Morgunblaðið - 22.08.2005, Side 21

Morgunblaðið - 22.08.2005, Side 21
   % %    )**- $   $ 7&  < =  >  $ $8 A $B ð meðaltali 70% remur að 2,2 í búi við skort, g næstum hálf . lahjálpar Sam- P) kemur fram ríkjum Vestur- á sem samsvar- lara, þ.e. 64 ísl. aðar lifi menn þær 34 þjóðir í meðaltalsaldur inna þá séu tíu . íku ga MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. ÁGÚST 2005 21 AÐ UNDANFÖRNU hefur verið mikil umræða um umferðarörygg- ismál. Í flestum tilvikum hefur þessi umræða verið málefnaleg og tengd því mikla átaki sem umferð- aröryggisáætlun samgönguáætl- unar felur í sér. Síðustu daga hefur blandast inn í málið umræða um strandsigl- ingar. Þar hefur brugðið fyrir misskilningi sem nauðsynlegt er að leiðrétta. Jafnvel þing- menn skrifa um strand- ferðaskipin með söknuð í huga og minnast sigl- ingar Esjunnar milli hafna fær- andi póst og varning á kostn- að skattgreið- enda. Vegna þessarar furðulegu umræðu vil ég rifja upp nokkrar staðreyndir um strandsiglingar og flutninga um vegakerfið. Skipafélögin hætta strandsiglingum Á undanförnum árum hefur stöðugt dregið úr flutningum á sjó milli landshluta. Samhliða hafa flutningar um vegakerfið aukist. Forsvarsmenn skipafélaganna skýrðu þessa þróun með því að sjó- flutningar stæðust ekki auknar kröfur um hraða í flutningum. Þegar ljóst var að skipafélögin mundu hætta hinum sérstöku strandsiglingum frá Reykjavík ákvað ég að láta vinna úttekt á áhrifum þess að þeir flutningar færðust yfir á vegina. Í nóvember á síðasta ári skipaði ég því nefnd sem falið var það verkefni að skila inn tillögum að framtíðarstefnu stjórnvalda varð- andi sjóflutninga með ströndinni. Skipun nefndarinnar var til- komin vegna breytinga á vöru- flutningum á Íslandi sem felast m.a. í miklum samdrætti í sigl- ingum strandferðaskipa og sam- fara því auknum akstri flutn- ingabíla á vegum landsins. Í nefndina voru skipaðir þeir Ólafur Sveinsson hagverkfræð- ingur, sem formaður, Sigurður Guðmundsson, fjármálaráðuneyti, og Hugi Ólafsson, umhverfisráðu- neyti. Björn Ágúst Björnsson, verkfræðingur í samgöngu- ráðuneyti, var starfsmaður nefnd- arinnar. Aukin umferð vöruflutningabíla Í störfum sínum leit- aðist nefndin við að meta áhrifin út frá þeim upp- lýsingum sem fyrir liggja en auk þess leitaði nefnd- in álits um ákveðin atriði hjá fulltrúum Samtaka verslunar og þjónustu, Landverndar, Hafn- arsambands sveitarfé- laga, Vegagerðarinnar, fyrirtækja í sjávarútvegi og fleiri. Aukin umferð vöru- flutningabíla hefur meðal annars áhrif á; uppbyggingu vega- kerfisins, umferðaröryggi, losun gróðurhúsaloftegunda, notkun hafna og flutningastarfsemi í land- inu. Eftir að nefndin skilaði nið- urstöðum sínum voru þær kynntar samgöngunefnd Alþingis og lágu þær fyrir þegar samgönguáætlun var undirbúin og síðan lögð fram og afgreidd á Alþingi. Samgöngu- áætlun var því unnin að teknu tiliti til þess að umferðin um vegakerfið mundi aukast og dregið yrði úr sjó- flutningum líkt og flutningafyr- irtækin töldu vera hagstæðasta kostinn fyrir neytendur. Skýrsluna í heild má nálgast á vef samgönguráðuneytisins. Niðurstöðurnar komu ýmsum á óvart Meginniðurstaða nefndarmanna er að niðurlagning strandsiglinga, og þar með aukning vöruflutninga á landi, hafi takmörkuð áhrif á við- hald vega, umferðaröryggi og los- un gróðurhúsalofttegunda. Nefndin telur mikilvægt að stjórnvöld tryggi að gjaldtaka og álögur á mismunandi flutn- ingamáta verði sem réttust og í samræmi við samfélagslegan kostnað sem þeir valda, í þeim til- gangi að skapa heilbrigt og sann- gjarnt samkeppnisumhverfi. Jafn- framt telur nefndin að ríkisvaldið eigi ekki og geti ekki gripið til að- gerða sem miðast að því að færa meginþunga flutninga á sjó og tel- ur vandséð að slíkar aðgerðir geti snúið þróuninni við og að ekki sé hægt að sjá að samfélagslegir hagsmunir krefjist slíks. Hér að neðan eru dregnar sam- an helstu niðurstöður nefnd- arinnar. 1. Uppbygging vegakerfisins Umferðarþungi og veður hafa mest áhrif á viðhaldskostnað vega. Veður hefur afgerandi áhrif á end- ingu slitlags en umferð þungra bíla veldur mestu af sliti á efra burð- arlagi vega. Fjárfestingar Vega- gerðarinnar í viðhaldi vega með slitlagi eru um 1.400 milljónir kr. á ári. Talið er að árlegur viðhalds- kostnaður muni aukast um 100 milljónir í kjölfar þess að strand- siglingar Eimskips lögðust af. 2. Umferðaröryggi Aukin umferð flutningabíla á helstu akstursleiðum hefur ekki leitt til fjölgunar slysa og óhappa þar sem þungir bílar koma við sögu. Tíðni á hverja milljón ekna kílómetra hefur lækkað. Árið 2003 kemur reyndar fram umtalsverð fækkun slysa og óhappa, en líkleg ástæða hennar er talin vera aukin áhersla á öryggisstjórnun hjá flutningsaðilum. 3. Losun gróðurhúsalofttegunda Vöruflutningar valda útstreymi gróðurhúsalofttegunda og var hlutdeild þeirra í heildarlosun landsins árið 2002 á bilinu 3,5 til 4%. Á síðastliðnum 20 árum hefur losun gróðurhúsalofttegunda frá strandflutningaskipum minnkað um 40 þús tonn en á sama tímabili jókst losun frá stórum bifreiðum um tæp 53 þús tonn á ári. Sé gert ráð fyrir því að þessi aukningin sé eingöngu vegna vöruflutninga- bifreiða er niðurstaðan sú að losun gróðurhúsalofttegunda vegna vöruflutninga hefur aukist um tæp 13 þús tonn á tuttugu árum, eða um 9%. Almennt má segja að flutn- ingar á sjó valdi minna útstreymi en flutningar á landi. Útreikningar nefndarinnar benda þó til þess að veruleg óvissa sé um þann ávinn- ing sem ná mætti með auknum strandflutningum hvað útstreymi gróðurhúsalofttegunda varðar og að líklegast sé að hann yrði óveru- legur. Aðgerðir til að auka spar- neytni og minnka útstreymi frá flutningabílum eru líklegri til ár- angurs en sértækar aðgerðir til að færa flutninga út á sjó. 4. Notkun hafna Breytingarnar hafa eðlilega þau áhrif að hlutverk hafna í vöruflutn- ingum minnkar. Þar er sérstaklega um að ræða hafnir á Ísafirði og í Eyjafirði, en þau sjónarmið komu fram að skapist réttar aðstæður munu strandsiglingar hefjast á ný á þær hafnir sem hagkvæmt er að sigla til. 5. Flutningastarfsemin í landinu Innflutningsvöru og innlendri vöru er nú dreift í daglegum ferð- um frá nokkrum stórum birgða- stöðvum til viðtakenda um allt land. Biðtími eftir vöru á lands- byggðinni er styttri en áður og birgðakostnaður fyrirtækja er lægri. Fastur kostnaður flutnings- aðila er nú lægri og gámakostn- aður lækkar frá því sem áður var. Almennt hefur þessi þróun leitt til bættra búsetuskilyrða á lands- byggðinni. Stórir söluaðilar á neyt- endamarkaði bjóða vörur til neyt- enda á landsbyggðinni á verði sem er sambærilegt við verð í Reykja- vík og beita þannig verðjöfnun milli landshluta án afskipta op- inberra aðila. Aukinni þjónustu við neytendur á landsbyggðinni virð- ast því ekki fylgja verðhækkanir á vöru. Aðgerðir til aðlögunar breytingum Nefndarmenn telja mikilvægt að hugað verði að aðgerðum til aðlög- unar breytingunum og má nefna í því samhengi:  Aðgerðir til að auka umferð- aröryggi, t.d. með auknu um- ferðareftirliti og öðrum aðgerð- um í umferðaröryggisáætlun samgönguráðuneytis.  Aðgerðir til að draga úr áhrifum útstreymis gróðurhúsaloftteg- unda, komið verði upp hvata- kerfi til að hvetja flutningaaðila til að fylgja tækniþróun, en lík- legt er að miklar framfarir verði á því sviði á komandi árum.  Aðgerðir til að vegakerfið af- kasti og standi undir auknu álagi, t.d. með því að viðhald vega verði í samræmi við þarfir á endurnýjun slitlaga og burð- arlaga og öflugt eftirlit sé með að öxulþungareglur verði virtar.  Nauðsyn þess að gerð verði langtímaáætlun varðandi við- haldskostnað vega. Upplýs- ingaöflun varðandi áhrifaþætti í endingu burðarlaga og slitlaga verði efld verulega. Ég hef opinberlega tekið undir nið- urstöðu nefndarinnar og hef mótað stefnu í samgöngumálum í sam- ræmi við tillögur og skýrslu nefnd- arinnar. Ég tel að mikilægasta verkefni samgönguyfirvalda sé í ljósi þeirrar niðurstöðu að tryggja uppbyggingu vegakerfis og umferð- aröryggis í kjölfar þess að vöru- flutningar um vegina hafa aukist. Með afgreiðslu samgönguáætlunar sl. vor var stefnan mörkuð í sam- ræmi við það mikilvæga markmið að auka umferðaröryggi. Aft- urhvarf til rekstrar strandsiglinga með ríkisstyrkjum er fráleit leið og engum til hagsbóta. Við eigum að hraða uppbyggingu vegakerfisins. Það er stefna mín sem samgöngu- ráðherra og hún birtist í fram- kvæmd með samgönguáætlun. Strandferðaskip og umferðaröryggi Eftir Sturlu Böðvarsson Ég tel að mikilægasta verkefni samgöngu- yfirvalda sé í ljósi þeirrar niðurstöðu að tryggja uppbyggingu vegakerfis og umferð- aröryggis í kjölfar þess að vöruflutningar um vegina hafa aukist. Höfundur er samgönguráðherra. Sturla Böðvarsson r sjálft listnámið, svo sem í ktúlkun, vídeógerð, vöru- hverju því skyldu, og hins m, sem byggist á rann- ningu á viðkomandi list- háskóla Íslands, þar sem er er aðeins boðið fram skólastigi, er þetta hlutfall á móti 1/3, þ.e. listnámið meðan fræðinámið fær ekki ólíkt því sem tíðkast á igi í listaháskólum erlend- nn hefur ekki enn sem pp nám á meistarastigi en hlutföll væntanlega geta ennara taka að sjálfsögðu amsetningu námsins og greind eftir því. Í listnám- n til starfa listamenn, sem m úr í sinni grein og hafa ínum að þeir hafi til að þroska og afburða hæfi- erð krafa um dokt- doktorsgráður afar sjald- arfandi listamanna og þær miklu máli. Í fræðinám- gerir skólinn það að skil- og prófessora að þeir hafi a ígildi þess og er horft til i djúpa listfræðilega þekk- nað sig sem sjálfstæðir viðkomandi sviði. List- reind sem ákveðinn hluti í rans og samsvarandi sinn- ir fræðikennarinn rannsóknum. Í listsköpun gildir að verkin tala. Lista- maðurinn er undir smásjá og verk hans og frammistaða er stöðugt gagnrýnd. Engar reglur gilda hér um eða mæli- kvarðar, hvað þá að spurt sé um próf eða gráður eins og hjúkrunarprófessorinn gerir í umfjöllun sinni. Listamaðurinn verður einfaldlega að standa sig og mistök eru ekki umborin. Hljómleikarnir eru doktorsvörn tónlistarmannsins og leik- sýningin prófsteinn leikarans. Prófgráðan er aðeins vitnisburður um framgang hans og getur aldrei gilt sem altæk sönnun fyr- ir listrænni getu eða ávísun á frama. Fræðistarf við Listaháskóla Íslands fer vaxandi og hefur skólinn á að skipa sér- fræðingum í hverri grein. Nú nýlega var skipað í starf dósents í tónlistarfræðum og fyrir eru fastráðnir kennarar í leik- húsfræðum og hönnunarfræðum auk þess sem við myndlistardeild starfar lektor í listfræðum. Fræðileg virkni þessara kennara er mjög mikil og hefur hver og einn þeirra gert sig gildandi í opinberri umræðu á sínu sviði. Hlutur þeirra í virkni alls kennarahópsins er þó takmark- aður þar sem þeir eru miklu færri en list- kennararnir, og gefur það mjög ófull- komna hugmynd um heildarvirkni hópsins að skoða aðeins þeirra þátt og sleppa listsköpunarþætti hinna. Þótt flestum ætti að vera þetta ljóst skilgreinir þó Rúnar Vilhjálmsson Listaháskólann í sinni umfjöllun einungis eftir framlagi fræðikennaranna og dregur sínar álykt- anir þar af. Listaháskólinn á í víðtæku alþjóðlegu samstarfi. Skólinn er virkur þátttakandi í öllum helstu samtökum og samstarfs- netum á sviði listnáms á háskólastigi og hefur auk þess tvíhliða samstarfs- og skiptisamninga við á sjötta tug listahá- skóla víða um heim. Skólinn hefur lang- hæst hlutfall íslenskra háskóla erlendra skiptinema og enginn skóli hér sendir hlutfallslega eins marga nemendur utan til skiptináms og hann. Skólinn og stjórn- endur hans hafa þannig ágæta þekkingu á rekstri listaháskóla erlendis og góðan samanburð við hvernig staðið er að ráðn- ingu í stöður akademískra starfsmanna annars staðar. Sá samanburður er síst Listaháskólanum óhagstæður. Þá kemur það ekki á óvart að nú er sóst eftir stjórn- endum og prófessorum skólans til starfa við virtustu akademíur erlendis og nem- endur skólans eiga greiðan aðgang þar sem kröfurnar eru mestar. Skólinn sjálfur er sönnun þess hvernig til hefur tekist. - - - Umræðan um íslenska háskóla og upp- byggingu þeirra hefur tekið á sig ýmsar myndir. Það er augljóst að hún markast af harðri samkeppni skólanna um athygli og fjármagn og ókyrrðinni sem skapast þeg- ar gamalgrónu og þægilegu umhverfi er bylt um. Kennarar við Háskóla Íslands hafa látið hæst í sér heyra og farið harðast fram í gagnrýni á stefnu stjórnvalda í þessum málum. Sjálfseignarskólarnir, þ.e. Háskólinn í Reykjavík, Við- skiptaháskólinn í Bifröst og Listaháskól- inn, verða hér sérstaklega fyrir aðkasti og sjá menn ofsjónum yfir þeirri hröðu upp- byggingu sem þar hefur farið fram. Ekki er hægt að skoða ritgerð Rúnars Vil- hjálmssonar án þess að það veki athygli að hann sjálfur lítur yfir vettvang úr stöðu sinni í Háskóla Íslands og öll hans viðmið mótast af umhverfi þeirrar stofnunar og hagsmunum hennar. Þetta getur verið ómeðvitað en er engu að síður áberandi. Tillögur Rúnars um fækkun háskóla, um hækkun fjárveitinga sérstaklega til Háskóla Íslands, og um aukið samstarf annarra háskóla við Háskóla Íslands koma eðlilega fram í hans huga, og ekki efast hann augnablik um að hinir skólarnir hafi hvergi leitað betri fyrirmynda en einmitt í Háskóla Íslands. Gæðakerfi þess skóla er honum líka ofarlega í huga og getur hann ekki séð að aðrir skólir geti haft upp á neitt sambærilegt að bjóða. Varðandi Listaháskólann hefur það farið framhjá honum að mjög ítarleg úttekt hefur verið gerð á stjórnsýslu hans og rekstri, sem kom ótvírætt mjög jákvætt út fyrir skól- ann, og ennfremur lætur hann þess ógetið að Listaháskólinn er sá háskóli sem und- antekningarlaust hefur staðið við skilyrði menntamálaráðuneytisins um að sækja um viðurkenningu á nýjum námsleiðum áður en þær eru settar á markað. Erfiðast er þó að kyngja tilmælum pró- fessorsins um að stjórnvöld svipti skólana því sjálfræði sem þeir hafa haft um upp- byggingu náms og rannsókna og setji þeim fyrirmæli sem þrengja þeirra starf. Þarna hljómar hæst ákall hans eftir að stjórnvöld feli einum og sama skólanum allt rannsóknarstarf og setji hinum þau mörk að sinna bara kennslu. Varla þarf að taka fram að skólinn eini er auðvitað Há- skóli Íslands. Þetta er ákall um fábreytni og einokun, ákall um miðstýringu og rík- isafskipti, og ekki síst ákall um vernd fyrir öflunum sem líta háskólasamfélagið öðr- um augum en þekkingarforstjórarnir sem hingað til hafa stýrt ferð. Með því að skíra ritgerð sína „Gæða- vandi íslenskra háskóla“ gefur höfund- urinn sér ákveðna niðurstöðu. Orðskrípið „gæðavandi“ felur í sér neikvæða merk- ingu og að eitthvað vanti upp á að allt sé í lagi, og með því að tengja það íslenskum háskólum almennt er ljóst að þarna er að mati höfundarins vandamál sem allir skól- arnir eiga við að etja. Ekki getur undirrit- aður fullyrt hver vandamálin eru helst í Háskóla Íslands eða öðrum háskólum hér, en fullvíst er að innan Listaháskólans er um margan annan vanda meira rætt en þann mikilvæga „gæðavanda“ sem hér er vísað til. Skólann vantar gott húsnæði, betri tæki og búnað, nemendurnir mættu vera enn betur undirbúnir og sjálfsagt er- um við alltaf að leita að betri og betri kennurum og starfsfólki. Metnaðurinn er mikill og við ætlum okkur að sjálfsögðu að búa til enn betri skóla en við höfum nú. Að kalla það „vanda,“ hvað þá „gæðavanda“, er mér sem mörgum öðrum hins vegar fyrirmunað að skilja. Það er fagnaðarefni að umræðan um hlutverk og starf háskólanna skuli vera jafn lífleg og raun ber vitni. Ritgerð Rún- ars Vilhjálmssonar og fyrri umræða af hans hálfu á þar sinn þátt. Hvert umræð- an stefnir næst er ómögulegt að vita en mikið væri þess óskandi að í stað niðurrifs kæmi skilningur, í stað varnar kæmi sókn, og í stað væringa kæmi rásin út. Það er nefnilega sameiginlegt hagsmunamál alls háskólasamfélagsins að háskólarnir allir geti boðið upp á framúrskarandi nám og að rannsóknir og nýsköpun eflist á hverj- um stað. Þá fyrst verður til forsenda fyrir alvöru samvinnu sem fleytir okkur um- fram það sem við höfum í dag. kall um fábreytni og einokun, ákall um mið- g ríkisafskipti, og ekki síst ákall um vernd fyr- sem líta háskólasamfélagið öðrum augum en forstjórarnir sem hingað til hafa stýrt ferð. Höfundur er tónskáld og rektor Listaháskóla Íslands. rar – Um gæði háskóla og faglegar kröfur

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.