Morgunblaðið - 03.10.2005, Blaðsíða 14

Hægt er að lifa ágætu
lífi með sjúkdómnum
U
m fimm hundruð manns hafa
sjúkdóminn hverju sinni hér á
landi og það koma fram þrjátíu
til fjörutíu nýgreiningar á
hverju ári,“ segir Sigurlaug
Sveinbjörnsdóttir læknir sem hefur verið að
skoða faraldsfræðileg atriði í Parkinsonveiki á
Íslandi. Parkinsonsjúkdómurinn er kenndur
við breska lækninn James Parkinson sem
fyrstur lýsti honum árið 1817. „Þessi sjúkdóm-
ur er talinn vera taugahrörnunarsjúkdómur,
þar sem taugahrörnunin á sér stað í ákveðnu
kerfi í heilanum sem fínstillir hreyfingar fólks.
Ekki er vitað hvað veldur þessari hrörnun í
taugunum. Viss teikn eru um það að sjúkdóm-
urinn byrji hugsanlega í öðrum kerfum, til
dæmis í sjálfvirka taugakerfinu og lyktartaug-
inni. Tap á lyktarskynjun getur því verið
fyrsta einkenni á Parkinson.“
Heldur algengara meðal karla
Sigurlaug segir Parkinsonsjúkdóminn í
sumum tilvikum liggja í ættum. „Við höfum
verið að skoða erfðir í Parkinson í samvinnu
við Íslenska erfðagreiningu og fundist hefur
grunsamlegt set á litningi eitt hjá hluta sjúk-
linga. Erlendar rannsóknir hafa leitt í ljós
nokkra erfðagalla hjá litlum hluta sjúklinga.
Hjá þorra sjúklinga hafa erfðagallar ekki
fundist. En rannsóknir eru enn í gangi og ein-
hvern daginn getum við kortlagt þetta bet-
ur.“
Sigurlaug segir algengast að sjúkdómurinn
greinist á aldrinum fimmtíu til sjötíu ára og að
hlutfallslegt algengi aukist með hækkandi
aldri. „Hér á Íslandi eru aðeins tíu prósent
sjúklinga á aldrinum fimmtíu ára eða yngri
þegar sjúkdómseinkennin koma fram. Yngsti
sjúklingur sem ég hef fengið til meðferðar var
22 ára þegar hann byrjaði að fá einkenni, en er-
lendis veit ég um tilfelli þar sem einkenni koma
fram um sextán ára aldur. Kynjadreifingin er
nokkuð jöfn, en þó er Parkinson heldur algeng-
ara meðal karla. Parkinson er í raun margir
sjúkdómar því sjúkdómseinkennin eru misjöfn
á milli einstaklinga og eins þróast hann mis-
hratt hjá fólki og svörun við lyfjameðferð er
ekki eins hjá öllum,“ segir Sigurlaug og bætir
við að vegna stirðleika og breytinga í hreyfi-
færni, sé mikilvægt að Parkinsonsjúklingar
stundi líkamsþjálfun og hreyfi sig reglulega.
Lyfjameðferðin er síbreytileg
Parkinsonsjúkdómurinn orsakast af skorti á
boðefninu dópamíni, sem er lykilboðefni í fín-
stillikerfi hreyfinga. Hægt er að leiðrétta
þennan skort á dópamíni upp að vissu marki
með lyfjum sem innihalda efni sem breytast í
dópamín í heilanum. „Einnig er hægt að beita
meðferð lyfja sem örvar dópamínkerfið og eins
eru gefin lyf sem leiðrétta aðra þætti sem
tengjast sjúkdómnum, til að gera meðferðina
áhrifaríkari. Komið geta fram aukahreyfingar
vegna meðferðarinnar, og þá þarf að gefa lyf
til að draga úr þeim, þannig að lyfjameðferðin
er síbreytileg og flókin og hana þarf að laga
stöðugt að ástandi viðkomandi.“
Sigurlaug leggur áherslu á að fyrstu árin
eftir greiningu séu stundum kölluð „Tími
hveitibrauðsdaganna“, því þá er lyfjasvörun
yfirleitt góð og engar aukahreyfingar og fólk
geti unnið sína vinnu og lifað eðlilegu lífi. Þetta
góða tímabil getur varað í mörg ár.
Raförvun hentar aðeins sumum
Sigurlaug segir að erlendis séu gerðar
skurðaðgerðir á Parkinsonsjúklingum. „Raf-
örvun í heila er algengasta aðgerðin sem gerð
er í þeim tilgangi að draga úr einkennum.
Svona aðgerð hefur gefið góða raun, en það
þarf að velja vel þá einstaklinga sem í hana
fara, því hún hentar ekki nema hluta Park-
insonsjúklinga og vert er að taka fram að sjúk-
dómurinn heldur áfram að þróast, þrátt fyrir
svona aðgerð.“
Um tuttugu Íslendingar hafa farið í raförv-
unaraðgerðir og í flestum tilvikum voru þær
framkvæmdar í Svíþjóð.
Frumuígræðslu fylgja
siðferðileg vandamál
Önnur skurðaðgerð, sem hefur verið beitt í
baráttunni við Parkinson, er ígræðsla fóstur-
fruma (stofnfruma) í einn kjarna í þessu
hreyfikerfi heilans. „Enginn hér á landi hefur
farið í frumuígræðsluaðgerð, enda hafa mjög
fáar slíkar aðgerðir verið framkvæmdar í
heiminum, aðeins um tuttugu í Svíþjóð og svip-
að í Bandaríkjunum, á síðustu tveimur áratug-
um. Bandaríkjamenn hafa hætt að gera svona
aðgerðir, því aukaverkanir komu fram sem
þeir töldu óviðunandi. Svíarnir hafa haldið
áfram, þótt aðgerðirnar séu mjög fáar, því það
eru líka ýmis siðferðileg vandamál sem tengj-
ast þessu, meðal annars vegna þess að frum-
urnar til ígræðslunnar eru fengnar úr fóstur-
eyðingafóstrum. Nú er verið að rannsaka
hvort möguleiki sé að nota stofnfrumur úr
fylgju, sem myndi leysa mörg siðferðileg
vandamál. En þær rannsóknir eru enn á dýra-
tilraunastigi.“
Sigurlaug segir að ýmislegt annað hafi verið
prófað, eins og að setja taugavaxtarþætti inn í
þetta hreyfikerfi heilans. „Markmið með
frumuígræðslu er að frumurnar breytist í dóp-
amínframleiðandi frumur. En það er svo
mörgum spurningum ósvarað um það hvort
þessar frumur geti myndað tengsl við boð-
efnakerfið og hvort sé verið að græða í rétta
kjarna, því þeir eru fjölmargir.“
Morgunblaðið/ Kristinn.
Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir, læknir og sérfræðingur í heila- og taugasjúkdómum á Landspítala.
Hér má sjá kerfið í heilanum sem fer úr
skorðum hjá Parkinsonsjúklingum.
Parkinsonveiki er langtíma sjúkdómur sem styttir ekki lífið að neinu marki.
Engin lækning er til við honum en hægt er að halda einkennum hans niðri. Sigurlaug Sveinbjörns-
dóttir, sérfræðingur í heila- og taugasjúkdómum á Landspítala, sagði Kristínu Heiðu Krist-
insdóttur að þróun í lyfjum og almennri meðferð hafi verið góð og nú orðið sé ástand Parkinson-
sjúklinga mun lengur gott, miðað við það sem var fyrir fimmtán árum.
14 MÁNUDAGUR 3. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF | HEILSA
PRODERM
· Lagar strax, þurrk,
sviða og kláða.
· Fyrir mjög þurra og
viðkvæma húð.
· Engin fituáferð.
Fæst í apótekum
Skráð lækningavara
Vörn í 6 klst.
www.celsus.is
Vörn gegn klórvatni
Grunneinkenni
 Hvíldarskjálfti kemur fram hjá um
það bil 90% sjúklinga. Byrjar yfirleitt
öðrum megin og er oftast í efri útlim-
um.
 Stirðleiki. Oftast meiri í efri útlimum.
 Hægari hreyfingar, minnkuð andlits-
svipbrigði og handaklaufska.
 Truflun á stöðubundnu jafnvægi eftir
einhver ár með sjúkdóminn.
 Komið geta fram einkenni frá sjálf-
virka taugakerfinu, sem geta m.a ver-
ið blóðþrýstingsfall í uppréttri stöðu,
vandamál tengd þvagi og hægðalosun
og svefntruflanir.
 Ákveðinn hluti sjúklinga fær anga af
vitglöpum.
 Menn fara að draga fæturna, hætta að
sveifla handleggjum við gang, verða
hoknir og með tímanum kemur stund-
um fram dettni.
 Hreyfitruflanirnar byrja oftast í ann-
arri líkamshliðinni en verða síðan
beggja vegna með tímanum.
khk@mbl.is
 PARKINSON
GUÐRÚN Arnalds kennir nú Kun-
dalini-jóga hér á landi í fyrsta sinn
eftir forskrift Yogi Bhajan. Það er hannað fyrir fólk sem
lifir venjulegu lífi, fólk sem fer í vinnuna sína og er með
nokkuð fulla dagskrá yfir daginn. „Þessi tegund jóga er
sniðin að þörfum okkar sem höfum takmarkaðan tíma en
viljum samt fá andlega upplyftingu og halda okkur í
formi líkamlega. Kundalini--jóga er byggt upp á lík-
amlegum æfingum sem koma okkur í gott líkamlegt
form, öndunaræfingum sem hreinsa, auka orkuflæðið og
tengja okkur betur við okkur sjálf. Það byggist líka á æf-
ingum sem koma jafnvægi á heilahvelin og á orkustöðv-
arnar. Hugleiðslan er aðgengileg fyrir þá sem eru ekki
vanir að hugleiða, endurnærir hugann og er mjög
ánægjuleg reynsla. Við eigum það til að festast í hugs-
anamynstrum sem geta ýtt undir kvíða, áhyggjur, þung-
lyndi, reiði og sorg svo eitthvað sé nefnt. Við getum lært
að breyta tíðni hugans og beina honum hærra. Öndunin
hefur líka bein áhrif á hugann. Ef við náum valdi yfir
önduninni, náum við líka meira valdi yfir huganum.
Þegar Guðrún er spurð hvernig hún hafi kynnst þess-
ari tegund jóga kemur í ljós að það var eiginlega fyrir til-
viljun.
„Ég fann bók um Kundalini-jóga og þegar ég átti leið
skömmu síðar til London prófaði ég að fara í nokkra
tíma og heillaðist gjörsamlega. Ég ákvað því að læra að
kenna Kundalini-jóga og fór nokkrum sinnum til London
í þeim tilgangi.
Guðrún byrjaði í fyrra að fikra sig áfram í kennslunni
með því að flétta þetta inn í venjulega jógatíma.
Nú ætlar hún hins vegar að bjóða Kundalini-
jóganámskeið í Maður lifandi og á Hjónagörðum.
 HREYFING
Morgunblaðið/Árni Torfason
Kundalini-jóga fyrir upptekið fólk
TENGLAR
.......................................................................
www.andartak.is