Morgunblaðið - 05.09.2005, Síða 13

K
atrín hefur sýnt að keis-
arinn er nakinn. Stór-
veldi heimsins er van-
máttugt frammi fyrir
ofsareiði náttúrunnar,“
sagði svissneska blaðið Le Temps
um afleiðingar fellibylsins Katrínar
og flóðanna við Mexíkóflóa fyrir viku.
Þessi orð endurspegla viðbrögð
margra fjölmiðla um heim allan við
hamförunum og neyð íbúanna sem
urðu fyrir barðinu á náttúruöflunum.
„Eyðileggingin af völdum fellibylsins
Katrínar hefur sannað að jafnvel
voldugasta stórveldi heimsins er
bjargarlaust frammi fyrir „hryðju-
verkum“ náttúrunnar,“ sagði pakist-
anska blaðið The Nation.
Mörg dagblöð í Evrópu sögðu að
náttúruöflin hefðu „auðmýkt“
Bandaríkin sem hefðu beðið mikinn
álitshnekki sem stórveldi vegna ring-
ulreiðarinnar sem ríkti á hamfara-
svæðunum.
„Það að sjá stórveldi auðmýkt er í
sjálfu sér auðmýkjandi,“ sagði í for-
ystugrein breska dagblaðsins The
Daily Telegraph.
Minnti á þriðja heiminn
Ástandið á hamfarasvæðunum
minnti á Haítí, Sómalíu, Súdan,
Bangladesh og fleiri þróunarlönd þar
sem neyðarástand hefur skapast
vegna stríðs eða náttúruhamfara.
Vopnaðir glæpahópar fóru ráns-
hendi um New Orleans, skutu jafnvel
á þjóðvarðliða, konum var nauðgað,
fólk dó af völdum hita og þorsta, lík
rotnuðu á götunum, farlama fólk á
hjúkrunarheimilum fékk enga
umönnun og beið dauða síns. Viku
eftir hamfarirnar hafa yfirvöld ekki
hugmynd um hversu margir fórust.
Bandarískum fréttamönnum
blöskraði að það skyldi hafa tekið
fimm daga að koma hjálpargögnum
til tuga þúsunda manna sem urðu
innlyksa í New Orleans. „Hvers
vegna var ekki gripið til þess ráðs að
varpa niður mat og drykkjarvatni í
miklum mæli? Í Banda Aceh í
Indónesíu var mat varpað niður til
fólksins tveimur dögum eftir flóð-
bylgjuna miklu,“ sagði fréttamaður
CNN við Mike Brown, yfirmann
FEMA, stofnunar sem samhæfir við-
brögð yfirvalda í Bandaríkjunum við
neyðartilvikum.
Rakið til Íraksstríðsins
Bandarísk stjórnvöld voru sökuð
um að hafa brugðist seint og illa við
fellibylnum og ringulreiðin á ham-
farasvæðunum þykir sérlega vand-
ræðaleg fyrir stjórn George W. Bush
forseta vegna þess að hann hefur lagt
mjög ríka áherslu á að tryggja ör-
yggi landsmanna.
Forsetinn hefur reyndar verið
sakaður um að hafa einblínt á barátt-
una gegn hryðjuverkastarfsemi í
heiminum en vanrækt varnir gegn
náttúruhamförum. Þá hafa banda-
rískir demókratar og fleiri sagt að
herseta Bandaríkjamanna í Írak hafi
stuðlað að því hversu seint þjóð-
varðliðar voru sendir á hamfara-
svæðin til að aðstoða við björg-
unarstarfið og halda uppi lögum og
reglu.
„Hér er stórveldi sem getur steypt
einræðisstjórnum af stóli þegar því
sýnist en situr síðan svo fast í hern-
aðarfeninu að það getur ekki brugð-
ist á fullnægjandi hátt við neyð tuga
þúsunda manna í eigin landi vegna
náttúruhamfara,“ sagði breska dag-
blaðið Daily Mail. „Þetta hern-
aðarlega heimskupar gæti reynst
dýrkeypt fyrir Bush forseta, sem er í
frjálsu falli í skoðanakönnunum.“
Embættismenn í Louisiana og
Mississippi, ríkjunum sem urðu fyrir
barðinu á fellibylnum, þingmenn í
Washington og fjölmiðlamenn lýstu
viðbrögðunum við hamförunum sem
„þjóðarskömm“ og gagnrýndu alrík-
isstjórnina harðlega. Embættismenn
Bush í Washington sneru vörn í sókn
um helgina og lögðu áherslu á að
þetta væru líklega mestu nátt-
úruhamfarir í sögu Bandaríkjanna
og stjórnin hefði gert allt sem í valdi
hennar stæði til að vernda íbúa ham-
farasvæðanna.
„Það var eins og kjarnorku-
sprengju hefði verið varpað á New
Orleans,“ sagði Michael Chertoff,
heimavarnaráðherra Bandaríkjanna,
þegar hann lýsti eyðileggingunni í
borginni. Stjórnvöldum var vissulega
mikill vandi á höndum, til að mynda
vegna þess að hamfarirnar ollu tjóni
á svæði sem er 230.000 ferkílómetrar
og helmingi stærra en Ísland. Að-
stæður til að afla upplýsinga um
ástandið og bjarga nauðstöddum
voru mjög erfiðar, meðal annars
vegna þess að stór svæði voru án raf-
magns og fjarskiptasambands, auk
þess sem vegir og flugvellir lokuðust.
„Segja má að stormurinn hafi máð
21. öldina af yfirborði Louisiana,“
sagði James Carafano, bandarískur
sérfræðingur í almannavörnum.
Fyrirsjáanlegur atburður
Flestir eru þó sammála um að
Bandaríkin hefðu átt að geta gert
betur og Bush viðurkenndi að lokum
að viðbrögð yfirvalda hefðu verið
„óviðunandi“. „Það er ekki hægt að
verja það að slíkt gerist í Bandaríkj-
unum,“ sagði repúblikaninn Newt
Gingrich, fyrrverandi forseti full-
trúadeildar Bandaríkjaþings.
Chertoff heimavarnaráðherra hélt
því fram um helgina að stjórnin hefði
ekki getað séð afleiðingar hamfar-
anna fyrir.
„Ég tel að enginn hafi séð það fyrir
að flóðvarnargarðarnir [í New Or-
leans] myndu bresta,“ sagði Bush
forseti einnig í sjónvarpsviðtali á
fimmtudaginn var.
Staðreyndin er hins vegar sú að
sérfræðingar í almannavörnum
höfðu lengi varað við því að flóðgarð-
arnir í New Orleans þyldu ekki
fjórða stigs fellibyl eins og þann sem
reið yfir ströndina við Mexíkóflóa
fyrir viku. Fullyrðing Bush og
heimavarnaráðherrans er því ekki
rétt.
„Sérfræðingar innan og utan rík-
isstjórnarinnar hafa ítrekað gefið út
viðvaranir á síðustu árum um ein-
stæða jarðfræðilega staðhætti í borg-
inni [sem er að stórum hluta undir
sjávarmáli] og varnarleysi hennar,“
sagði í forystugrein The Washington
Post á föstudaginn var. „Og fjölmiðl-
arnir endurtóku þessar viðvaranir
með háværum og áberandi hætti,
bæði í landinu öllu og í Louisiana.
Hvernig getur staðið á því að borgin,
sambandsríkið og alríkisstjórnin
voru ekki með neyðaráætlun sem
hægt hefði verið að koma í fram-
kvæmd með skjótum hætti?“
Times-Picayune, stærsta dagblað
New Orleans, og The New York Tim-
es birtu ítarlegar greinar fyrir þrem-
ur árum þar sem varað var við hættu
sem New Orleans stafaði af flóðum í
kjölfar mjög öflugs fellibyls. Times-
Picayune lýsti líklegum afleiðingum
slíkra hamfara mjög nákvæmlega
samkvæmt spá sérfræðinga sem
voru svo sannspáir að furðu sætir.
FEMA, fyrrnefnd almannavarna-
stofnun, komst einnig að þeirri nið-
urstöðu fyrir fjórum árum að stór-
skaðlegur fellibylur í New Orleans
væri á meðal „þriggja líklegustu
hamfaranna“ sem Bandaríkin stæðu
frammi fyrir.
Í ljósi þessara viðvarana óskaði
USACE, stofnun sem annast slíkar
framkvæmdir, eftir því að auknu fé
yrði varið til að styrkja flóðvarn-
argarðana í New Orleans til að
bjarga borginni. Forsetinn varð ekki
við beiðninni og beitti sér fyrir miklu
minni fjárveitingum til verkefnisins
en stofnunin bað um. Framkvæmd-
irnar stöðvuðust vegna fjárskorts í
sumar í fyrsta skipti í 37 ár.
Taka skal fram að ólíklegt þykir að
hægt hefði verið að ljúka fram-
kvæmdunum áður en fellibylurinn
reið yfir. Demókratar og fleiri, sem
hafa gagnrýnt stefnu Bush, segja
hins vegar að þetta sé aðeins eitt
dæmi af mörgum um að skattalækk-
anir Bush og kostnaðurinn af herset-
unni í Írak hafi orðið til þess að
Bandaríkin séu varnarlausari en áð-
ur.
Gagnrýna forgangsröðunina
Þeir sem gagnrýna stjórn Bush
segja að hún hafi lagt of mikla
áherslu á hryðjuverkahættuna en of
litla áherslu á varnir gegn nátt-
úruhamförum. „Við erum að missa
sjónar á þeirri staðreynd að við bú-
um við stöðuga hættu á jarð-
skjálftum, skógareldum, flóðum og
fellibyljum,“ hafði Los Angeles Tim-
es eftir Mark Ghilarducci, fyrrver-
andi embættismanni almannavarna-
stofnunar í Kaliforníu.
The New York Times sagði í for-
ystugrein að Bush og leiðtogar repú-
blikana yrðu að breyta forgangsröð-
uninni. „Bregðist þeir við þessu með
því að samþykkja nokkrar nýjar
neyðaraðgerðir og snúa sér síðan aft-
ur að áformunum um frekari skatta-
lækkanir þá þurfa Bandaríkjamenn
að horfast í augu við þá staðreynd að
þeir sitja uppi með leiðtoga sem hafa
hvorki kunnáttu né vilja til að
stjórna.“
Flestir þeirra sem urðu innlyksa í
New Orleans eru fátækir blökku-
menn og neyð þeirra beindi athygl-
inni að gjánni milli fátækra og ríkra
Bandaríkjamanna. „Hafi einhver vafi
leikið á því að í auðugasta ríki heims
fyrirfinnist félagslegt óréttlæti, mis-
rétti og fátækt sem jafnist á við
ástandið í þriðja heiminum, þá hafa
þær efasemdir horfið í myrkan sjó
Mexíkóflóa,“ sagði dagblaðið El Per-
iodico í Barcelona.
Stórveldið vanmáttugt
gagnvart náttúruöflunum
Reuters
Barn, sem lifði af fellibylinn Katrínu, drekkur úr flösku á íþróttaleikvangi í
Texas. Flóttafólk frá New Orleans var flutt þangað um helgina.
Fréttaskýring | Bush Bandaríkjaforseti hefur verið sakaður um að einblína á
hryðjuverkavána en vanrækja hættuna sem stafar af náttúruöflunum, skrifar Bogi
Þór Arason í grein um viðbrögðin við hamförunum við Mexíkóflóa.
’Það er ekki hægt aðverja það að slíkt gerist
í Bandaríkjunum.‘
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 5. SEPTEMBER 2005 13
ERLENT
Genf. AFP. | Um 300.000 til
400.000 börn misstu heimili
sín af völdum fellibylsins Katr-
ínar og flóðanna við Mexíkó-
flóa, að sögn Barnahjálpar
Sameinuðu þjóðanna (UNI-
CEF).
„UNICEF þykir það miður
að sjá, enn einu sinni, að það
er fátækasta fólkið, varn-
arlausustu íbúarnir, sem
þjást,“ sagði talsmaður UNI-
CEF, Damien Personnaz.
„Börn eru um þriðjungur
eða fjórðungur þeirra sem
eiga um sárt að binda vegna
hamfaranna,“ sagði hann.
„Þetta þýðir að af um 1,32
milljónum manna sem misstu
heimili sín eru um það bil
300.000 til 400.000 börn. Þetta
er gríðarhá tala og börnin
verða heimilislaus í margar
vikur, jafnvel mánuði.“
Allt að
400.000 börn
heimilislaus
Fimmtán fórust í
eldsvoða í París
FIMMTÁN manns, þar af að
minnsta kosti þrjú börn, létu lífið í
eldsvoða í París í fyrrinótt. Um 30
voru fluttir á sjúkrahús.
Eldurinn kviknaði í fjölbýlishúsi í
úthverfi borgarinnar og er talið að
um íkveikju sé að ræða. Þrjár stúlk-
ur á aldrinum 16-18 ára voru yf-
irheyrðar vegna brunans en lög-
reglan veitti ekki upplýsingar um
hvort þær væru grunaðar um að
hafa kveikt eldinn.
Patrick Sève, borgarstjóri Par-
ísar, sagði að sjónarvottar hefðu
séð ungmenni kveikja í póstkössum
í anddyri byggingarinnar.
Þetta var þriðji stórbruninn í
París á skömmum tíma. Embætt-
ismenn segja að bruninn í fyrrinótt
líkist ekki hinum brununum tveim-
ur, sem urðu í niðurníddum fjöl-
býlishúsum þar sem hælisleitendur
höfðust við.
Eldurinn kviknaði í 18 hæða fjöl-
býlishúsi í Hay-les-Roses, suður af
París. Um þrjár stundir tók að ráða
niðurlögum eldsins en allar íbúðir í
húsinu, 110 að tölu, voru rýmdar.
Margir íbúanna fengu reykeitrun,
þar af fimmtán alvarlega.
Rehnquist látinn
WILLIAM H. Rehnquist, forseti
hæstaréttar Bandaríkjanna, lést í
fyrrakvöld af völdum krabbameins
í skjaldkirtli. Rehn-
quist var á 81. ald-
ursári. Hann sat í
réttinum í þrjá ára-
tugi.
Richard Nixon,
þáverandi Banda-
ríkjaforseti, skipaði
Rehnquist hæsta-
réttardómara árið
1971 og hann tók
sæti í réttinum árið
1972. Ronald Reagan skipaði Rehn-
quist síðan forseta réttarins árið
1986.
Hæstiréttur Bandaríkjanna þykir
hafa færst til hægri á undanförnum
áratugum og var það einkum rakið
til áhrifa Rehnquists. Hann var
andvígur fóstureyðingum, auknum
réttindum samkynhneigðra, tak-
mörkunum á skotvopnaeign o.fl.
Hann skilaði oft séráliti þegar rétt-
urinn kvað upp dóma.
Fráfall Rehnqvists þýðir að tvö
dómarasæti eru nú laus í réttinum
en Sandra Day O’Connor sagði af
sér embætti fyrr á þessu ári vegna
aldurs. John Roberts alríkisdómari
hefur verið tilnefndur hæstarétt-
ardómari en bandaríska öld-
ungadeildin á eftir að staðfesta til-
nefninguna.
Tugir flótta-
manna drukkna
ÓTTAST er að um 75 flóttamenn
hafi drukknað þegar þeir reyndu
að synda marga kílómetra frá báti
að landi í Jemen í gær. Fólkið var
að reyna að komast frá Sómalíu til
Jemens. Þeir sem lifðu af segja að
250 manns hafi verið á tveimur bát-
um og að þeim hafi verið skipað að
synda marga kílómetra að landi
með fyrrgreindum afleiðingum, að
sögn BBC.
Þúsundir Sómala og Eþíóp-
íumanna reyna að komast til Jemen
og þaðan til Evrópu á hverju ári.
Jacques Chirac
á sjúkrahús
JACQUES Chirac, forseti Frakk-
lands, var fluttur á sjúkrahús á
föstudaginn var vegna sjóntruflana
sem talið er að stafi
af smávægilegum
æðaþrengslum.
Læknar hans
sögðu í gær að líð-
an Chirac væri
„mjög viðunandi“.
Læknar munu
fylgjast með
ástandi forsetans
næstu daga og bú-
ist er við að hann verði á sjúkrahús-
inu í um það bil viku.
Jacques Chirac
William
Rehnquist