Eintak - 10.02.1994, Blaðsíða 27

*
Giuliano af Medici
hafði viðurnefnið hinn vinsæli en
var engu að síður hengdur þeg-
ar liðsmenn Sixtusar páfa
reyndu að ná völdum í Flórens.
reyndar vera nokkuð þroskaður
eftir aldri og vel menntaður svo
það fara sögur af því að hann hafi
þýtt De Philosophiæ eftir Cicero
af latínu á grísku aðeins þrettán ára
gamall. Játvarður dó ungur, aðeins
sextán ára gamall, en skildi eftir sig
erfðaskrá þar sem hann meinaði
hálfsystrum sínum, Maríu og El-
ísabetu, að taka við ríkinu. Þetta
hratt aftur af stað einum blóðug-
ustu erfðadeilum sem Englending-
ar hafa kynnst.
María sjálf, hálfsystir Játvarðs,
átti líka í hjónabandserfiðleikum,
en tókst þó að ala einn verðandi
kóng. Hún giftist fyrst 1558 prinsin-
um sem varð Fransis II og dó
1560. Árið 1565 giftist hún Darnley
frænda sínum, sem gat með henni
barnið, myrti besta vin hennar,
David Rizzio, og sprakk í loft upp
árið 1567. Loks giftist hún morð-
ingja Darnleys, James Hepburn,
sem flúði til Danmerkur mánuði
eftir brúðkaupið. María féll þá í
hendur systur sinnar, Elísabetar,
sem lét höggva hana 1587.
Kannski væri betra að taka aftur
upp gömlu regluna þar sem kon-
ungurinn var einfaldlega líflátinn
að vissum tíma liðnum og annar
valinn í hans stað.
Kynlífið
Líklega hefúr engin kóngafjöl-
skylda orðið jafn fræg fyrir kynlífs-
hneigðir sínar og þegar Valeria
Messalina (24-48), kona Claudi-
usar keisara, gekk um skugga-
hverfi Rómarborgar. Hún giftist
Alexander I AF Serbíu
sameinaði Serba, Króata og Sló-
vena, en var seinna drepinn af
króatískum hryðjuverkamönnum í
Marseilles.
aðeins fimmtán ára gömul, en varð
fljótlega alræmd fyrir lauslæti. Hún
var drepin að undirlagi eigin-
mannsins í garði eins af elskhug-
unum sem hún hafði látið drepa,
aðeins tuttugu og fjögurra ára
gömul. Meðan hún Jifði gat hún
sér meðal annars frægðar fyrir það
að fara út í dulargervi og liggja eins
og hver önnur gleðikona á hóru-
húsum borgarinnar undir hverjum
þeim sem borgað gat fyrir greið-
ann. Skáldið Alfred Jarry, höf-
undur Bubba kóngs, skrifaði löngu
seinna bók um Messalinu og líkti
henni við Syrinx, gyðjuna sem var
svo faUeg að systur hennar breyttu
henni í strá sem Pan skar síðan í
búta og bjó tU úr söngpípu sína.
Nokkrum áratugum áður en
Messalina lifði, ríkti Kleópatra
(69-30 f.Kr.) í Egyptalandi og var
sjöunda drottning landsins sem
bar nafnið. Það er sagt að hún hafi
verið hæfileikarík og réttsýn
drottning, en líf hennar ber þó allt
vitni um óstöðugleika, lauslæti og
óbUandi metnaðargimd. Hún gift-
ist yngri bróður sínum, Ptolemy
Dionysusi, aðeins átján ára gömul.
Eftir að hafa flúið land, búið með
Sesari í nokkur ár og getið honum
son, flutti hún aftur til Egypta-
lands. Hún giftist þá öðrum bróð-
ur sínum, Ptolemy XIV, en lét
fljótlega eitra fyrir honum og bjó
með Markúsi Antoníusi næstu
tólf árin og gat honum þrjú börn.
Þegar Markús beið ósigur við Acti-
um árið 31 og drap sig, reyndi Kle-
ópatra við sigurvegarann, Okta-
vínus. Hann vildi ekki sjá hana svo
hún drap sig líka.
Þessar tvær drottningar blikna
þó þegar horft er á lauslæti kon-
unganna, þótt dæmi þeirra sé oft
haldið á lofti, enda löngum þótt
þægilegra að líta framhjá hliðar-
sporum karlanna. Þannig hélt Ge-
org I Bretakonungur (1660-1727)
margar hjákonur og fór ekki leynt
með það. En þegar hann grunaði
að drottningin Sofía Dórotea
væri að slá sér upp með Hertogan-
um af Königsmark árið 1694 lokaði
hann hana inni og hélt henni í
haldi þar til hún dó þrjátíu og
tveimur árum síðar. Georg III
(1738-1820) hélt aldrei ffamhjá
konunni sinni og dó úr prophyria
(illræmdum sjúkdómi sem stund-
um hefúr verið nefndur kónga-
kvöl) sjúkur og smáður - „gamall,
geðveikur, deyjandi og fyrirlitinn,“
eins og Shelley orti um hann árið
1819. En sonur hans, Georg IV
(1762-1830), bætti um betur og
varð þekktur um allt ríkið sem
kvennabósi og fyllibytta. Einn eft-
irmanna hans, Játvarður VII
(1841-1910) sonur Viktoríu drottn-
ingar, var líka alræmdur fyrir laus-
læti á sínum yngri árum, en þá var
almenningur orðinn umburðar-
lyndari í slíkum málum og prins-
inn hlaut vinsældir fyrir tiltækin.
Dauðinn sækir jafnt háa
sem lága
Auðvitað finnast þess mörg
dæmi að konungar deyi friðsam-
legum sóttardauða eða verði bráð-
kvaddir eins og Atli Húnakonung-
ur (406-435) sem dó úr hjartaáfalli,
meira en nokkuð annað og til að
tryggja sig í sessi lét hann sjálfúr
myrða bæði hertogann af Guise og
kardinálann af Lorraine bróður
hans. En allt kom fyrir ekki og
Hinrik féll sjálfur fyrir morðingja-
hendi ári síðar.
En þótt kóngafólk hafi oft ekki
vílað fyrir sér að láta myrða jafnvel
náin skyldmenni sín á hrottaleg-
asta hátt er þeim afar illa við að
aðrir taki þar til hendinni. Fáir
glæpir hafa verðskuldað jafn
stranga hegningu og konungsmorð
eins og sannaðist á Damiens 2.
mars 1757. Hann var dæmdur og
hljóðaði dómurinn svo: „Klípa skal
holdið af brjósti hans, handleggj-
um og fótum með glóandi töng-
um, hægri hönd hans (þá sem hélt
um hnífinn) skal brenna með
brennisteini og þar sem holdið hef-
ur verið rifið skal hella í sjóðandi
olíu, brennandi vaxi og brenni-
steini. Þá skal hann rifinn sundur
með hestum og líkamshlutarnir
brenndir á báli.“ Raunar gekk hest-
unum svo illa að drepa Damiens
að skera þurfti á liðamótin áður en
þeir náðu að rífa af honum fótlegg-
ina, en dómurinn er til marks um
það hve alvarlegum augum glæp-
urinn var litinn.
Lúðvík XVI (1754-1793) var
JÁTVARÐUR VII
sonur Viktoríu drottningar, var al-
ræmdur fyrir lauslæti á sínum
yngri árum.
drepinn af byltingarmönnum og
var hvorki sá fyrsti né sá síðasti
sem féll í hendur uppreisnaröflum.
Maximilian Mexíkókeisari (1832-
1867) var skotinn af lýðræðissinn-
um og Karlotta keisaraynja flúði
vitskert til Evrópu. Alexander III
Rússakeisari féll fyrir sprengjum
sem byltingarmennirnir í sellunni
Narodnaya Volya köstuðu að hon-
um þegar hann var í bíltúr um göt-
ur Pétursborgar í grennd við Vetr-
arhöllina.
En konungar hafa auðvitað líka
off orðið undir í baráttunni við
hversdagslegri pólítísk öfl. Til
dæmis um það er Alexander (1876-
1903, afi Alexanders I af Serbiu sem
áður var getið) sem var myrtur „af
praktískum ástæðum" ásamt
drottningu sinni Drögu af ráðsett-
um embættismönnum ríkisins eftir
að hann hafði aflétt stjórnar-
skránni í nokkra klukkutíma til að
geta rekið pólítíska andstæðinga
sína úr valdastöðum.©
Hinrik VIII
átti sex konur, en var ekki
ánægður með neina
þeirra. Kvennamál hans
ullu klofningi í kirkjunni.
aðeins tuttugu og níu ára gamall, á
brúðkaupsnóttina eftir að hann
hafði gifst hinni fögru lldikó. En
þó er það líklega svo að engri stétt
fyrirmanna hefur gegnum aldirnar
verið hættar við að deyja ofbeldis-
fullum kvalardauða.
I Róm var það um tíma frekar
regla en undantekning að keisarar
létu lífið fyrir morðingjahendi og
má segja að lengi hafi sú hefð lifað
meðal ítalskra prinsa og konunga.
Launmorð og blóðugar fjölskyldu-
deilur hafa alltaf fylgt kóngafólki
og fyrirmönnum, hversu friðsamir
sem undirsátar þeirra kunna að
hafa verið. Valdastöður virðast ala
með mönnum eins konar paranoiu
svo að þeir réttlæta fyrir sér morð.
Saga konunganna hefur alla tíð
verið saga blóðsúthellinga eins og
Milton benti á þegar hann lýsti
hinum fyrsta Moloch „hryllings-
kóngi, smurðum blóði mannfórna
og foreldratárum“.
Hinrik III Frakklandskonungur
(1551-1589) hræddist launmorð
FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1994
FIMMTUDAGUR 20. JANUAR 1994 27