Morgunblaðið - 16.02.2005, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. FEBRÚAR 2005 15
ERLENT
V
afalaust hefur Leoníd
Kútsma, fyrrverandi
forseti Úkraínu, talið að
starfslokin yrðu
ánægjuleg og eft-
irlaunakjörin eftir því. En nú ráða
fjendur hans – og sumir þeirra bók-
staflega hatursmenn – ríkjum í
Úkraínu og þeir sýnast ákveðnir í
að gera forsetanum fyrrverandi lífið
leitt. Ákæruskráin er líka löng; hún
nær allt frá spillingu til þess að hafa
fyrirskipað morð á blaðamanni.
Víktor Jústsjenko, núverandi for-
seti sem Kútsma rak úr embætti
forsætisráðherra árið 2000, hefur
blásið í lúðurinn og kerfið allt hefur
verið gangsett. Ákveðið hefur verið
að rannsaka vandlega þá sölu rík-
iseigna, einkavæðinguna, sem átti
sér stað í valdatíð Kútsma. Gert er
ráð fyrir að þessi rannsókn á einka-
væðingunni taki til 30 til 40 fyr-
irtækja sem voru í ríkiseigu. Fullyrt
er að ákveðnir auðjöfrar, vinir og
ættmenni Kútsma hafi hagnast
mjög á einkavæðingunni og „inn-
herjaviðskipti“ hafi verið viðhöfð
blygðunarlaust. Þannig liggur fyrir
að Krívorozhstal, gríðarstórt stál-
ver, var selt hópi fjárfesta sem
tengdasonur Kútsma fór fyrir. Ver-
ið var selt fyrir 800 milljónir dollara
þrátt fyrir að mun hærri tilboð bær-
ust frá Rússlandi og Bretlandi.
En ekki verður látið nægja að
rannsaka meinta spillingu forsetans
fyrrverandi. Eftirlaunakjörin verða
einnig tekin til sérstakrar skoðunar
enda þykja þau rífleg. Kútsma fær
háar launagreiðslur, tvo bíla, mat-
reiðslumeistara, þernu og margt
fleira. Júlía Tímosjenko forsætis-
ráðherra, sem Kútsma lét á sínum
tíma fangelsa, hefur falið ráðherrum
sínum að leggja fram tillögu um hóf-
samari eftirlaunakjör Kútsma til
handa.
Morðið á Heorhíj Gongadze
En það er mál Heorhíj Gongadze
sem ætlar að reynast Kútsma erf-
iðast. Og vart er það undrunarefni.
Gongadze var blaðamaður sem
rak afar vinsæla fréttaþjónustu á
Netinu þar sem stjórnvöld voru
óspart gagnrýnd. Árið 2000 var hon-
um rænt og 50 dögum síðar fannst
höfuðlaust lík hans. Líkamsleifar
hans eru enn geymdar í líkhúsi einu
í höfuðborginni, Kíev. Móðir hans
krefst þess að hinum seku verði
refsað og Jústsjenko forseti hefur
lýst yfir því að á stjórnvöldum hvíli
sú siðferðislega skylda að leysa
morðmál þetta.
Til eru segulbandsupptökur
þar sem heyra má Kútsma ítrek-
að kvarta undan fréttaflutningi Gon-
gadze. Á einni upptökunni heyrist
Kútsma fela þáverandi innanrík-
isráðherra Úkraínu það verkefni að
„hrekja hann [Gongadze] á brott,
kasta honum út eða láta Tsjetsen-
ana fá hann“. Samtöl þessi tók fyrr-
verandi lífvörður forsetans upp.
Kútsma segir upptökurnar falsaðar
og kveðst hvergi hafa komið nærri
morðinu á Heorhíj Gongadze.
En málið nýtur algjörrar sérstöðu
í Úkraínu nú stundir. Jafnvel þótt
Jústsjenko forseti vildi helst láta
það niður falla og leyfa hinum 66
ára gamla Kútsma að njóta elliár-
anna og smám saman gleymast
löndum sínum kæmist hann aldrei
upp með það. Núverandi innanrík-
isráðherra, Júríj Líjútsjenko, tók
þátt í götumótmælunum árið 2000
þegar mikill fjöldi fólks krafðist
þess að Kútsma forseti yrði sviptur
embætti vegna morðsins á blaða-
manninum. Heorhíj Omeltsjenko,
einn ákveðnasti andstæðingur
Kútsma á þingi, hefur formlega
krafist þess að forsetinn fyrrverandi
verði handtekinn. Ríkissaksóknari
hefur enn ekki tekið afstöðu til
málsins.
Omeltsjenko segir að verði
Kútsma ekki handtekinn muni hann
halda því fram að núverandi ráða-
menn hafi ákveðið að vernda hann.
„Verði það ekki gert þýðir það að
gerður hefur verið leynilegur samn-
ingur í þá veru að ekki megi snerta
við Kútsma,“ segir hann.
„Klíka“ auðjöfra rannsökuð
Kútsma var um flest dæmigerður
fyrir þá fyrrverandi flokksleiðtoga
sem náðu völdum í fyrrum lýðveld-
um Sovétríkjanna eftir fall komm-
únismans. Hann var við völd í tíu ár
og hafði ákveðið hver eftirmaðurinn
ætti að verða. Þau áform öll fóru út
um þúfur þegar stjórnarandstaðan í
landinu blés til „appelsínugulu bylt-
ingarinnar“ og náði völdum. Reiði í
garð Kútsma er víða mikil í Úkra-
ínu. Því er haldið fram að hann hafi
stjórnað líkt og hann og ríkið væru
eitt; samherjar og ættmenni hafa
malað gullið á meðan alþýða manna
lapti dauðann úr skel.
Ýmsir halda því fram að núver-
andi forseti myndi helst kjósa að
Kútsma yrði látinn í friði. Málið er
hins vegar ekki svo einfalt. Kútsma
lét ríkisstjórn sína ákveða rífleg eft-
irlaun honum til handa og var þing
landsins sniðgengið til að tryggja
þeim gjörningi framgang. Og Júlía
Tímosjenko forsætisráðherra hefur
þegar lagt grunn að því að ná Krí-
vorozhstal-stálverinu úr höndum
auðhringsins sem tengdasonur
Kútsma tengist. Frekari rannsókn á
einkavæðingunni mun einkum taka
til hóps eða „klíku“ auðjöfra og
kaupsýslumanna sem var nátengd
forsetanum fyrrverandi.
Menn sem standa Kútsma nærri
segja hann ekki hafa áhyggjur af
rás atburða. „Hann er bjartsýnn,“
segir Víktor Píntsjúk, tengdason-
urinn sem fyrr var nefndur. „Ég tel
að hann sjái fram á fulla þátttöku í
virðulegum klúbbi fyrrverandi for-
seta.“
Fréttaskýring | Nýir ráðamenn í Úkraínu hafa nú ákveðið að rannsaka einkavæðingu í tíð Leoníds Kútsma, fyrrverandi
forseta, sem sagður er hafa afhent vinum, auðjöfrum og ættmennum eigur ríkisins. Margir vilja draga hann fyrir rétt.
Fær Kútsma
notið eftirlaunanna?
AP
Leoníd Kútsma, fyrrverandi forseti Úkraínu, sækir messu í Kíev. Myndin
var tekin um áramótin en árið 2005 sýnist ætla að verða Kútsma erfitt;
maður sem hann rak úr embætti hefur verið kjörinn forseti, forsætisráð-
herrann er kona sem hann lét eitt sinn varpa í fangelsi og helsti óvinur
hans á stjórnmálasviðinu stjórnar nú lögreglu landsins.
’Fullyrt er að ákveðnirauðjöfrar, vinir og
ættmenni Kútsma hafi
hagnast mjög á einka-
væðingunni og „inn-
herjaviðskipti“ hafi
verið viðhöfð blygð-
unarlaust. ‘
AÐ minnsta kosti 203 námuverka-
menn biðu bana í gassprengingu í
kolanámu í Liaoning-héraði, norð-
austarlega í Kína, að því er Xinhua-
fréttastofan greindi frá í gær. Þetta
er mannskæðasta námuslysið í Kína
um langa hríð en 166 dóu í slysi í
námu í Shaanxi-héraði í nóvember sl.
og 148 í slysi í Henan í október.
Embættismenn sögðu að tólf til
viðbótar væri enn saknað og 28 væru
slasaðir. Höfðu sumir orðið fyrir
reykeitrun, aðrir höfðu mátt þola
bruna eða beinbrot.
Mannskæð námuslys eru mjög al-
geng í Kína og þykja hafa færst í
aukana nýverið.
Hvergi í heiminum farast eins
margir af völdum námuslysa og í
Kína en opinberar tölur sýna að alls
dóu 6.027 námumenn af slysförum í
fyrra, um 6% fleiri en árið áður.
203 fórust í
námuslysi í Kína
Fuxin-borg. AFP.
BANDARÍSKUR
dómari dæmdi í gær
fyrrverandi prest kaþ-
ólsku kirkjunnar í
Massachusetts í tólf til
fimmtán ára fangelsi
fyrir að nauðga ungum
pilti.
Presturinn fyrrver-
andi, Paul Shanley,
fékk einnig tíu ára
skilorðsbundinn dóm
sem tekur gildi þegar
honum verður sleppt
úr fangelsi.
Shanley er 74 ára og
var dæmdur fyrir að
nauðga dreng reglu-
lega á sex ára tímabili. Pilturinn
var sex ára þegar nauðganirnar
hófust.
Shanley hefur verið sakaður um
að hafa beitt tugi annarra barna
kynferðislegu ofbeldi.
Erkibiskupsdæmið í
Boston samþykkti í
september 2003 að
greiða 85 milljónir
dollara, eða um 5,3
milljarða króna, til að
útkljá um 500 dóms-
mál vegna meints kyn-
ferðislegs ofbeldis
presta og ásakana um
að embættismenn
kirkjunnar hefðu
hylmt yfir með þeim.
Dómurinn yfir
Shanley byggðist á
frásögn fórnarlambs-
ins, sem er nú 27 ára
og kveðst hafa bælt minningarnar
niður þar til fyrir þremur árum
þegar skýrt var frá því í fjölmiðlum
að presturinn væri sakaður um að
hafa nauðgað börnum.
Dæmdur fyrir
að nauðga dreng
Boston. AFP.
Paul Shanley