Morgunblaðið - 21.01.2005, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Þ
etta var á köldum
föstudagsmorgni í
byrjun aðventunnar
fyrir rúmum tveimur
árum. Það var gott að
koma inn í hlýjuna í stjórnstöð
Landsvirkjunar við Bústaðaveg,
nú Landsnets. Þegar komið var
inn í stóran salinn var fjölmenni
og kliður eins og í fuglabjargi.
Þarna voru aðallega mættir ábúð-
armiklir og alvörugefnir karl-
menn, sennilega annar hver verk-
fræðingur að mennt. Man þó eftir
að minnsta kosti einni verklegri
konu við eitt borðið. En hvað um
það. Finna mátti vel spennuna og
eftirvæntinguna í andrúmsloft-
inu. Framundan var opnun til-
boða í
stærstu og
líklega um-
deildustu
fram-
kvæmd Ís-
landssög-
unnar, Kárahnjúkavirkjun.
Verktakar höfðu skipt sér niður á
borðin í salnum og biðu þess að
umslög þeirra yrðu opnuð af
starfsmönnum Landsvirkjunar.
Fljótlega sá maður að eitt
borðið skar sig svolítið úr. Þar
sátu tveir Ítalir ásamt íslenskum
ráðgjöfum sínum. Uppruni að-
komumannanna leyndi sér ekki,
dekkri á hörund en hinir fölu Ís-
lendingar og Norðurlandabúar
sem þarna voru í meirihluta, og
hárið tinnusvart og liðað. Annar
þéttur á velli og með yfirvara-
skegg. Ítalskara gat það vart ver-
ið.
Fyrir aðra sök skáru Ítalirnir
sig frá öðrum bjóðendum. Þeir
mættu með tilboðin í þremur
grænum og snjáðum ferðatösk-
um. Enginn óþarfa íburður og
reyndar svolítið heimilislegt, í
anda hinnar hagsýnu húsmóður.
Þegar opnun tilboðanna var að
hefjast man ég að hinn þétti Ítali
fór ítrekað upp að háborðinu til
Landsvirkjunarmanna, með
reiknivél í hendi, líkt og hann
væri ennþá að reikna út tilboðin.
Fyrir leikmann virkaði þetta ekki
traustvekjandi en var eflaust
smámál. Áfram hélt athöfnin.
Þar sem um flókið og stórt út-
boð var að ræða, bæði í stíflu og
aðrennslisgöng virkjunarinnar,
tók það drykklanga stund að
opna öll tilboðin. Eftir nærri tvo
klukkutíma lá niðurstaðan fyrir.
Upp úr grænu ferðatöskunum
komu langlægstu tilboðin frá
ítalska verktakafyrirtækinu
Impregilo, alls 44 milljarðar
króna í bæði verkin, sex millj-
örðum undir áætlunum Lands-
virkjunar. Íslenskir, danskir,
þýskir og breskir verktakar voru
allir vel yfir kostnaðaráætlunum,
sér í lagi eða saman í hóp.
Mér er í fersku minni sá
skrýtni svipur sem kom á for-
ráðamenn Landsvirkjunar þegar
niðurstaðan varð ljós, á sumum
allt að því skelfingarsvipur en
þeir báru sig mannalega. Voru
ánægðir með að tilboð voru ekki
svo langt frá þeirra áætlunum.
Fáum mánuðum síðar var samið
við Impregilo. Tilboð Ítalanna
voru yfirfarin og áður en skrifað
var undir hafði samnings-
upphæðin hækkað, m.a. vegna
launakostnaðar, að því er síðar
var upplýst af Landsvirkjun.
Síðan þetta gerðist hafa mörg
handtökin verið við Kárahnjúka,
deilur verið áberandi og tekið
hefur verið upp úr mörgum
ferðatöskunum. Að vísu hefur
líka verið pakkað ofan í ófáar
töskurnar fljótt aftur því
Impregilo hefur haldist illa á
starfsfólki. Veðravítið til fjalla
hefur haft sitt að segja en eftir
því sem lengra líður frá útboðinu
kemur æ betur í ljós að ein meg-
inástæðan fyrir þetta lægri til-
boðum Ítalanna er að þeir gerðu
ekki ráð fyrir neinum yfirborg-
unum í launagreiðslum til starfs-
mannanna.
Talsmaður Impregilo sagði ný-
lega í Morgunblaðinu að tilboðin
miðuðust eingöngu við virkj-
unarsamninginn. Segist fyr-
irtækið ekki ætla að keppa við
aðra verktaka með yfirborgunum,
annars séu forsendur tilboðsins
brostnar. Hvað hefur þetta þýtt?
Jú, starfsmenn Kárahnjúkavirkj-
unar eru meira og minna erlendir
og nú stefnir í að þeir verði einna
flestir frá Kína.
Gott og vel. Þannig ætlar
ítalska fyrirtækið að vinna verkið,
það segist fara eftir öllum leik-
reglum og svo virðist sem verka-
lýðshreyfingin og stjórnvöld geti
ekki aðhafst mikið frekar, fyrir
utan athugasemdir við aðbúnað,
skattagreiðslur og reikningsskil.
Verkalýðshreyfingin getur illa
sætt sig við framferði Impregilo
en spurningin er hvort hún verði
ekki að láta þar við sitja.
Þarft aðhald verkalýðsforyst-
unnar hefur komið mörgu góðu til
leiðar við Kárahnjúka og vonandi
verður þeirri stefnu haldið áfram.
Hins vegar er komið upp alvar-
legra vandamál hér á landi en
starfsmannamál við Kárahnjúka.
Það er innflutningur á ólöglegu
vinnuafli í byggingariðnaði og
jafnvel fleiri greinum. Þar eru
brýn verkefni fyrir verkalýðsfor-
ystuna og stjórnvöld. Samiðn hef-
ur vissulega verið á verði og
starfsmenn félagsins meira að
segja farnir að hlaupa uppi lög-
brjótana. En betur má ef duga
skal. Þarna er kominn nýr óvinur
og erfiðari viðureignar en ítalskt
og sjóað verktakafyrirtæki, sem
hefur mikla reynslu af því að
reisa virkjanir víða um heim.
Minnisstætt er þegar ég heim-
sótti virkjunarsvæðið fyrir um ári
og hitti viðkunnanlegan verkefn-
isstjóra Impregilo sem skildi ekk-
ert í þessum látum á Íslandi.
Hann yppti öxlum og sagði: „Ég
er bara verkfræðingur, kann ekk-
ert annað en að byggja virkj-
anir.“ Fyrir skömmu hitti ég
hann aftur og þá var hann alvar-
lega að spá í að fara í framboð á
Ítalíu að verki loknu á Íslandi!
Aðhaldið er sem fyrr segir af
hinu góða en haldi hörð andstaða
við Ítalina áfram er hætt við að
pakkað verði ofan í allar ferða-
töskurnar á Kárahnjúkum, græn-
ar og gráar, nýjar sem gamlar, og
stærsta framkvæmd Íslandssög-
unnar gæti breyst í stærsta klúð-
ur Íslandssögunnar.
Er það vilji manna?
Tilboðin í
töskunum
Fyrir aðra sök skáru Ítalirnir sig frá
öðrum bjóðendum. Þeir mættu með til-
boðin í þremur grænum og snjáðum
ferðatöskum. Enginn óþarfa íburður og
reyndar svolítið heimilislegt, í anda
hinnar hagsýnu húsmóður.
VIÐHORF
Eftir Björn
Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Slaraffenland heitir veitinga-staður í miðborg Kaup-mannahafnar sem opnaðurvar í september sl. af tveim-
ur kokkum, Íslendingnum Gunnari
Páli Gunnarssyni og Dananum
Sophus Nedergaard. Gunnar Páll
segir aðalsmerki staðarins að allur
maturinn sé lagaður frá grunni og
þangað sæki fólk sem vill heima-
gerðan og gamaldags mat til að taka
með sér.
Nafnið á staðnum merkir nokkurs
konar ævintýraland, og er orðið
reyndar komið úr þýsku: Schlaraff-
enland: Sællífis- og letiland, þar sem
enginn þarf að gera neitt og einungis
þarf að rétta út höndina eftir kræs-
ingunum, að sögn Gunnars. „Sá sem
nennir ekki að elda matinn getur
komið til okkar og keypt góðan mat
til að taka með sér. Við erum til svo
að fólk geti leyft sér að vera latt og
hafa það gott. Við lögum mat eins og
fólk myndi vilja elda ef það nennti og
hefði tíma, góðan og alvöru mat. Það
er okkar heimspeki,“ segir Gunnar
Páll.
Kleinur og flatbrauð
Þeir félagar hafa á boðstólum hinn
rómaða danska mat sem Íslend-
ingum líkar einnig svo vel. T.d.
svínasteik með puru og frikadellur,
smørrebrød og hakkabuff, allt lagað
úr besta hráefni. Gunnar segir að
þeir leggi áherslu á að búa allar sós-
ur og salöt til frá grunni, m.a.s.
majónesið. Einnig kjötbollur og
fiskibollur, sem og brauðin, en pyls-
ur og ostar er það eina sem þeir
kaupa tilbúið. Til stendur að auka
vægi íslensks hráefnis á staðnum og
flytja t.d. inn harðfisk og reyktan lax
og silung. Kleinur og flatbrauð er
einnig eitthvað sem Gunnar gæti
hugsað sér að bera á borð fyrir mat-
gæðinga í Kaupmannahöfn, sem og
hangikjöt, en það er hins vegar
bannað að flytja inn til Danmerkur.
„En það getur vel verið að ég reyni
að finna gott reykhús og láti bara
reykja danskt lambakjöt á íslenskan
máta.“
Slaraffenland er í miðborg Kaup-
mannahafnar í hverfi sem kallast
Latínuhverfið með vísan til sam-
nefnds hverfis í París sem það þykir
líkjast. „Pisserenden“ eða „Hland-
rennan“ er viðurnefni þessa gamla
hverfis í nágrenni Striksins. Það var
áður fátækrahverfi og þar var mikið
um eiturlyfjaneyslu og vændi allt
fram til 1970. „Þarna var fullt af
krám og þar af leiðandi var bara
migið þar sem maður stóð og þegar
þörfin var,“ segir Gunnar Páll um
nafngiftina.
Hverfið er
nú gerbreytt
og staðsetn-
ingin segir
hann að sé
með besta
móti og við-
tökurnar
einnig. „Við höfum fundið fyrir því
að gamaldags matur er aftur að
verða vinsæll. Fólk virðist vera orðið
þreytt á þessu ítalska eða aust-
urlenska fæði og sækir aftur í gamla
heimilismatinn,“ segir Gunnar Páll
sem hefur starfað sem kokkur í tutt-
ugu ár, þar af tólf í Danmörku þar
sem hann hefur búið ásamt fjöl-
skyldu sinni, og starfað á hótelum,
veitingastöðum og við veisluþjón-
ustu.
Eins og kjötborðið í kaupfélaginu
Hugmyndin að því að opna veit-
ingastað af þessu tagi kviknaði af
löngun til þess að samræma kokka-
starfið og fjölskyldulíf sem hefur
reynst mörgum í þessari starfsgrein
erfitt. „Við höfðum haft nóg að gera
við brúðkaup, afmæli og fermingar
en vantaði aðstöðu fyrir starfsemina.
Svo vorum við að þreifa fyrir okkur
um góða vinnu þar sem hugmynda-
flugið fengi líka að njóta sín en fjöl-
skyldan yrði ekki útundan. Við rák-
umst á þetta húsnæði sem hafði
staðið autt í ár og keyptum það.“
Innréttingar og útlit er upp-
runalegt og minnir á kjötborðið í
kaupfélaginu í gamla daga, eins og
kokkurinn orðar það, og rímar það
vel við einkenni Slaraffenlands. „Að
okkar mati skiptir umgjörðin
minnstu máli. Aðalatriðið er að mat-
urinn bragðist vel,“ segir Gunnar
Páll. Staðurinn er ekki stór og mið-
ast við að fólk taki matinn með sér
því ekki er pláss fyrir borð eða stóla.
 MATUR | Hefðbundinn heimilismatur að hætti Dana á veitingastaðnum
Kokkarnir í Slaraffenland: Sophus Nedergaard (t.v.) og Gunnar Páll Gunnarsson segja viðtökurnar einkar góðar.
„Við erum til svo
að fólk geti leyft
sér að vera latt“
Við höfum
fundið fyrir því
að gamaldags
matur er aftur
að verða vin-
sæll.
Lagst á eitt: Kröftug handtök með piparkvörnina.