Morgunblaðið - 21.01.2005, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Sigríður Guð-mundsdóttir
Johnsen fæddist í
Reykjavík 3. septem-
ber 1910, hún lést í
Hjúkrunarheimilinu
Holtsbúð 15. janúar
sl. Foreldrar hennar
voru hjónin Jóhanna
Gríma Eyjólfsdóttir
frá Snorrastöðum í
Laugardal f. 1884 og
Guðmundur Sigurðs-
son skipstjóri frá
Garðbæ, Eyrarbakka
f. 1879.
Móðir Sigríðar lést
er hún var á fyrsta ári og tóku hjón-
in Jóhanna Jóhannsdóttir f. 1887
og Emil Johan Hansen Rokstad f.
1875, frá Rokstad í Rossfjord í
Tromsfylki í Noregi, hana í fóstur.
Hálfsystkini Sigríðar börn Guð-
mundar skipstjóra og Þóru Jó-
1962, og eiga þau dæturnar Jó-
hönnu og Ólafíu, fæddar 3.9. 1990,
og Hönnu Rakel f. 2001. Gunnar, f.
1976, sambýlismaður Ólafur Högni
Ólafsson, f. 1961.
2. Vilhelmínu, f. 1949, gift Ólafi
Ásgeirssyni, f. 1947. Börn þeirra
eru: Dagmar, f. 1975 gift Guð-
mundi Viðari Hreinssyni. Ásgeir, f.
1977, og Elínborg Ingunn, f. 1979,
gift Stefáni Inga Valdimarssyni, f.
1980. Sigríður stundaði skrifstofu-
störf í Reykjavík að loknu stúdents-
prófi árið 1930 en að mestu leyti
húsmóðurstörf eftir að hún fluttist í
Garðahrepp. Hún sat í hrepps-
nefnd Garðahrepps frá 1958–1966
og gegndi starfi sveitarstjóra um
nokkurra mánaða skeið. Hún var
einn stofnenda Kvenfélags Garða-
bæjar og heiðursfélagi þess. Sigríð-
ur beitti sér ávallt í málum sem
snertu hagsmuni kvenna og fékk
ásamt samstarfskonum sínum því
áorkað að komið var á orlofsdvöl
fyrir húsmæður. Hún lést í Hjúkr-
unarheimilinu Holtsbúð 15. janúar
2005. Útför hennar verður frá
Garðakirkju föstudaginn 21. jan-
úar kl. 15.
hannsdóttur systur Jó-
hönnu voru Jóhann f.
1915 og Kristín f.
1919.
11. ágúst 1938 gift-
ist Sigríður Gunnari
Johnsen systursyni
Emils Rokstad, frá
Finnsnes í Noregi.
Gunnar var sonur Wil-
helmine Frimanda
Hansen Rokstad f.
1886 og Thorvald
Kröitzer Johnsen f.
1886.
Árið 1938 settust
þau hjónin að í Garða-
hreppi og bjó Sigríður þar til
dauðadags, lengst á Marklandi.
Sigríður og Gunnar Johnsen áttu
tvær dætur: 1. Jóhönnu, f. 1943,
gift Guðmundi Baldri Jóhannssyni,
f. 1942. Börn þeirra eru: Sigríður, f.
1966, gift Ingvari Ingvarssyni, f.
Þegar ég ákvað að skrifa minning-
argrein um hana ömmu mína var
það fyrsta sem kom upp í hugann:
Hvernig skrifar maður minningar-
grein? Mér datt þá í hug að best
væri að lesa nokkrar greinar og hafa
til hliðsjónar.
Mér til happs fannst gamall
Moggi hér í útlandinu sem í voru
átta minningargreinar, þar af um
sex ömmur og einn afa, allt góðar
fyrirmyndir fyrir mína grein. Eftir
að hafa lesið í gegnum greinarnar
hafði ég komist að því að þar voru
saman komnar hinar mestu barna-
gælur, yfirburða fólk í að púsla,
kubba og perla, að ógleymdum
meisturum í pönnukökubakstri.
Þótt amma mín hafi alltaf gefið
sér tíma til að spila og púsla með
okkur þá var hún ekki eins og þetta
fólk. Það var fljótgert að púsla þar
sem púslin voru númeruð og hún
lagði verðmæti undir til að gera
spilamennskuna meira spennandi.
Það var líka alltaf hægt að fá hana til
að baka pönnsur því eins og hún
sagði: „Ef maður hefur þær nógu
þykkar þá tekur baksturinn enga
stund.“ Eftir á að hyggja get ég sagt
að hún amma hafi ekki haft mikið
gaman af börnum en hins vegar naut
hún þess að upplifa unglingsárin aft-
ur í gegnum barnabörnin sín. Skilj-
anlega, þar sem hennar helstu hugð-
arefni voru þau sömu og annarra
unglinga almennt. Það var því úr að
á þeim breytingatíma sem unglings-
árin eru hætti ég að eiga „ömmu“
sem sér um að allt sé gott en eign-
aðist í staðinn einn minn besta vin,
sem hafði þann góða kost umfram
aðra góða vini að vera eins í laginu
og með sama smekk svo við gátum
deilt sama fataskápnum. Það er
manni ómetanleg verðmæti að eiga
sér góða vini. Það er munaður sem
maður óskar sérhverjum að njóta
alla tíð. Það er því sárt að sjá á eftir
ömmu sem ég kveð í dag. Bless
amma mín, ég veit ekki hvort engl-
um er skipt upp eftir fegurð en ég er
viss um að Pú og Pa muni sjá til þess
að þú fallir í kramið.
Elínborg.
Með fáeinum orðum vil ég minn-
ast sómakonunnar Sigríðar á Mark-
landi, eins og hún var jafnan nefnd
af vinum sínum.
Hún andaðist 15. janúar sl. á ní-
tugasta og fimmta aldursári.
Kynni okkar urðu fyrir nær 45 ár-
um, í júlímánuði árið 1960. Ég hafði
þá verið ráðinn sveitarstjóri í Garða-
hreppi, nú Garðabær, og var að
mæta á minn fyrsta fund með sveit-
arstjórninni. Þar hitti ég fyrir ein-
stakt úrvalsfólk sem ég átti eftir að
hafa mikið og gott samstarf við
næstu árin. Sigríður var þar á með-
al. Hún hafði verið kjörin í sveit-
arstjórnina árið 1958 og átti þar sæti
í tvö kjörtímabil, eða til ársins
1966,eða þar til fyrst fór fram lista-
kosning í sveitarfélaginu. Aðrir
fulltrúar voru Einar Halldórsson,
oddviti á Setbergi, Björn Konráðs-
son á Vífilsstöðum, sem verið hafði
oddviti í áratugi, Guðmann Magn-
ússon, hreppstjóri á Dysjum, og Jó-
hann Eyjólfsson í Sveinatungu.
Hann er nú einn á lífi þessara mætu
fulltrúa.
Ég minnist samstarfsins við þetta
fólk með sérstakri hlýju. Í hönd fór
tími mikillar uppbyggingar í þessu
þá tæplega þúsund manna sam-
félagi. Aldrei bar skugga á samstarf
okkar þótt stundum væri farið hrað-
ar en myndi talið skynsamlegt nú,
eða jafnvel fært.
Á þessum árum var lögð vatns-
veita um byggðina, frárennslismál-
um komið í lag, keypt voru lönd og
lóðir, ný hverfi skipulögð og byggð,
Flataskóli stækkaður, opnaðir
gæsluvellir og svo mætti áfram telja.
Sigríður tók þátt í öllu þessu af ein-
stökum áhuga, hafði að ýmsu leyti
aðra sýn á viðfangsefnin en við karl-
mennirnir og kom þeim sjónarmið-
um sínum til skila á sannnfærandi
hátt. Þannig hafði hún kannski meiri
áhrif á þróun mála í þessu samfélagi
okkar en sást í fljótu bragði, en sést
þeim mun betur þegar horft er yfir
sviðið svona lögu síðar. Hafa ber í
huga að á þessum árum var svo sem
ekkert algengt að konur ættu sæti í
sveitarstjórnum, og sjálfsagt enn
sjaldgæfara að þær næðu kosningu í
óhlutbundnum kosningum þar sem
allir voru í raun í kjöri.
Í fyrstunni var ég einn á skrif-
stofu hreppsins. Fyrir kom að ég
þurfti öðru að sinna á hinum aug-
lýsta tíma sem skrifstofan var opin.
Þá hljóp Sigríður oft í skarðið fyr-
ir mig og sinnti skrifstofustarfinu
fúslega og greiddi götu þeirra sem
erindi áttu á skrifstofuna.
Á þessum árum var það meðal
verkefna sveitarstjórna að leggja út-
svör á íbúana samkvæmt skattfram-
tölum þeirra. Sveitarstjóri annaðist
allan undirbúning álagningar. Til að-
stoðar við það verk fékk ég Sigríði
fyrstu árin, og raunar einnig þann
góða mann Leif Eiríksson, sem þá
var kennari við Flataskóla. Hann lif-
ir nú í hárri elli á Hrafnistu. Margar
áttum við ánægjustundirnar í þess-
ari vinnu okkar, þótt álagning út-
svara á borgarana hafi út af fyrir sig
ekki verið neitt skemmtistarf.
Sigríður var félagslynd kona.
Henni voru því falin ýmis fleiri störf
en að sveitarstjórnarmálum. Þau
þekki ég ekki eins vel og þau sem ég
hef hér rakið. Vel var þó kunnugt
öflugt starf hennar í kvenfélagi
sveitarinnar og veit ég að hún var
þar vel virt af samstarfskonum.
Fjölskyldu Sigríðar Johnsen votta
ég innilega samúð. Guð blessi minn-
ingu hennar.
Ólafur G. Einarsson.
Ég kynntist Sigríði Johnsen fyrir
rúmum þrjátíu árum þegar ég fimm
ára gömul fluttist með fjölskyldu
minni í húsið við hliðina á Marklandi
í Garðabæ, heimili hjónanna Sigríð-
ar og Gunnars. Strax frá upphafi
þótti mér mikið til Sigríðar koma og
ekki dró úr aðdáun minni á henni
eftir því sem ég eltist. Sigríður var
bráðgáfuð, listræn og vel lesin. Hún
fylgdist vel með þjóðmálum, hafði
ákveðnar skoðanir á hlutunum og
var ekkert að liggja á þeim. Hún
spilaði á píanó, hafði mikla myndlist-
arhæfileika, var ljóðelsk og mikil
garðyrkjukona. Hún var svo
skemmtilega frjálsleg miðað við
konur af hennar kynslóð, var ekkert
að hanga yfir heimilisstörfum að
óþörfu, fór frekar út í garð ef viðraði
og rogaðist þar með hjólbörurnar
sínar og mokaði mold. Það fannst
henni miklu skemmtilegra en að
skúra! Hún hafði mikla ánægju af að
fylgjast með fótboltaleikjum í sjón-
varpinu og svo innilega lifði hún sig
inn í leikina að maður hafði mestar
áhyggjur af því að hjartað gæfi sig í
öllum æsingnum! Sigríður var glað-
lynd, hafði frábært skopskyn og
gerði óspart grín að sjálfri sér. Í
mínum huga var hún einstök kona
og ég er ómetanlega þakklát fyrir að
hafa átt hana að vinkonu í rúma þrjá
áratugi. Blessuð sé minning Sigríðar
Johnsen.
Dæm svo mildan dauða,
drottinn, þínu barni, –
eins og léttu laufi
lyfti blær frá hjarni, –
eins og lítill lækur
ljúki sínu hjali,
þar sem lygn í leyni
liggur marinn svali.
(Matthías Jochumsson.)
Ásta Emilsdóttir.
Æviskeið Sigríðar Johnsen var
sólarganga. Þó ekkert væri í upphafi
öruggt um heilsu og þroska litlu
stúlkunnar sem missti móður sína á
fyrsta ári var heill og hamingja
veganesti hennar á heimili fósturfor-
eldranna Jóhönnu og Emils Rokstad
á Bjarmalandi. Í erfiljóði Þorsteins
Erlingssonar eftir Jóhönnu Grímu
móður Sigríðar segir skáldið um
Sigríði. „Eftir lifir lágur veikur
gróður, lítið blóm við síðu fölrar
móður.“ Þessi lágvaxni veikburða
gróður styrktist og stóð af sér hret í
rúm 94 ár. Hún var heilsuhraust
með afbrigðum og lét sinn hlut
hvergi nema fyrir Elli kerlingu sem
hún kom næstum á annað kné.
Æskuárin voru skemmtileg þó að
Sigríður hafi saknað þess að eiga
ekki systkini og móður á lífi. Hún
segir einhvern mesta áhrifavald í lífi
sínu hafa verið Sigríði Magnúsdótt-
ur kennara, systur Einars rektors,
en hún beitti sér fyrir því að Sigríð-
ur tók inntökupróf í Menntaskólann
í Reykjavík og lauk stúdentsprófi
árið 1930. Það er án efa mikilfeng-
legasta ár Íslandssögunnar fram til
þess tíma og tóku stúdentar þátt í
flestum dagskráratriðum Alþing-
ishátíðarinnar og ekki var lakara að
hátíðina sóttu norrænir stúdentar
sem settu alþjóðlegan blæ á sam-
komuhaldið. Merkast þótti að fá að
heilsa Kristjáni kóngi en minnis-
stæðast fyrir Sigríði að týna stúd-
entshúfunni.
Aðstæður Sigríðar leyfðu að hún
ferðaðist talvert um Norðurlönd á
millistríðsárunum og minnti það
frekast á ferðagleði samtíðarmanna
okkar.
Þegar Sigríður hélt upp á áttræð-
isafmælið fór hún auðvitað í siglingu
með Eimskipafélaginu til Norður-
sjávarhafna og þótti heldur gaman
að geta þess að skipstjórinn spurði
viðstadda í kvöldverði á afmælisdag-
inn hvort afmælisbarnið væri með
eða hvort það hefði misst af skipinu.
Þeir sem til Sigríðar þekktu vita að
hún var veisluglöð í öllum skilningi
og átti til að halda uppi veislugleði
með þeim hætti að ekki sá á henni
aldur.
En auðvitað fór heiðvirt fólk í sigl-
ingu og aldrei hefði hún fengist til að
fara í pakkaferð á sólarstrendur.
Þau Sigríður og Gunnar Johnsen
gengu í hjónaband árið 1938. Þau
voru afar samrýnd og samhent í leik
og starfi. Þau voru brautryðjendur í
loðdýrarækt og búnaðist vel. Var því
talsvert áfall er loðdýraræktin var
lögð af með lögum ekki síst þar sem
þau áttu mörg verðlaunadýr og
framleiddu fyrsta flokks skinnavöru.
Þau eignuðust snemma lítinn bíl
sem notaður var til ferðalaga um
landið þvert og endilangt. Á vetrum
var skíðaíþróttin iðkuð af miklu
kappi, en Gunnar Johnsen var
þekktur skíðakappi í Noregi og var
m.a. verðlaunahafi í skotfimi á skíð-
um og skíðastökki. Við lát bónda
síns lagði hún af landshornaflakk en
tók upp á því að gerast mikill áhuga-
maður um beinar íþróttaútsending-
ar og fylgdist með öllu. Var hún um
hríð sérfræðingur í fótboltafræðum
og þekkti hvern leikmann.
Sigríður Jonsen hefur sagt frá
þeim miklu viðbrigðum sem það var
að flytjast úr sveitinni í Reykjavík í
sveitina í Garðahreppi. Ekkert raf-
magn, engin vatnsveita, enginn skóli
og drjúgur gangur í næsta síma.
Þótti henni skorta á framfarahug og
hélt því fram að með góðu skipulagi
og stefnufestu mætti áorka miklu. Í
því augnamiði að verða að liði í sam-
félaginu tók hún þátt í stofnun
Kvenfélags Garðahrepps og var
fyrsti ritari þess. Lagði hún ásamt
samverkakonum sínum drög að
ýmsum kraftaverkum. Svo fór að
hún settist í Hreppsnefnd Garða-
hrepps og sat þar í tvö kjörtímabil.
Voru vatnsveitumál og fræðslumál
þar ofarlega á blaði auk eflingar
byggðar í hreppnum. Tókust á hags-
munir bænda og þeirra sem sáu fyr-
ir vöxt þéttbýlis. Þótti Sigríði alla tíð
lítið leggjast fyrir þá kappa sem létu
land sveitarfélagsins til nágranna-
sveitarfélaga fyrir lítið og ómyrk var
hún í máli er hún sagði frá því
hvernig landrými sem nú er að hluta
athafnasvæði álbræðslunnar í
Straumsvík var nánast gefið Hafn-
arfjarðarbæ, en bændur í hrepps-
nefnd gátu ekki séð verðmæti í
landi, sem ekki hentaði til sauðfjár-
beitar. Nefndi hún og dæmi um
hvernig hreppsnefndarmönnum var
lofað ókeypis vatnsveitu væri sam-
þykkt tillaga um afhendingu lands
til Hafnarfjarðar. Var hún í tals-
verðum vanda varðandi vatnsveit-
una en lét ekki kaupa sannfæringu
sína.
Ein helsta vinkona Sigríðar var
Hulda Jakobsdóttir sem lét mikið að
sér kveða í bæjarmálum í Kópavogi.
Voru þær stöllur á öndverðum meiði
í stjórnmálum en í sveitarstjórnar-
málum voru þær mjög samstiga. Er
athyglisvert að báðar gegndu þær
einna fyrstar kvenna starfi sveitar-
stjóra en Sigríður gegndi því emb-
ætti í nokkra mánuði í forföllum.
Ofaná húsmóðurstarfið lagðist því
vinna að félagsmálum og stjórnmál-
um og var oft erilsamt og seinkaði
stundum kvöldverði við lítinn fögnuð
heimilismanna. Þegar afskiptin af
félagsmálum þurru tóku við störf að
ritstörfum og þýðingum og garð-
yrkju á Marklandi. Reis brátt mynd-
arlegur skjólsæll skógarreitur við
hús þeirra hjóna. Í garðinum voru
ýmis undratæki fyrir krakka og
vatnsþró til skrauts. Blómagarður
ágætur var og á Marklandi.
Garður þessi hafði þá sjaldgæfu
náttúru að þangað voru allir krakkar
úr nágrenninu velkomnir og voru
ekki tekin í mannfélagið á staðnum
fyrr en þau höfðu vöknað duglega í
vatnsþrónni. Tók nú við nýtt hlut-
verk Sigríðar, hún gerðist amma
allra krakkanna í hverfinu og tengd-
ist þeim öllum tryggðarböndum.
Þótti henni verst að svo hefði ver-
öldin velkst að foreldrar og börn úr
nágrenninu notuðu dýrmætar sam-
verustundir sínar til að skemma
gamlan bíl sem dóttursonur hennar
geymdi í sakleysi sínu á hennar
einkalóð.
Þarf ekki að lýsa undrun hennar
þegar nágrannar létu yfirvöldin fjar-
lægja bílhræið sem þeir höfðu sjálfir
búið til.
Sigríður Johnsen var menntakona
vel ritfær og hagmælt. Hún hafði
ígrundaðar skoðanir á heimspeki og
trúmálum og einstaka pólitíska
hæfileika – ekki síst þann að sjá
marga leiki fram í tímann og var oft
sérstaklega lærdómsríkt að hlusta á
fyrirlestra hennar um pólitíska
greiningu. Þegar hana mæddi nokk-
uð elli og fækkaði áhugamálum var
áhuginn á stjórnmálum almennt enn
vakandi.
Þegar fjölmiðlafrumvarp var til
umræðu og afgreiðslu kviknaði logi í
gömlum glæðum og spáð var í spilin
eins og í gamla daga. Sigríður John-
sen var virðulegur fulltrúi borgara-
stéttarinnar á Íslandi sem mátti
ekki vamm sitt vita en vann þau
störf sem til féllu og nauðsynleg
voru án minnsta hiks. Hún var
trygglynd og stefnuföst en til for-
ystu fallin og lét málefni ráða.
Það er sannarlega löng ævi sem
hófst á dögum Friðriks VIII og tek-
ur til tveggja heimsstyrjalda, heims-
kreppu og kjarnorkualdar fram á 21.
öldina sem ætlar ekki að fara var-
hluta af hörmungum. Hinn lágvaxni
gróður féll ekki fyrir hinum slynga
sláttumanni fyrr en í fulla hnefana.
Ég þakka SigríðiJohnsen samfylgd-
ina, þolinmæði, uppörvun og hlátra-
sköllin, gaman og alvöru í tæpa fjóra
áratugi.
Ólafur Ásgeirsson.
Kveðja frá Kvenfélagi
Garðabæjar
Í dag á bóndadaginn verður
kvödd hinstu kveðju frá Garðakirkju
frú Sigríður Johnsen á Marklandi,
einn af stofnfélögum Kvenfélags
Garðahrepps sem nú heitir Kven-
félag Garðabæjar.
Það er vissulega táknrænt að út-
farardag Sigríðar skuli bera upp á
bóndadaginn en hugmyndinni að
stofnun kvenfélagsins var varpað
fram á þorrablóti árið 1951. Það var
síðan 8. mars 1953 að 45 konur úr
Garðahreppi gengust fyrir stofnun
félagins og var Sigríður kosin í
fyrstu stjórn félagsins.
Hún var ritari árin 1953 til 1956
og síðan formaður árin 1957 og 1958.
Sigríður var gerð að heiðursfélaga á
30 ára afmæli félagsins 1983 í þakk-
lætisskyni fyrir farsælt og óeigin-
gjarnt starf.
Þessara frumkvöðla er í dag ekki
síst minnst fyrir þrautseigju og
kraft við endurreisn Garðakirkju
sem þá var rústir einar en aðeins út-
veggirnir voru uppistandandi. Kon-
urnar unnu ásamt eiginmönnum sín-
um ötullega bæði í byggingavinnu
og við fjáröflun til verksins á ýmsan
hátt.
Sigríður var algjör fróðleiks-
brunnur um líf frumbyggjanna í
Garðahreppi og minntist þess þegar
hún sat i hreppsnefnd, þegar helstu
baráttumálin voru að fá kalt vatn í
húsin í hreppnum og að koma á fót
barnaleikvöllum svo fátt sé nefnt.
Sigríður bar upp tillögu á fundi í
kvenfélaginu árið 1961 að félagið
beiti sér fyrir því að konur í hreppn-
um sameinist um að komið verði upp
gæsluskýli fyrir börn og var tillagan
samþykkt. Félagið gaf síðan leik-
tæki á fjóra leikvelli.
Það var alltaf gleðiefni fyrir
stjórnarkonur að heimsækja Sigríði
fyrir jól hin seinni ár þar sem hún
tók á móti þeim með kaffi og bakk-
elsi og að sjálfsögðu sherrýtári og
áður en heim var haldið spilaði hún á
gamla orgelið sitt og söng með þeim
,,Í Betlehem er barn oss fætt. Þess-
ar stundir gleymast ekki.
Að leiðarlokum þökkum við henni
fyrir brautryðjendastarf við upp-
byggingu Kvenfélags Garðabæjar
sem hún átti svo drjúgan þátt í. Við
sem eftir stöndum njótum afrakst-
urs þessa starfs í dag.
Blessuð sé minning Sigríðar
Johnsen á Marklandi.
SIGRÍÐUR
JOHNSEN