Fréttablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 14

Ísland skuldbundið Írak
„Þeir, sem brutu Írak, eiga að
líma það sjálfir, en ekki ætlast
til þess af öðrum. Ríki megin-
lands Evrópu voru yfirleitt
andvíg stríðinu gegn Írak og
vilja ekki borga endurreisnina.
Bandaríkjastjórn verður að
snúa sér til þeirra ríkja, sem
studdu bramlið, þar á meðal
Íslands. Sem stuðningsríki
árásarinnar er Ísland siðferði-
lega skuldbundið til að bæta
Írökum brotin með því að
punga út vænni summu, svo
sem nokkrum milljörðum
króna.“
- JÓNAS KRISTJÁNSSON RITSTJÓRI Á JONAS.IS
Minniháttar skattalækkun
„Verða skattar lækkaðir um 20
milljarða króna eða eitthvað
brot af því? Þegar fjármálaráð-
herra hafði lokið kynningu
sinni á fjárlagafrumvarpinu í
byrjun mánaðarins var hins
vegar fæst sem benti til þess
að ríkisstjórnin ætli sér að
lækka skatta í líkingu við það
sem stjórnarflokkarnir lofuðu
fyrir kosningar. Báðir flokkarn-
ir lofuðu að lækka skatta um
nálægt 20 milljörðum króna.
Sjálfstæðisflokkur öllu meira
og Framsóknarflokkur minna.
Á kynningu fjármálaráðherr-
ans mátti vissulega skilja að
20 milljörðum króna yrði varið
til skattalækkana. En það
verður á þremur árum, 2005 til
2007. Skattalækkunin verður
því að líkindum aðeins 6,66
milljarðar króna.
Hvernig er hægt að kalla það
að koma til móts við lands-
menn í skattamálum þegar
lagt er til að skattar verði
lækkaðir um 6,66 milljarða
króna í áföngum á næstu fjór-
um árum en tekjur ríkissjóðs
af landsmönnum hafa aukist
um yfir 100 milljarða króna frá
því ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks
settist að völdum?“
- VEFÞJÓÐVILJINN Á ANDRIKI.IS
Það er í meira lagi athyglisvert aðsamtök banka og verðbréfafyr-
irtækja treysti sér til að lækka
vexti á húsnæðislánum. Samkvæmt
yfirlýsingu samtakanna treysta þau
sér til að lækka vexti af þessum lán-
um úr 5,1 prósenti í 4,55 prósent.
Sparnaður lántakanda sem tekur 8
milljóna króna lán af þessu yrði þá
um 48 þúsund á ári. Á 40 ára láns-
tíma þyrfti hann þá að borga næst-
um 2 milljónum króna minna í vexti
en miðað við núverandi kerfi.
Ríkisstjórnin hlýtur að krefja
samtökin nánari útlistana á þess-
um hugmyndum. Ef rétt er reiknað
– sem er erfitt að efast um – gætu
hér verið á ferðinni gríðarlegar
kjarabætur fyrir íbúðakaupendur.
Og sá hópur er svo til öll þjóðin ef
marka má nýlega könnun Íbúða-
lánasjóðs. Í henni kom fram að
meira en 90 prósent þjóðarinnar
vilja búa í eigin húsnæði og um 84
prósent gera það þegar. Hér er því
um miklar fjárhæðir að ræða – lík-
lega nálægt 4 milljörðum á ári.
Hvaðan þeir peningar koma er
erfitt að átta sig á. Með öðrum orð-
um: Hvert fara þeir peningar í
dag? Hvert fara þeir fjármunir
sem húseigendur borga í dag í of
mikla vexti til Íbúðalánasjóðs mið-
að við tilboð samtaka banka og
verðbréfafyrirtækja?
Það hefur oft komið til tals að
flytja húsnæðislán úr umsýslu hins
opinbera og yfir í bankakerfið.
Þrátt fyrir það hefur aldrei verið
ríkur pólitískur vilji til þess. Lán til
íbúðakaupa hafa verið flokkuð með
heilbrigðisþjónustu, menntun og
öðru sem allur þorri fólks telur að
eðlilegt og rétt sé að ríkið sjái alfar-
ið um. Til langs tíma var rekstur
viðskiptabanka einnig skilgreindur
með þessum hætti – einnig rekstur
síldar- og sementsverksmiðja og
margt annað sem okkur flestum
finnst í dag í raun fáránlegt að sé
undir handarjaðri ríkisins. Þessi
einarða skoðun að tiltekinn rekstur
fari best í höndum ríkisvaldsins á
sér hins vegar veikar forsendur.
Við þekkjum þess nánast engin
dæmi að rekstur hafi ekki batnað
og þjónusta lagast með því að flytj-
ast frá ríkinu og yfir í einkageir-
ann. Oftast líða ekki nema fáein ár
– jafnvel aðeins nokkrir mánuðir –
þar til okkur finnst óhugsandi að
snúa þróuninni við. Það er ekki ár
liðið síðan ríkið seldi ríkisbankana.
Samt treystir varla nokkur maður
sér til að halda því fram að rétt
væri að þjóðnýta þá aftur.
Þessi ágæta reynsla af einka-
væðingu ætti að hvetja ríkisstjórn-
ina til að taka tilboð banka og verð-
bréfastofnana alvarlega – helst
með sama hætti og hún tók við til-
boði Samsonar i Landsbankann. Þá
lagði ríkisstjórnin til hliðar fyrri
plön og settist að samningaborði
við hugsanlega kaupendur. Tilboð
bankanna og verðbréfafyrirtækj-
anna nú felur í sér svo miklar hags-
bætur fyrir allan meginþorra fólks
að það væri ábyrgðarhluti að grípa
það ekki á lofti og reyna að ná
samningum sem fyrst. ■
Maria Shriver er hin nýja rík-isstjórafrú Kaliforníu en eig-
inmaður hennar, leikarinn Arnold
Schwarzenegger, vann kosning-
arnar með yfirburðum og kunnug-
ir telja Mariu hafa verið lykil-
manneskju í sigri hans. Hún hafi
ekki einungis mætt með Kennedy-
töfrana heldur hafi hún pólitískt
innsæi og gríðarlega reynslu af
markaðssetningu í fjölmiðlum,
sem hafi nýst vel í kosningabar-
áttunni.
Ásakanir um aðdáun á Hitler
og káf á kvenfólki urðu ekki til að
skaða Schwarzenegger eins og
andstæðingar hans hefðu vonað.
Maria stóð við hlið manns síns á
lokadögum kosningabaráttunnar,
strauk honum og kyssti. „Hann
hefði verið dauður hefði hún ekki
staðið með honum,“ segir Douglas
Rivers, prófessor í stjórnmála-
fræðum við Stanford-háskóla.
Fullyrt er að Maria hafi hins veg-
ar tekið upp kvennakáfið í samtöl-
um við eigimann sinn og þau mál
eru víst afgreidd þeirra á milli.
Maria er 47 ára gömul. Faðir
hennar er Sargent Shriver og móð-
ir hennar er Eunice Kennedy, syst-
ir Johns F. Kennedys. Hún var átta
ára þegar hann var myrtur í Dallas
og tólf ára þegar bróðir hans Ro-
bert Kennedy var myrtur. Hún
hefur sagt: „Ég vissi að allur heim-
urinn væri að tala um þá atburði
en enginn settist niður með mér og
spurði: „Hvernig líður þér?“
Maria er sjónvarpsfréttamað-
ur og einn umsjónarmanna
fréttaskýringaþáttarins Dateline
á NBC. Hún hefur verið gift
Schwarzenegger í sautján ár.
Hún segir að það hafi verið
húmor hans sem hafi heillað sig
við fyrstu kynni. Það liðu átta ár
frá því þau kynntust þar til þau
giftust og á þeim tíma átti
Schwarzenegger í samböndum
við aðrar konur. Fjölskylda
Mariu hafði miklar efasemdir um
að austurríska vöðvabúntið væri
rétti maðurinn fyrir hana og
Maria hefur sagt: „Ég hefði þurft
að vera blind, heyrnarlaus og
ótrúlega heimsk til að sjá ekki að
hann yrði erfiður viðureignar.“
Innan tveggja ára frá giftingu
birtu slúðurblöð fréttir um að
hjónabandið stæði á brauðfótum
vegna stjórnsemi Schwarze-
neggers. Þeir sem til þekkja
segja að hjónabandið hafi staðið
af sér alla storma fyrst og fremst
vegna þolinmæði Mariu. Þau eiga
fjögur börn á aldrinum 5-13 ára.
Maria hefur sagt að hún ætli að
halda áfram starfi sínu sem sjón-
varpsmaður á NBC en margir ef-
ast um að svo verði nú þegar
maður hennar er orðinn ríkis-
stjóri. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um einkarekin íbúðalán.
14 15. október 2003 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Frjálslyndi flokkurinn hefur fráupphafi tekið skýrt fram að á
meðan stefna Evrópusambandsins í
fiskveiðimálum sé óbreytt komi að-
ild Íslands að ESB ekki til greina.
Flokkurinn ætlar ekki að hætta á
það að frelsi og sjálfstæði þjóðar-
innar verði fórnað eins og líkur eru
til ef af aðild verður. Síðastliðinn
þriðjudag stóðu samtökin Heims-
sýn fyrir málþingi í Norræna hús-
inu sem bar yfirskriftina „Evran
fyrir krónuna“. Þar flutti Dr. Lars
Wohlin, hagfræðingur og fyrrum
bankastjóri Seðlabanka Svíþjóðar,
mjög áhugavert erindi þar sem
hann rakti helstu rök sem Svíar
beittu með og á móti aðild að Efna-
hags- og myntbandalagi Evrópu
(EMU) í Svíþjóð. Þau lönd sem
ganga í myntbandalagið taka upp
hinn sameiginlega gjaldmiðil Evr-
ópusambandsríkjanna, evruna, í
stað síns gjaldmiðils.
Fulltrúar allra stjórnmálaflokka,
þar á meðal undirrituð, voru síðan
spurðir hvort upptaka evru á Ís-
landi yrði til hagsbóta fyrir Íslend-
inga. Vangaveltur um upptöku evr-
unnar hér á landi eru reyndar næsta
tilgangslitlar því ekkert land fær
aðild að EMU nema ganga fyrst inn
í ESB. Þó er að sjálfsögðu bæði
áhugavert og þarft að velta fyrir
sér ýmsum hliðum þessa máls til að
umræðan verði málefnaleg og fólk
geti velt fyrir sér efnahagslegum og
pólitískum rökum með og á móti.
Örsmátt hagkerfi
Það er umhugsunarvert fyrir
okkur Íslendinga að hagfræðingar í
Svíþjóð töldu hagkerfi Svíþjóðar of
lítið fyrir evruna. Hvað þá okkar
hagkerfi? Við erum með örsmátt
hagkerfi hér í samanburði við öll
önnur Evrópulönd. Við hljótum því
að spyrja hvort því væri betur borg-
ið í höndum stórþjóða álfunnar.
Tenging við evru fæli í sér að í lög-
um væri kveðið á um að við ættum
að miða gengið við evru. Það væri
afleitt. Við höfum alltaf búið við
sveiflukennda afkomu m.a. vegna
sveifla í sjávarafla. Þá höfum við
þurft að breyta gengi til að hlaupa
undir bagga með útflutningsgeira
atvinnuveganna. Það er fjarri lagi
að það sé líklegt að það henti okkar
peninga- og fjárhagskerfi að vera
bundin af stjórnun peningamála
sem hentar stórþjóðum.
Þá er rétt að benda á að eins og
staðan er í dag eru okkar helstu við-
skiptalönd ekki með evru, s.s.
Bandaríkin, Danmörk, Svíþjóð og
Bretland, og auk okkar standa
Norðmenn, Færeyingar og Græn-
lendingar utan Evrópusambands-
ins.
Undanþágur útilokaðar
Sífellt er fullyrt að við getum
ekki staðið utan við ESB eins og það
sé alveg óumflýjanlegt að ganga í
sambandið. En hverju á þá að
fórna? Franz Fischler, yfirmaður
sjávarútvegsmála Evrópusam-
bandsins, hefur talað tæpitungu-
laust varðandi undanþágur til handa
Íslendingum. Hann útilokaði varan-
lega undanþágu fyrir Ísland frá
sjávarútvegsstefnu sambandsins.
Hann útilokaði líka að Íslendingar
gætu gengið í Evrópusambandið og
jafnframt haldið fullum yfirráðum
yfir auðlindinni. Fischler minnti þar
að auki á að hvalveiðar væru bann-
aðar í Evrópusambandinu og hann
sagði hreint út að við myndum
missa yfirráð okkar yfir miðunum í
kringum landið frá 12 mílum að 200
mílum ef við gengjum í sambandið.
Formleg yfirráð yfir Íslandsmiðum
verða í höndum framkvæmda-
stjórnarinnar komi til aðildar Ís-
lands að Evrópusambandinu.
Krafa ESB-sinna um að Íslend-
ingar fari í aðildarviðræður til þess
að sjá hvort ekki sé hægt að finna
lausn á sjávarútvegsmálunum verð-
ur því að styðjast við einhver gild
rök. Það er ekki nóg að þykjast viss
um að við getum fengið undanþágu
varðandi mikilvægasta hagsmuna-
mál okkar þegar Fischler og allir
æðstu embættismenn innan ESB
hafa þegar fullyrt hið gagnstæða.
Ekkert liggur á
Nú eru ný lönd að ganga inn í
ESB og þá breytast forsendur. Í
ljósi sögunnar eru nýju löndin í
Austur-Evrópu líklega ekki ginn-
keypt fyrir hugmyndum um eitt
„sambandsríki“ með einni stjórn-
arskrá eins og nú er stefnt að. Við
höfum nægan tíma til að fylgjast
grannt með þróun mála. Lýðræði
innan Evrópusambandsins hefur
verið ábótavant. Þar vantar gras-
rótartengingu, þ.e. lýðræðið kem-
ur ekki frá grasrótinni heldur er
yfirborðskennt og fjarlægt al-
menningi í þeim löndum sem til-
heyra ESB. Það er langur vegur
frá almenningi í hverju aðildar-
landi til ákvarðana framkvæmda-
stjórnar ESB. Einnig er mjög
óljóst í dag hvert ESB stefnir póli-
tískt séð – verður það hægrisinnað
eða vinstrisinnað?
Ísland er sannarlega Evrópuþjóð
og þeir sem vilja alls ekki fela mið-
stýrðu sambandsríki fullveldi Ís-
lands á hönd vilja samt efla sam-
starf við önnur Evrópulönd sem
kostur er. Aðild að ESB er ekki
nauðsynleg forsenda þess.
Með tali um upptöku evrunnar
er verið að reyna að hraða þróun
ESB í átt til evrópsks risaveldis með
sameiginlegri mynt, en minna hugs-
að um efnahagslegan ávinning. Ég
vara við þessum þrýstingi og leyfi
mér að kalla það landráð ef menn
vilja ganga inn í Evrópusambandið
eins og staðan er í dag og afhenda
valdaklíku stærstu fimm Evrópu-
þjóðanna fullveldi og sjálfstæði Ís-
lands. ■
Um daginnog veginn
MARGRÉT K.
SVERRISDÓTTIR
■ framkvæmdastjóri
Frjálslynda flokksins
skrifar um Ísland og
evruna.
Evran, krónan
og fullveldið
■ Af Netinu
MARIA SHRIVER
Hún er systurdóttir Johns F. Kennedys Bandaríkjaforseta og eiginkona Arnolds
Schwarzeneggers, hins nýja ríkisstjóra í Kaliforníu.
Athyglisvert tilboð í húsnæðislán
Ríkisstjórafrúin
í Kaliforníu
Maðurinn
■ Maria Shriver er hin nýja
ríkisstjórafrú í Kaliforníu.