Morgunblaðið - 21.01.2005, Blaðsíða 27

Það vakti mikla athyglihve margir fulltrúarkomu frá borgaralegusamfélagi á þessa ráð-
stefnu,“ segir Héðinn Unnsteins-
son, ráðgjafi hjá Alþjóðaheil-
brigðisstofnuninni (WHO), um
ráðherraráðstefnu WHO um geð-
heilbrigðismál sem haldin var í
Helsinki í síðustu viku. „Það er
ljóst að fulltrúar borgaralegs
samfélags settu mikinn svip á
hana,“ bætir hann við. Héðinn
hefur unnið að undirbúningi ráð-
stefnunnar sl. ár. Um fjögur
hundruð manns frá 51 Evrópu-
landi sóttu ráðstefnuna, þar af
var 31 heilbrigðisráðherra.
Sjö manna sendinefnd frá Ís-
landi tók þátt í ráðstefnunni,
þeirra á meðal voru Sigurður
Guðmundsson landlæknir, Elín
Ebba Ásmundsdóttir, forstöðu-
iðjuþjálfi geðsviðs Landspítala –
háskólasjúkrahúss og lektor við
Háskólann á Akureyri, og Jón
Kristjánsson heilbrigðisráðherra.
Undir lok ráðstefnunnar var
undirrituð yfirlýsing um geðheil-
brigðismál, en henni fylgdi að-
gerðaráætlun í þessum mála-
flokki fyrir Evrópulöndin.
Svæðisstjóri WHO í Evrópu og
finnski heilbrigðisráðherrann
undirritaði yfirlýsinguna fyrir
hönd heilbrigðisráðherra Evr-
ópulandanna.
Héðinn segir að rauði þráð-
urinn í yfirlýsingunni og aðgerð-
aráætluninni sé samvinna allra
aðila, þ.e. borgaralegs samfélags,
yfirvalda og fleiri, enda hafi þess-
ir aðilar komið að samningu
þeirra. „Þetta er í fyrsta sinn
sem svona yfirlýsing og áætlun
er ekki bara samin af WHO og
ríkisstjórnum heldur einnig af
fulltrúum borgaralegs sam-
félags.“
Hann segir einnig athyglisvert
hve ólíkar þjóðir hafi komið að
yfirlýsingunni og áætluninni, t.d.
þjóðir á borð við Túrkmenistan
og Úsbekistan.
Áætlun í tólf liðum
Að sögn Héðins er bæði yf-
irlýsingin og áætlunin byggð upp
á tólf meginpunktum. Til dæmis
er þar farið inn á mikilvægi þess
að efla geðheilbrigði allra, mik-
ilvægi þess að berjast gegn for-
dómum í garð geðsjúkra, mik-
ilvægi þess að efla forvarnir gegn
sjálfsvígum og mikilvægi þess að
tryggja aðgang geðsjúkra að
heilsugæslunni, svo dæmi séu
nefnd. Einnig er þar lögð áhersla
á menntun heilbrigðisstarfsfólks
og nægjanlegt fjármagn til geð-
heilbrigðismála. „Tólf prósent
allrar sjúkdómabyrði heimsins
eru til komin vegna geðsjúk-
dóma,“ segir hann, „en aðeins tvö
prósent af meðaltali fjármuna til
heilbrigðismála fara til geðheil-
brigðismála.“ Hann segir að
þetta bil verði að brúa.
Héðinn segir að aðgerðaráætl-
unin sé hugsuð sem eins konar
skapalón fyrir þær þjóðir sem
þátt tóku í ráðstefnunni; þær eigi
að fara eftir henni þegar geðheil-
brigðisstefnan er mótuð. „Hugs-
unin er ekki; ein stærð á að
passa öllum,“ segir hann enda
séu aðstæður mismunandi í
hverju landi fyrir sig.
Þegar Héðinn er spurður
hvaða þýðingu ráðstefnan hafi
þegar allt kemur til alls fyrir Ís-
lendinga segir hann: „Mér fynd-
ist réttast að heilbrigðisráðherra
settist niður með þessi tvö plögg,
sem heilbrigðisráðherra Finn-
lands skrifaði undir fyrir hans
hönd og allra Evrópuráðherr-
anna, og setti saman geðheil-
brigðisstefnu fyrir landið og mið-
in. Hann ætti þó alls ekki að gera
það einn, heldur ætti hann að
setja saman breiðan vinnuhóp,
ekki bara sérfræðinga, heldur
einnig fulltrúa frá borgaralegu
samfélagi, frá t.d. Geðhjálp eða
öðrum félögum, fulltrúa frá ráðu-
neytinu, frá landlæknisembætt-
inu, frá verkalýðsfélögunum og
samtökum eldri borgara, svo
dæmi séu nefnd.“ Þessi hópur,
ítrekar Héðinn, ætti að setja
saman geðheilbrigðisstefnu út
frá aðgerðaráætluninni sem sam-
þykkt var á ráðstefnunni í Hels-
inki. „Og það er ekki nóg að setja
þessa stefnu heldur verður að
hrinda henni í framkvæmd.“
Vilji til að fylgja
áætluninni eftir
Sigurður Guðmundsson land-
læknir efast ekki um að vilji sé til
þess hér á landi að fylgja aðgerð-
aráætluninni eftir. „Ég fullyrði
að það er vilji til þess hér á
landi,“ segir hann en bendir þó á
að Íslendingar þurfi ekki að
sækja eins mikið í hana og ef til
vill aðrar þjóðir. Áætlunin sé þó
Íslendingum mjög gagnleg.
Hann segir hugmyndir uppi um
það að efna til ráðstefnu á næstu
vikum um geðheilbrigðismál þar
sem farið yrði yfir stöðu þeirra
hér á landi í ljósi þeirra plagga
sem samþykkt voru í Helsinki.
Sigurður lætur vel af ráðstefn-
unni í Helsinki; segir umræðurn-
ar þar hafa verið afar gagnlegar
og góðar. Þar hafi m.a. verið lögð
áhersla á að fjórðungur fólks fái
einkenni einhvers konar geð-
rænna vandamála á lífsleiðinni.
Tíðni slíkra vandamála sé því
ekkert minni en t.d. tíðni krans-
æðasjúkdóma eða krabbameina.
„Og við getum dáið úr geðrænum
sjúkdómum eins og hinum sjúk-
dómunum.“ Hann segir að menn
séu í auknum mæli farnir að átta
sig á þessum staðreyndum.
Notendur taka þátt
í stefnumótun
Elín Ebba Ásmundsdóttir seg-
ir að sér hafi fundist hvað merki-
legast að á ráðstefnunni hafi ver-
ið viðurkenndur réttur notenda
geðheilbrigðisþjónustunnar og
aðstandenda þeirra til að taka
þátt í stefnumótun þjónustunnar
og þróun. „Þetta er það sem ég
hef verið að berjast fyrir í mörg
ár,“ segir hún og leggur áherslu
á að notendur og aðstandendur
séu með allt aðra sýn og allt aðra
nálgun en fagfólk. „Það hefur
vantað þessa sýn notenda og að-
standenda þeirra inn í umræðuna
og stefnumótunina.“ Elín Ebba
kynnti verkefnið Geðrækt á ráð-
stefnunni, ásamt Guðrúnu Guð-
mundsdóttur hjá Geðrækt, og
verkefnið Notandi spyr notanda,
sem Hugarafl stóð að. Frum-
kvæði að verkefnunum kom frá
notendunum sjálfum.
Elín Ebba segir að margir á
ráðstefnunni, einkum notendur,
hafi verið hræddir um að nið-
urstaða ráðstefnunnar yrði bara
falleg orð á blaði. Hún segir þó
ekki ástæðu til að ætla annað en
að farið verði eftir þeim hér á
landi. „Mér finnst farvegur vera
að skapast til þess hér á landi,“
segir hún bjartsýn að síðustu.
Evrópuráðstefna um geðheilbrigðismál í
Helsinki með tillögu um aðgerðaráætlun
Mikilvægt að
efla forvarnir
gegn sjálfsvígum
Niðurstöður
ráðstefnunnar
verði ekki bara
falleg orð á blaði
Héðinn Unnsteinsson segir að
samvinna allra aðila í geðheil-
brigðismálum sé mjög mikilvæg.
Sigurður Guðmundsson efast
ekki um að vilji sé til að fylgja
áætluninni eftir hérlendis.
Elín Ebba Ásmundsdóttir segir
notendur þurfa að taka þátt í
stefnumótun þjónustunnar.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 2005 27
hann vildi
markanir,
s.
gmynd
um fram-
fjárhags-
erum að
gan sam-
yrir u.þ.b.
sem er-
moða. Það
meiri pen-
arni rann-
knartengt
hann að
gæði þess.
að koma
til handa
þekktist í
m okkar,
rannsókn-
i. Sagði
mynd að
sem það
knartengt
nar minnti
sor í upp-
á að staða
mjög góð
ils trausts
góð sam-
skipti við erlenda háskóla, auk þess
sem mikil gróska hefur einkennt
uppbyggingu og þróun náms við
skólann. Sagði hann mikilvægt að
hafa allt það góða í starfi HÍ í huga
þegar rætt væri um hvað mætti
færa til bótar. Jón Torfi tók undir
það með Ágústi og Einari að HÍ sár-
vantaði fé til starfseminnar og sagði
að skýra mætti það að einhverju
leyti með því að starfsemi háskólans
hefði vaxið í samræmi við opinberar
væntingar, en þó mun hraðar en yf-
irvöld hefðu gert ráð fyrir.
Að mati Jóns Torfa er þörf á um-
ræðu um rökin fyrir því af hverju
samfélaginu beri að leggja meira fé
til HÍ en það hefur þegar gert, en
Jón Torfi sagði mikilvægt að skapa
sátt í þjóðfélaginu um eflingu HÍ.
Að mati Jóns Torfa snúast rökin um
uppbyggingu og þróun nútímaþjóð-
félags, enda væri ekki um það deilt
að öflugt háskólasamfélag væri for-
senda þeirrar þróunar.
Efling framhaldsnáms má ekki
koma niður á grunnnáminu
Kristín Ingólfsdóttir, prófessor
við lyfjafræðideild, minnti í fram-
sögu sinni á að HÍ starfar í gjör-
breyttu umhverfi í dag með tilkomu
nýrra háskóla á umliðnum árum og
sagði hún lykilatriði að HÍ aðlagað-
ist þessum breyttu aðstæðum. Hún
lagði áherslu á að skólinn þyrfti að
fara í stefnumörkunarvinnu bæði
með stjórnvöldum og inn á við.
Sagði Kristín nauðsynlegt að skapa
sameiginlega sýn með stjórnvöldum
um hlutverk HÍ og benti í því sam-
hengi á að tryggja þyrfti að fjár-
hagsrammi HÍ væri í raunverulegu
samræmi við hlutverk skólans.
Í máli Kristínar kom fram að
styrkja þyrfti bókasafn HÍ, þ.e.
Landsbókasafnið, hraða uppbygg-
ingu vísindagarða, auka samstarf
rannsókna við einstakar stofnanir,
aðra háskóla og atvinnulífið, auk
þess sem kynna þyrfti vísindastarf
HÍ markvisst. Kristín sagði einnig
mikilvægt að efla rannsóknartengt
framhaldsnám til muna, en lagði á
það áherslu að það mætti samt ekki
koma niður á grunnnáminu.
Þess má að lokum geta að stefnt
er að því að kosningar til embættis
rektors Háskóla Íslands fari fram
mánudaginn 15. mars nk. Fái eng-
inn frambjóðendanna meirihluta
greiddra atkvæða verður efnt til
annarra kosninga 22. mars um þá
tvo sem fá flest atkvæði.
Morgunblaðið/Golli
m á málfundi hjá Vöku, félagi lýðræðissinnaðra stúdenta við HÍ, í gær. Lengst til
on, prófessor við viðskipta- og hagfræðideild, Einar Stefánsson, prófessor við lækna-
æði, og Kristín Ingólfsdóttir, prófessor við lyfjafræðideild.
framtíðar-
a Íslands
silja@mbl.is
rra ári, Þetta er allt að koma og Edith
myndu ganga fyrir fullu húsi jafn lengi
nin varð. „Mér finnst að við eigum að
okkur að njóta þeirrar velgengni. Það
æðulaust að henda frábærum sýn-
eins og Edith Piaf út fyrir eitthvað
,“ sagði Tinna. „Söngleikir eru þar að
lltaf kostnaðarsamir og krefjast mik-
irbúnings og mannafla. Ég sé ekki að
fum tóm héðan af til að standa þannig
ki að við getum verið fullsátt við það.“
gn Tinnu var hvorki búið að ráða leik-
né skipa í hlutverk söngleiksins.
kum, sem eru í vinnslu, hefur verið
ð aftar til að skapa þeim meira svig-
ð sögn Tinnu. Þannig seinkar fyrir-
um frumsýningum nýrra leikrita lítil-
rá fyrri áætlunum.
Tinna sagðist gera sér vonir um að með
þessari aðgerð tækist að rétta erfiða fjár-
hagsstöðu Þjóðleikhússins eitthvað við og
einnig að bæta úr brýnustu þörf fyrir endur-
nýjun á búnaði og tækjum leikhússins. Nú
hillir loks undir að hægt verði að kaupa hlið-
artjöld og bakteppi á svið, sem átti að kaupa
1999 en var þá frestað vegna fjárskorts, að
sögn Tinnu. Þá er leikhúsið að kaupa í
fyrsta sinn skjávarpa og stýribúnað sem
nýtist á stóra sviðinu. Tinna segir verkefnin
miklu fleiri og öll aðkallandi.
Kortagestum Þjóðleikhússins hefur verið
tilkynnt þessi ákvörðun, en fyrirhugaðar
sýningar söngleiksins voru hluti af
áskriftarkortum. Stendur þeim til boða að
taka sæti út í miðum á aðrar sýningar Þjóð-
leikhússins, fá gjafakort eða endurgreiðslu.
sús Kristur
r niður