllir eftir Stephen Sondheim
Fös . 1 .10 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
Lau . 2 .10 20 .00 ÖRFÁ SÆTI
Fös . 8 .10 20 .00 NOKKUR SÆTI
Fös . 15 .10 20 .00 LAUS SÆTI
Lau . 16 .10 20 .00 LAUS SÆTI
„F lo t t i r l e ikarar , f l o t tu r söngur ,
f lo t t sound . Mér fannst Hár ið
f rábær sýn ing . “
At l i Ra fn S igurðarson - le ikar i .
4 600 200
leikfelag.is
Miðasölusími
SVIK e. Harold Pinter
frumsýn. fös. 1/10 kl. 20 UPPSELT
2. sýn. sun. 3/10 kl. 20 örfá sæti laus
3. sýn. fim. 7/10 kl. 20 UPPSELT
4. sýn. fös. 8/10 kl. 20 UPPSELT
5. sýn. sun. 10/10 kl. 20 örfá sæti laus
6. sýn. sun. 24/10 kl. 20
4 sýningar
á aðeins 6.500 kr.
Áskriftarkort!
Seljavegur 2 ✦ 101 Reykjavík ✦ Miðasalan er opin frá 11-18 ✦ midasala@loftkastalinn.is
Hræðilega fyndið, rokkað og flugbeitt:
ELDAÐ MEÐ ELVIS
eftir Lee Hall
• Föstudag 1/10 kl. 20 ÖRFÁ SÆTI LAUS
• Laugardag 2/10 kl. 20 LAUS SÆTI
Sýningin hlaut tilnefningu sem vinsælasta
leiksýningin á Grímunni 2004. Aðeins nokkrar
aukasýningar í haust. Tryggið ykkur miða strax!
552 3000
☎
552 3000
☎
“Skemmtileg leikhússupplifun” VS Fréttablaðið.
HINN ÚTVALDI
eftir Gunnar Helgason
• Sunnudag 3/10 kl. 14 LAUS SÆTI
• Sunnudag 10/10 kl. 14 LAUS SÆTI
“Kærkomið tækifæri til að fara með börnin á eitthvað
óvænt og nýstárlegt... sýning sem óhætt er að mæla
með fyrir börn á öllum aldri” SAB Morgunblaðið.
ÞAÐ er ekki falleg mynd sem dreg-
in er upp af lífinu í Rússlandi nú á
tímum í leikverki Vasílij Sígarjovs,
Svört mjólk, sem Þjóðleikhúsið
frumsýndi síðastliðinn föstudag.
Tónninn er gefinn í upphafsatriðinu
þar sem illa á sig kominn drykkju-
maður (Jóhann Sigurðarson), sem
hefst við á niðurníddri lestarstöð,
líkir sjálfum sér við „rússneska
björninn“ og eymd sinni við nið-
urlægingu þjóðarinnar. Á lest-
arstöðinni vindur verkinu fram og
eflaust má draga upp hliðstæður
með landinu sjálfu og sögusviðinu
þar sem flestir sem leið eiga um
virðast hafa það eitt að markmiði
að pretta íbúana í viðskiptum eða
selja þeim vímugjafa, jafnvel ban-
eitraða.
Það vekur óhjákvæmilega athygli
manns hversu sterkt þetta nútíma-
verk ungs rússnesks höfundar sver
sig í ætt við verk gömlu rússnesku
meistarana á borð við Gorkí og
Tsjekov þótt rúmlega öld skilji Síg-
arjov frá þeim í tíma. Að breyttu
breytanda má segja að Vasílij Síg-
arjov fjalli í þessu verki um nöt-
urleika tilvistar hinna fátæku og
fyrirlitnu, líkt og Gorkí, um leið og
hin vonlausa þrá eftir betra lífi sem
önnur aðalpersónan Shúra (Arn-
björg Hlíf Valsdóttir) ber í brjósti,
minnir á rauða þráðinn í leikritum
Tsjekovs. Þar með er þó ekki sagt
að Svört mjólk sé ekki sprottin upp
úr veruleika samtímans, þrátt fyrir
allar tengingar við hefðina bregður
verkið upp mynd af landi og þjóð í
rústum eftir fall Sovétríkjanna;
ófegraða mynd af hörku og mis-
kunnarleysi í samskiptum fólks, af
heimi þar sem vonin og trúin eiga
erfitt uppdráttar, af heimi þar sem
sérgæska og mannfyrirlitning ráða
ríkjum.
Atburðarás verksins snýst um
ungu hjónin Shúru og Ljovtsík
(Ólafur Egill Egilsson) sem bíða
eftir lest burt frá litlu þorpi þar
sem þau hafa prangað brauðristum
inn á bæjarbúa sem kunna lítt með
slík tæki að fara. Shúra er kominn
á steypirinn og þegar fæðingin fer
óvænt í gang taka málin óvænta
stefnu með inngripum þorpsbúa.
Hiti og þungi verksins hvílir á ungu
leikurunum Ólafi Agli og Arnbjörgu
Hlíf og er óhætt að segja að þau
hafi bæði tvö verið vandanum vel
vaxin. Arnbjörg Hlíf nýtur þess að
persóna Shúru er samsettari og
flóknari en persóna Ljovtsíks. Hún
túlkaði frábærlega öll blæbrigðin í
karakter ungu konunnar; allt frá
því að sýna okkur hina skilyrtu
„tík“ sem er fullkominn félagi
hrottans Ljovtsíks, þar til hún op-
inberaði kviku sína, drauma og þrá
eftir betra lífi eftir að hafa gengið í
gegnum hina skapandi umbreyt-
ingu sem barnsfæðingin er. Ólafur
Egill náði vel utan um hinn kald-
rifjaða og hættulega eiginmann
hennar og hann var virkilega
óhugnanlegur í lokaatriði verksins
þegar illska Ljovtsíks rís hæst.
Samleikur þeirra Ólafs Egils og
Arnbjargar Hlífar var undantekn-
ingarlaus mjög fínn.
Ef parið Shúra og Ljovtsík
stendur fyrir hlutskipti ungu kyn-
slóðarinnar í Rússlandi í dag, má
segja að öll önnur hlutverk beri í
sér álíka táknræna skírskotun, sbr.
hlutverk drykkjumannsins sem
fjallað var um hér í byrjun. Jóhann
Sigurðarson fór af fagmennsku og
alúð með það litla en mikilvæga
hlutverk og það sama má segja um
þær Lilju Guðrúnu Þorvaldsdóttur,
Kristbjörgu Kjeld og Tinnu Gunn-
laugsdóttur sem hver og ein voru í
hlutverkum sem vel má segja að
skírskoti til mismunandi mannlegra
eiginleika. Lilja Guðrún var mjög
skemmtileg sem Ljúsha miða-
sölukona sem er hörð og útsmogin
á yfirborðinu en reynist viðkvæm
og mannleg þegar á reynir. Krist-
björg Kjeld sló á kómíska strengi í
túlkun sinni á kerlingunni Petrovnu
sem vill hafa eitthvað fyrir snúð
sinn, og Tinna Gunnlaugsdóttir fór
mjög fallega með hlutverk hinnar
hjartagóðu Pashu Lavrenjovu.
Kjartan Guðjónsson var hins vegar
á afar kunnulegum nótum í hlut-
verki aulans Mishanja sem sér eng-
in úrræði önnur en beita valdi þeg-
ar hann fær ekki vilja sínum
framgengt en hefur ekki erindi sem
erfiði.
Titill verksins vísar kannski fyrst
og fremst til þeirrar bleksvörtu
framtíðar sem virðist bíða nýfædds
barns þeirra Shúru og Ljovtsík, að
minnsta kosti ef móðir þess fær
ekki forðað því undan ofurvaldi
hins harðneskjulega föður, en til
þess virðist vera lítil von. Vonleysið
sem vofir yfir tilveru allra í þessu
verki er rækilega endurspeglað í
leikmynd Vytautas Narbutas og
ekki er laust við að táknlegum skír-
skotunum sé fylgt eftir af fullmiklu
kappi á köflum. Búningar Filippíu
Elísdóttur hæfðu efninu vel og
sama má segja um hljóðmynd og
lýsingu sýningarinnar.
Ef marka má leikskrá hefur
Vasílij Sígarjov lýst því yfir að verk
hans hafi engan pólitískan tilgang
en að hann vilji fjalla um manneskj-
una sem slíka, óháð stað og stund.
Það er kannski skiljanlegt að ungur
höfundur kjósi þannig að forðast að
verk hans séu stimpluð sem innlegg
í pólitíska baráttu, en mér er spurn:
hvernig getur umfjöllun um mann-
eskjuna í eymd hennar og niður-
lægingu verið annað en pólitísk?
Þótt höfundurinn hafi engan áhuga
á stjórnmálum og muni aldrei hafa
(líkt og haft er eftir honum í leik-
skrá) getur hann varla neitað því að
með því að bregða upp mynd af
manneskju eins og Shúru sem elur
með sér von í miðju vonleysinu,
hlýtur hann jafnframt að vera að
setja fram ósk um að breyting á að-
stæðum hennar sé möguleiki – ef
ekki strax þá síðar. Slík ósk er póli-
tísk í eðli sínu þótt hún komi
kannski „stjórnmálum“ lítið við.
Mér virðist sem Kjartan Ragn-
arsson hafi stýrt sínu fólki farsæl-
lega í sviðsetningu á þessu rúss-
neska samtímaverki (sem í mínum
huga er rammpólitískt). Leikritið er
allrar athygli vert og vel þess virði
að fara að sjá vandaða sýningu
Kjartans og samstarfsfólks hans.
Niðurlæging rússneska bjarnarins
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Höfundur: Vasílij Sígarjov. Íslensk þýð-
ing: Ingibjörg Haraldsdóttir. Leikstjóri:
Kjartan Ragnarsson. Leikarar: Arnbjörg
Hlíf Valsdóttir, Ólafur Egill Egilsson, Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir, Kjartan Guð-
jónsson, Tinna Gunnlaugsdóttir, Krist-
björg Kjeld, Jóhann Sigurðarson, Herdís
Þorgeirsdóttir, Hjalti Stefán Krist-
jánsson, Oddur Bjarni Þorkelsson og
Ólafur Haraldsson. Leikmynd: Vytautas
Narbutas. Búningar: Filippía I. Elísdóttir.
Hljóðmynd: Sigurður Bjóla. Lýsing: Páll
Ragnarsson. Smíðaverkstæðið 24. sept-
ember 2004.
Svört mjólk
Soffía Auður Birgisdóttir
Þessa dagana berst okkur for-vitnileg sending frá Noregi,skáldsagan Undir svikulli
sól eftir Thorvald Steen í þýðingu
Aðalsteins Ásbergs Sigurðssonar
(útg. Almenna bókafélagið).
Skáldsagan greinir frá fimm síð-
ustu dögunum í lífi Snorra Sturlu-
sonar og er lýst sem sögulegri
spennuskáldsögu.
Samkvæmt samtali við höfundinn
í Morgunblaðinu bregður sagan
upp mynd af Snorra sem stjórn-
málamanni sem hrærist í alþjóðlegu
samhengi ekki síður en íslensku en
einnig sem breyskum manni.
Steen lætur hafa eftir sér:
„Ég hef alltaf verið heillaður af
Snorra vegna þess hve miklu hann
hefur skipt fyr-
ir norska sögu
og norska
sjálfsvitund. Í
Noregi er hann
talinn mikil hetja, en við þekkjum
lítið til persónulegrar sögu hans.“
Ekki minni tíðindum sætir eftir-
farandi yfirlýsing höfundarins:
„Snorri var drepinn af norska
konunginum, með mafíuaðferðum
myndi ég segja, vegna þess að hann
neitaði að selja Ísland undir Noreg.
Á sama tíma vildi páfinn gera
norska konunginn að hinum nýja
germansk-rómanska keisara. Þessi
alþjóðlega tenging vill oft gleymast
í samhengi við hvers vegna Snorri
var veginn.“
Eflaust gera ekki margir Ís-
lendingar sér grein fyrir að Snorri
hafi verið atkvæðamikill í evr-
ópskum stjórnmálum síns tíma.
Skilji ég Steen rétt er litið á
Snorra sem nokkurs konar spá-
mann í Noregi, ekki síst vegna þess
gildis sem hann hafði fyrir Norð-
menn þegar þeir skildu sig frá Sví-
um.
  
Hér á landi er Snorri helst met-inn fyrir að hann skrifaði góð-
an og merkilegan texta og þá eink-
um Heimskringlu. Ekki er út í
bláinn að kalla hann mesta rithöf-
und Íslendinga fyrr og síðar vegna
konungasagnanna í Heimskringlu.
Hafi hann einnig samið Egils sögu
vex hróður hans enn og líka sagn-
fræðilega hliðin á honum því fáar
bækur gera betur grein fyrir
ástæðu landnáms Norðmanna á Ís-
landi.
Breyskleiki Snorra hefur einnig
verið Íslendingum hugleikinn og
má þá nefna gróða- og valdafíkn
hans og kvennamálin.
Það verður fróðlegt að sjá hvern-
ig Snorra Thorvald Steen skilar les-
endum sínum og verður að segja að
það er gott framtak að láta þýða
Undir svikulli sól.
Þýðingar eru nú mjög til umræðu
og er margt vel gert í þeim efnum
hérlendis. Hætt-
an er þó sú að ein-
ungis met-
sölubækur úti í
heimi séu þýddar
á íslensku. Með
því móti eru út-
lendingar, erlend
bókaforlög og er-
lendir lesendur
farnir að stjórna
því sem Íslendingar kynnast af er-
lendum bókmenntum. Það er mið-
ur. Vönduð forlög gera of mikið út
á þetta.
  
Það er hvalreki að vel metinnhöfundur eins og Thorvald
Steen skuli skrifa bók sem höfðar
ekki síst til okkar um leið og hann
færir löndum sínum umhugsunar-
efni. Slíkar bækur þarf að þýða.
Það er vægast sagt nauðsynlegt.
Steen kemst réttilega að orði
þegar hann segir:
„Auðvitað tek ég mér skáldaleyfi
þar sem heimildum sleppir, en ég
legg áherslu á að draga upp mynd
af Snorra sem alþjóðlegum ein-
staklingi og vona að Íslendingum
eigi eftir að líka sú mynd. Það skilst
mér að sé nokkuð ný sýn, sem ekki
hefur verið hampað mikið áður.“
Eftir stendur að komast að því
hvort Steen sýnir okkur Snorra
sem gildan ístrubelg (eins og mál-
arinn Christian Krohg) eða lágan
og grannvaxinn. Ekki er hægt að
reiða sig á annað en getgátur í þess-
um efnum.
Forvitnileg sending frá Noregi
’Hættan er þó sú aðeinungis metsölubækur
úti í heimi séu þýddar á
íslensku.‘
AF LISTUM
Jóhann Hjálmarsson
johj@mbl.is
Thorvald Steen