Eintak - 01.11.1993, Blaðsíða 55

Naumur
hægrisigur!
53 þingmenn úr
einmenningskjördæmum
Kosningakerfi með einmennings-
kjördæmum hefur bæði kosti og
galla, eins og sjá má á þessum
ímynduðu kosningum, - en ekki er
hægt að mótmæla því að einmenn-
ingskjörið er dramatískasta kosn-
ingaformið. Til gagns og gamans
birtist hér afrakstur af hugarflugi á
ritstjórn Eintaks í tengslum við grein
Marðar Árnasonar. Gert er ráð fyrir
talsverðri fækkun þingmanna og um
það bil 5000 kjósendum í hverju
kjördæmi. Út úr því komu 52 kjör-
dæmi (33 í Reykjavík og Reykjanesi)
og var þá bætt við einu fyrir íslend-
inga erlendis til að fá oddatölu í
þinginu. Skiptingin gefur þokkalega
hugmynd um hvernig einmennings-
kjördæmi á íslandi gætu litið út anno
1993. Um frambjóðendur og úrslit er
aftur á móti best að segja sem
minnst, enda mundi nýtt kerfi nær
sjálfkrafa leiða til verulegrar upp-
stokkunar í flokkaskipan og fram-
boðsmálum. Til þæginda er hér
reiknað með því að í stórum dráttum
myndist tvær blokkir, núverandi
Sjálfstæðisflokkur og einhvers konar
bandalag eða bræðingur annarra
núverandi flokka, „félagshyggju-“
eða „vinstri“-flokka. Helstu forystu-
menn flyttu sig sennilega í væn-
legustu sætin án verulegs tillits til
búsetu, en annars staðar yrðu grimm
slagsmál milli frambjóðenda frá
blokkunum tveimur. Reyndar verða
mörg Ijón í veginum þegar reynt er
að skipta íslenskri pólitík upp í svona
blokkir. Stundum virðast „mjúkustu"
Sjálfstæðismenn lengra til vinstri en
ýmsir andstæðingar þeirra, og ekki
síður má spyrja hvað til dæmis Jón
Baldvin og Páll á Höllustöðum eiga
sameiginlegt.
„Úrslitin“ í þessum ímynduðu
kosningum urðu naumur meirihluti
„hægri“-blokkarinnar, 28 gegn 25, og
munar þá aðeins tveimur kjördæm-
um. Hér er miðað við stöðu mála í
dag, fylgi flokkanna eins og það var í
síðustu kosningum; annars vegar
Sjálfstæðisflokks og hins vegar
Alþýðuflokks, Alþýðubandalags,
Framsóknarflokks og Kvennalista.
Eins og títt er í löndum þar sem er
einmenningskjördæmisfyrirkomulag
yrði þessi ímyndaði kosningasigur
hægri manna ekki unninn með
meirihluta atkvæða á landsvísu; það
sem myndi skipta sköpum er sterk
staða Sjálfstæðisflokks í Reykjavík
þar sem hann vinnur sigur í flestum
kjördæmum.
heild varð að einum flókabendli. Fyrri skipan frá
1959 var þó í meginatriðum nógu einföld til að
hver reikningsglöggur maður gæti reiknað úrslit-
in sjálfur, þótt skipting landskjörinna þingmanna
milli kjördæma væri ekki alveg einföld. Núver-
andi kerfi er hins vegar öllum þorra kjósenda lok-
uð bók, og jafnvel reikningshausar þurfa sérstakt
forrit í tölvu. Sá byr sem hugmyndir um breytt
kosningafyrirkomulag njóta nú á sér þó fjölþætt-
ari aðdraganda en vitleysisganginn við málamiðl-
anirnar 1983. Þar er meðal annars til að taka að
pólitísk undiraida á suðvesturhorninu hefur
þyngst verulega þennan áratug.
REYKVÍKINGAR LOSNA VIÐ
PÓLITÍSKA MINNIMÁTTARKENND
Áður fyrr voru íbúar á höfuðborgarsvæðinu
oftlega reiðubúnir að játast undir rök sem á ýms-
an hátt réttlættu umframvöld landsbyggðar-
manna. Sjálfsmynd Reykvíkinga og nærsveitunga
þeirra hefur aldrei verið sérlega skýr, og ákveðnar
aðstæður valdið því að þessi íbúahópur - sent nú
er orðinn meirihluti íslendinga - hefur þjáðst af
eins konar pólitískri minnimáttarkennd.
Orsakirnar eru að minnsta kosti tvær. Önnur
er ætterni. Fyrst nú á dögum er komin til áhrifa
heil kynslóð af hreinræktuðum höfuðborgarbú-
um, börnum þeirra sem fluttu suður kringum
stríðið og ætluðu alltaf aftur heim. Hin orsökin
felst í vinsældum íslensku framleiðsluhyggjunn-
ar, þjóðlegum þriðjaheims-popúlisma sem allir
íslenskir flokkar hafa boðað og gengur í stuttu
máli út á að enginn sé túskildingsvirði nema hægt
sé að telja fram í beinhörðum þann gjaldeyri sem
hann hafi skapað þjóðinni síðasta vinnudaginn.
Samkvæmt þessari þráhyggju er höfuðborgarfólk
í viðskiptum, menntalífi og þjónustu lítils vert -
sama hversu þarfar þessar greinar kunna að vera
fyrir framleiðslu og gjaldeyrissköpun. Kannski
eru íslendingar líka að verða lausir við þá ósjálf-
ráðu tilflnningu að fólk sem búi á stóru land-
flæmi sé eitthvað markverða en fólk sem býr í
hundrað fermetra íbúð, og hljóti því að eiga að
hafa meira að segja um landsmálin.
Nú eru aðrir tímar. Þeir hafa breytt þessari
mynd og aukið pólitískt sjálfstraust á höfuðborg-
arsvæðinu. Þar hjálpar líka til að byggðastefna
undanfarinna áratuga með miklum opinberum
stuðningi út á landi hefur hvað eftir annað farið
út í dellumakerí og peningaaustur, þannig að
höfuðborgarfólki finnst með réttu eða röngu að
það sé sífellt verið að spila með skattpeningana
þess. Slíkar tilfmningar magnast mjög við síend-
urteknar kjördæmaæfingar á Alþingi, þar sem
einstakir þingmenn og þingmannahópar leggjast
í veg fyrir almenn pólitísk mál til að láta kaupa
stuðning sinn með staðbundnum aðgerðum í
héraði.
ÝKT LANDSBYGGÐARFYLGI
STJÓRNMÁUXFLOKKANNA
1 innsta hring pólitíkurinnar líta rnenn einnig
til þess misvægis sem kosningakerfið skapar í
þingliði flestra flokkanna, eins og sjá má af fylgj-
andi samanburðarmynd. I öllum flokkunum er
þingflokkurinn þungamiðja valda og stefnumót-
unar, og í krafti kosningakerfisins er staða lands-
byggðarinnar feykisterk í flestum þeirra. Dærni:
Alþýðubandalagið. Síðast fékk flokkurinn sam-
tals um 12.700 atkvæði í Reykjavík og Reykjanesi,
en tæp 10 þúsund í landsbyggðarkjördæmunum.
í þingliðinu eru hins vegar aðeins þrír fulltrúar
Reykjavíkur og Reykjaness á móti sex lands-
byggðarmönnum. í fjölmennustu kjördæmunum
gefst þessum flokki því lítið svigrúm til endurnýj-
unar í þingsætum, sem aftur spillir eðlilegri fram-
þróun og flokksstarfi meðal flokksfélaga og
stuðningsmanna á því svæði. Raunin hjá Alþýðu-
Spennandi
kosningabarátta
Hér má sjá fjögur ímynduð dæmí
kosningabáráttu í
einmenningskjördæmum.
Grafarvogur
Steingrímur Hermannsson
sigrar Pál Kr. Pálsson
Réttarholt
Sólveig Pétursdóttir
sigrar Kristínu Ástgeirsdóttur
Gufunes
Jón Ásbergsson
sigrar Finn Ingólfsson
Hafnarfjörður
Guðmundur Árni Stefánsson
sigrar Þorgils Óttar Mathiesen
n ö v E
BER EINTAK
55