Eintak - 01.11.1993, Síða 68

sagt við móður sína: „Ég veit um konu sem getur
hjálpað þér“. Það bendir til þess að hún hafi þá
þegar séð eftir orðum sínum um móður sína og
brugðið mjög að litli bróðir hennar væri svo lengi
í óvissu á stofnun.
Síðan fylgdist ég úr fjarlægð og í nálægð með
málum Sigríðar og fór tvisvar með henni í
heimsókn til sonar hennar að Hraunbergi og einu
sinni í viðtal við þær Anní Haugen og Ellý A.
Þorsteinsdóttur hjá Félagsmálastofnun. Ég hef
því orðið vitni að mörgu af því sem Sigríður
ræðir um og kynnt mér öll gögn varðandi hennar
mál. Georgía vill vera með í þessu viðtali og hvatti
móður sína í upphafi til að hafa samband við
mig. Georgía hefur orðið:
„Ég bjóst aldrei við að þetta færi svona illa.
Mér þykir mjög vænt um mömmu og vil vera hjá
henni, en helst ekki í þessari íbúð. Ég vil ekki fara
til fósturforeldra. Ég vil að Davíð Tómas sé hjá
okkur og bjóst aldrei við að við yrðum aðskilin.
Ég sakna hans mikið og get ekki horft á mynd af
honum án þess að gráta. Mér finnst hræðilegt að
hafa svona litla umgengni við hann og vil ekki
heimsækja hann upp í Hraunberg. Það er ekki
eins og hann sé bróðir minn lengur. Ég sé eftir
því að hafa talað við Hugó Þórisson og Guðjón
Bjarnason. Þegar ég talaði við þá hélt ég að
mamma gæti aldrei hætt að drekka og fordæmdi
hana mjög og kenndi henni um margt sem ekki
var rétt að gera. Ég skil hana betur núna og ég er
mjög ánægð að hún skuli vera svona sterk að
steinhætta að drekka. Úr því að henni tókst það
þrátt fyrir það mikla álag að missa forræðið yfir
okkur Davíð Tómasi finnst mér að hún eigi að fá
annað tækifæri til að sýna að hún er góð móðir.“
Við Sigríður ákveðum að hlífa Georgíu við
frekari upprifjun og hún fer heim til afa og
ömmu eftir að hafa setið með okkur á heimili
móður sinnar um stund. Sigríður rifjar upp mál
sitt eftir að hafa borið í mig kræsingar, því hún er
sérlega húsmóðurleg.
„Það er mikið álag að berjast fyrir forræði
barna sinna og þurfa auk þess að taka við ósann-
gjarnri gagnrýni frá starfsmönnum sem hafa mál-
ið til meðferðar. Friðhelgi einkalífs þeirra sem
lenda í barnaverndarmálum er gjörsamlega van-
virt. Það er örugglega löngu orðið tímabært að
endurmeta alla vinnu starfsmanna Félagsmála-
stofnunar Reykjavíkur í barnaverndarmálum.
Það er eins og þeir hafi misst sjónar á því sem í
orðinu felst, að vernda börn. Þá fyrst fara málefni
foreldra og barna að versna þegar starfsmenn
Félagsmálastofnunar grípa til sinna undarlegu
vinnubragða. Eftir að hafa misst börnin situr
maður uppi með misjafnlega fordómafullar
skýrslur um sig og fjölskyldu sína.“
VÍTITIL VARNAÐAR
„Ég vil skýra frá meðferðinni á börnunum
mínum sem víti til varnaðar öðrum foreldrum.
Ég vildi óska að meðferð minna mála væri
undantekning en ekki regla. Svo virðist þó ekki
vera. Ég hef frétt af ótal málum þar sem reynsla
fólks er söm og mín, en flestir bera harm sinn í
hljóði eftir örlagaríkar og oít gerræðislegar ráð-
stafanir yfirvalda. Að barnaverndarnefndir skuli
vera pólitískt kjörnar er alvarlegt mál og kapítuli
út af íyrir sig. En kannski skiptir það ekki máli,
því félagsráðgjafar hafa töglin og hagldirnar, þeir
stjórna ferli mála og matreiða til nefndarinnar.
Þeir eru í senn rannsakendur, dómarar og
framkvæmdaaðilar, þótt lög segi til um annað.
Sjálfir kanna nefndarmenn ekki aðstæður og
foreldrum er skammtaður naumur tími til að
verja sig og ekkert mark tekið á framburði þeirra.
Svo virðist sem aðeins sé verið að framfylgja
lögum með því að gefa þeim þessar 10-15 mínútur
sem þeim og lögfræðingi þeirra býðst. Gögn frá
faglærðum stuðningsmönnum fólksins eru
jafnvel hunsuð.
Til dæmis hefur Ellý A. Þorsteinsdóttir, yfir-
félagsráðgjafi hjá Félagsmálastofnun, margítrek-
að að þau hjá stofnunni taki ekkert mark á þeim
gögnum sem ég lagði fram, þar á meðal álitsgerð
sálfræðings sem þekkir hagi mína mjög vel og
mati geðlæknis sem þó var valinn af Félagsmála-
stofnun til að kanna hæfni mína sem móður.
Geðlæknirinn lét gera á mér sálfræðipróf. Hann
lagði ekki til að ég yrði svipt forræði ævilangt
heldur tímabundið í sex mánuði til eitt ár og
skrifaði ítarlega greinargerð um allt mitt líf og
fjölskyldusögu. Greinargerðin er samantekt eftir
þrjú viðtöl hjá honum haustið 1990, en þá var ný-
búið að vista fjögurra ára son minn gegn vilja
mínum á vistheimili barna að Hraunbergi 15 í
Reykjavík.
Af skiljanlegum ástæðum leið mér ekki vel á
þeim tíma. Ég var ekki búin að jafna mig eftir erf-
iða sambúð með seinni barnsföður mínum og
ekki búin að ná tökum á áfengisvanda mínum
sem þó er stórlega ýktur í öllum gögnum um mig.
Ég viðurkenni að ég átti við áfengisvanda að
stríða, en ég vanrækti börnin mín aldrei. Börnin
bera sjálf best vitni um það, auk umsagna skóla
og dagheimilis. Ég fékk alls staðar góða dóma um
að þau séu í góðu jafnvægi, vel hirt og hafi ekki
þurft að líða fýrir umhyggjuleysi, hvorki andlega
né líkamlega. Ég viðurkenni þó að eflaust hefur
dóttir mín liðið fyrir minn vanda, því hún er á
viðkvæmum unglingsárum þegar foreldrar eru
sérstaklega óvinsælir. Flestar mæður þekkja þann
tíma í lífi sínu þegar dæturnar hafna þeim tíma-
bundið. Það sorglega við mitt mál er að fram-
burður hennar gegn mér er notaður sem aðal-
vopnið til forræðissviptingar yfir henni og syni
mínum.“
ÓDAGSETT BRÉF MEÐ EILÍFÐARGILDI
„Hugó Þórisson sendi yfirlýsingu, ódagsett
bréf með engum haus, eftir örfá viðtöl við dóttur
mína. Þar segir hann meðal annars: „Georgía hef-
ur í gegnum tíðina þurft að bera mikla ábyrgð á
heimili og fjölskyldu, sérstaklega eftir fæðingu
bróður síns. Þessi ábyrgð er alltof mikil fyrir svo
unga stúlku og er staðan í máli hennar sú að hún
hefur algjörlega gefið upp alla von og væntingar
um það að móðir hennar geti staðið sig sem upp-
alandi og hefur engan áhuga á henni lengur.
Sterkasta ósk stúlkunnar er að komast til fóstur-
foreldra sem geti gefið henni þá festu, hlýju, um-
hyggju sem hún saknar svo sárlega. Georgía hefur
auk þess miklar áhyggjur af bróður sínum Davíð
Tómasi sem hún er hrædd um að lendi í sömu
vonbrigðum og sárindum og hún. Von hennar er
sú að móðir þeirra missi forræði yfir báðum
börnunum, þar sem að fullreynt sé að hún haldi
sig frá áfengi. Georgía hefur mestan áhuga á að
komast í fóstur þar sem þau systkinin geti verið
saman.“
Ef eitthvað er hef ég sennilega látið of mikið
eftir dóttur minni. Að hún hafi borið ábyrgð á
heimilinu eru örugglega ekki hennar orð, heldur
túlkun Hugós Þórissonar. Dóttir mín er heilu ári
á undan í skóla og hefur ávallt haft allan þann
tíma sem hún vill fyrir sig sjálfa. Það er sjálfsagt
að börn hjálpi til við yngri systkinin sín og það
gerði hún af fúsum og frjálsum vilja, en auk þess
var Davíð Tómas á barnaheimili allan daginn og
ég í vinnu. 13 ára stúlka veit ekki hvað felst í for-
ræðissviptingu og gerir sér litla grein fyrir því
hvað um er að ræða þegar börn fara í fóstur. Ósk
hennar gæti hafa byggst á ráðleggingum Hugós
sjálfs eða einhverjum væntingum sem hún hefur
haft um öðruvísi fjölskyldulíf. Börn læra oft ekki
að meta foreldra sína fyrr en löngu eftir að þau
eru farin að heiman og orðin fullorðin. Enda
gekk þetta allt eftir, ég missti forræðið, en sú
stutta er einmitt sú sem þverneitar að fara til fóst-
urforeldra og vill draga orð sín til baka og að ég
fái þau bæði aftur til mín. Hún gerði sér enga
grein fyrir því hversu örlagarík orð hennar voru
og síst vildi hún missa sjónar á bróður sínum. Ég
áfellist hana þó ekki fýrir þessi orð og hef fyrir-
gefið þau, en að viðbrögð barnaverndaryfirvalda
hafi verið svo grimmúðleg er vart hægt að fyrir-
gefa.
Til staðfestingar á framburði dóttur minnar
var Guðjón Bjarnason fenginn til að ræða við
hana og á hans skýrslu er úrskurðurinn byggður.
Þá skýrslu fékk ég ekki að sjá, en þó er aðalreglan
sú að láta nrálsaðilum í té öll gögn í málinu. Þær
skýringar voru gefnar að það geti verið skaðlegt
fyrir samband okkar dóttur minnar í framtíðinni
að ég viti hvað hún hafi sagt um mig. Hún hefur
þó örugglega ekki sagt neitt sem ég hef ekki sjálf
heyrt hana segja við mig eða aðra mér nákomna.
Ég hlýt að eiga rétt á að fá að vita hvernig er unn-
ið úr þeim upplýsingum sem hún veitir í viðtali
við Guðjón Bjarnason og hvernig hann vinnur
sitt mat. Hann var einnig látinn meta líðan sonar
míns í Hraunbergi, en þá var hann framkvæmda-
stjóri barnaverndarráðs. Hann skrifaði skýrslu
um heimsóknina þangað. Lokaorðin hljóða svo,
orðrétt: „Það veldur einnig erfiðleikum, líkt og
með börn sem dvelja lengi á stofnun, að drengur-
inn er smám saman að tengjast tilsjónarmanni
sínum tilfinningalega. Gangi þau tengsl „of langt“
verður það óhjákvæmilega áfall fyrir drenginn að
skilja við þessa nýju móðurímynd. Því lengur sem
mál þetta dregst á langinn, þeim mun hættara er
drengnum við tilfinningalegu áfalli, sem ef til vill
má enn komast hjá.“
Syni mínum var þó haldið í þessu stofnana-
fangelsi í íjóra mánuði til viðbótar og það getur
sérhver heilbrigður maður ímyndað sér hversu
langir tíu mánuðir eru að líða í vitund barns sem
spyr daglega hvenær hann megi fara heim til
mömmu sinnar og stóru systur. Barns sem hefur
sjaldan farið frá móður sinni, en synir eru að
mínu mati miklu háðari mæðrum sínum á fýrstu
sex til átta árum ævinnar en dætur. Guðjón lýsir
syni mínum svo: „Þetta er þrekvaxinn og frekar
hvatvís ljóshærður strákur, sem kraftur virðist
vera í. Hann talar mikið og fylgist vel með öllu
sem fram fer í umhverfinu. Manni kemur dreng-
urinn þannig fyrir sjónir að hann sé ágætlega
greindur. Eftirtekt, tal, orðanotkun, útskýringar
og minni bera vott um það. Starfsmenn eru
aðspurðir á sömu skoðun. Hann tók undirrituð-
um strax vel og lét gamminn geysa. Af svörum
hans að dæma lítur hann á heimili sitt hjá móður
sinni. Hann sagði mér að móðir sín væri veik og
þess vegna væri hann í Hraunbergi. Þegar henni
væri batnað færi hann heim til sín aftur.“
Það hefur bjargaði miklu fyrir líðan hans í
Hraunbergi að hann var á einkareknu barna-
heimili og hélt áfram dvöl þar á daginn. Hefði
hann ekki verið á barnaheimili væri meðferð
barnaverndaryfirvalda á honum örugglega búin
að skaða hann fyrir lífstíð og vera má að svo sé.“
NAUMT SKÖMMTUÐ UMGENGNI
„Ennþá þráir hann að koma til mín og ég er
löngu hætt að bragða áfengi og hef fasta vinnu.
Ég er sjúkraliði og tannsmiður að mennt og hef
ávallt unnið hörðum höndum, kannski of mikið
og þá var flóttinn í áfengið. Ég get þó aldrei fallist
á að þótt fólk eigi við tímabundin áfengisvanda-
mál að etja þurfi það að missa börnin sín fyrir
lífstíð. Ég drakk og það aðallega ein sem er auð-
vitað hættumerki, en ég skildi börnin mín ekki
eftir í reiðileysi og fór út að skemmta mér. Ég fór
ekki út á lífið, eins og kallað er, og hef alltaf verið
heimakær. Dóttir mín hefur verið mikið hjá for-
68
EINTAK NÓVEMBER