Fréttablaðið - 06.05.2004, Blaðsíða 26

Það er kvöld, himinninn virðist
flæktur í trjágreinunum, þarna
flýgur tjaldur og ég hugsa um
Davíð Oddsson. Einu sinni var
hann bara íslenskur strákur sem
lék sér með tindáta og heyrði
rödd Jóns Múla í útvarpinu. Það
er svolítið falleg tilhugsun. En
hver er Davíð í dag? Davíð er for-
sætisráðherra, hefur verið það
lengi og er örugglega áhrifamesti
stjórnmálamaður síðustu áratuga,
hann kemst á topp tíu yfir þá
áhrifamestu. Hann er eitursnjall,
styrkur hans hefur allt til þessa
komið andstæðingum niður á
hnén, það hefur enginn ráðið við
hann, enginn. Nema kannski Ingi-
björg Sólrún, en hún er óheppin
með flokk, það er erfitt að vera
fulltrúi flokks sem enginn botnar
í og glíma um leið við sterkan
andstæðing, ókrýndan konung ís-
lenskra stjórnmála. Eða getur ein-
hver sagt mér hvað Samfylkingin
er? Er hún slitur, er hún heild, er
hún kokteill sem glaðhlakkalegur
barþjónn hristir svo mikið að allt
bragð fer af?
Davíð þarf ekki að hafa
áhyggjur af sjálfsmynd flokks
síns, hann þarf ekki að berjast
fyrir sínu plássi, þegar Davíð
brosir hlær Sjálfstæðisflokkur-
inn. Þegar Davíð er reiður, stapp-
ar Sjálfstæðisflokkurinn niður
fæti og bollastellin glamra í skáp-
um landsmanna. Davíð Oddsson
hefur einhvern innri mátt, út-
geislun, maður finnur bókstaflega
á hörundinu að þarna er leiðtogi á
ferð. Og Davíð hefur gert góða
hluti, fingraför hans eru á þjóðfé-
laginu, hann er kominn í sögu-
bækurnar, heill áratugur og rúm-
lega það verður kenndur við hann,
stærsti stjórnmálaflokkur lands-
ins er honum svo fylgispakur og
hlýðinn að manni verður ósjálf-
rátt hugsað til bestu smalahund-
anna í sveitinni, hvað þeir gátu
hlaupið fyrir bóndann, ein bend-
ing og fjallið tekið í einum sprett.
Og leiðarahöfundar Morgunblaðs-
ins, þessir sjálfskipuðu sið-
gæðispostular landsins, skrifa
ekki öðruvísi um hann en með
gylltum penna, og snúa blinda
auganu að honum þegar hann sést
ekki fyrir í ófyrirleitninni. Það
hefur stundum verið hjartnæmt
að fylgjast með sambandi leiðara-
höfunda Morgunblaðsins við Dav-
íð, svo sjaldgæft að vera vitni að
slíkri tryggð á þessum órólegu
tímum, eini gallinn er sá að þessi
tryggð hefur farið býsna langt
með að dæma Morgunblaðið úr
leik sem hlutlausan aðila í um-
ræðunni um íslenska pólitík, og
það er vont.
En leiðarahöfundum Morgun-
blaðsins er vorkunn, styrkur Dav-
íðs hefur slævt dómgreindina hjá
ófáum síðustu árin og hann hefur
vissulega gert góða hluti, en Dav-
íð er hinsvegar með skapbrest,
sá brestur hamlar honum að
komast í hóp þeirra stærstu,
bresturinn smækkar hann,
þessi brestur á sér nafn og
nafnið er dramb.
Ég veit ekki hversu
drambsamur Davíð var á
sínum yngri árum, þegar
Jón Múli og Pétur Pétursson voru
ungir menn í útvarpinu og lýstu
Esjunni í beinni útsendingu, en ég
geri ráð fyrir að það hafi vaxið
talsvert með árunum. Ég geri ráð
fyrir að Davíð hafi miklast svo af
yfirburðum sínum að smám sam-
an hafi hann farið að trúa því að
hann væri hafinn yfir tillitssemi,
kurteisi, að sýna öðrum virðingu.
Með tímanum hefur hann misst
þá tilfinningu sem segir okkur
hvenær við göngum of langt. Af
þeim ótal andstæðingum sem
Davíð hefur glímt við, er drambið
sá mesti, og jafnframt sá eini sem
hann hefur algjörlega gefist upp
fyrir. Drambið hefur hægt og bít-
andi gert hann þröngsýnan og
fyllt hann viðþolslausu óþoli
gagnvart skoðunum andstæðinga
sinna. Drambið hefur áhrif á dag-
lega hegðun hans og birtist meðal
annars í því sem áður hét skortur
á háttvísi.
Þetta er dapurlegt.
Því Davíð Oddsson er enginn
meðalmaður, það býr eitthvað
stórt í honum, hann hafði
máttinn og hann
hafði möguleik-
ana að víkka ís-
lenskt samfé-
lag, og hann
hefði getað
vísað okkur
fram á veg-
inn. En það
gerðist ekki.
Það erfiðasta hér
í heimi er að
sigra sjálfan
s i g ,
þeim sem ætlar sér stóra hluti
verður að takast það. Davíð Odds-
son er skólabókardæmi um mann
sem bíður ósigur fyrir sjálfum
sér, fyrir brestum sínum. Þess
vegna höfum við ár eftir ár setið
uppi með forsætisráðherra sem
er farinn að trúa því að ríkið sé
hann, mann sem er hættur að
gera greinarmun á persónu sinni
og því embætti sem hann sinnir.
Við erum með forsætisráðherra
sem hefur ríka tilhneigingu til að
laga lögin að sinni persónu, sínum
skoðunum. Það sem hentar hon-
um, hentar þjóðinni, og öll hegðun
hans ber svip af því.
Það er ekki beinlínis tilhlökk-
unarefni að fá Halldór Ásgríms-
son í stól forsætisráðherra, fátt er
jafn skelfilegt og húmorsleysi og
mér sýnist á stirðri andlitsgrímu
Halldórs að honum sé ekki brosið
í blóð borið, það kveður jafnvel
svo rammt við að dagsbirtan virð-
ist daufari í kringum Halldór
Ágrímsson en annað fólk. En hon-
um er vorkunn, það getur ekki
verið upplífgandi að vera formað-
ur Framsóknarflokksins, flokks-
ins sem ráfar um dægrin eins og
grár misskilningur og hefði átt að
hverfa með brúsapöllunum. En
það verður samt gott að skipta
Davíð út, gott fyrir samfélagið,
gott fyrir hann, hann getur bráð-
um snúið sér að öðru, ég mæli
með því að hann rati um tíma í
ógæfu, tvær koníaksflöskur á
dag, villtar nætur, setjist að því
loknu niður og skrifi sjálfsævi-
söguna, 1000 síður fullar af reiði.
Og hver verða síðan eftirmæli
Davíðs Odssonar, hvað mun
standa í kennslubókum eftir 100
ár? Það veit sem betur fer enginn,
en ég spái því að þar muni meðal
annars standa að Davíð Oddsson
hafi verið framhald af gamalli
hefð. Valdaseta Davíðs, eiga sagn-
fræðingar eftir að skrifa, vísaði
aftur fyrir sig. Hún var gömul í
sér, hún byggði of mikið á vald-
beitingu, ofsa og óþarflega ákafri
fylgispekt samstarfsfólks. Þetta
var gömul og gróin hrepp-
stjórapólitík og Davíð Odds-
son vísaði því ekki veginn
heldur hægði á vegferð
okkar til betri tíma, valda-
seta hans var ekki góð fyr-
ir lýðræðið. Sem var synd,
það var vísir að stórmenni í
honum.
Þessi grein birtist
fyrst á bjartur.is
Athugasemd við forsíðufrétt
Guðmundur Sigurðsson, forstöðumaður
samkeppnissviðs Samkeppnisstofnunar,
skrifar:
Vegna fullyrðinga sem vitnað er til í frétt á
forsíðu Fréttablaðsins 5. maí og hafðar eru
eftir undirrituðum starfsmanni Samkeppn-
isstofnunar er þess óskað að eftirfarandi
verði birt:
Ég fékk fyrirspurn um það frá blaðamanni
Fréttablaðsins þriðjudaginn 4. maí hvort
stofnunin ætti til lista yfir markaðsráðandi
fyrirtæki hér á landi. Benti blaðamaðurinn á
að fyrirspurnin tengdist umræðu um fjöl-
miðlafrumvarpið. Ég sagði að Samkeppnis-
stofnun ætti ekki til slíkan lista og hann
væri ekki unnt að búa til. Ástæða þess væri
sú að nauðsynlegt væri í hverju máli sem
samkeppnisyfirvöld tækju til rannsóknar að
skilgreina þann markað sem máli skipti og
stöðu fyrirtækja á honum. Oft væri tekist á
um það í málum sem rekin væru fyrir sam-
keppnisyfirvöldum hver markaðurinn væri
sem um væri að tefla og hver staða ein-
stakra fyrirtækja á honum væri. Í sam-
keppnisrétti væri markaðsráðandi staða
ákveðið, skilgreint, lögfræðilegt hugtak. Það
gæti því verið breytilegt hvort sama fyrir-
tæki væri skilgreint markaðsráðandi í ólík-
um málum. Þá var ég spurður að því hvort
ég gæti nefnt dæmi um fyrirtæki sem hefðu
verið skilgreind markaðsráðandi. Ég nefndi
eftir minni dæmi um fjögur fyrirtæki sem
einhvern tíma hefðu verið talin markaðs-
ráðandi. Til að upplýsa blaðamanninn og
útskýra nánar fyrir honum að það gæti ver-
ið nokkuð flókið að fjalla um markaðsráð-
andi stöðu samkvæmt samkeppnislögum
benti ég á að í samkeppnisrétti væri til hug-
tak sem kallaðist sameiginleg markaðsráð-
andi staða fyrirtækja. Þá væru tvö eða fleiri
fyrirtæki á sama markaði úrskurðuð mark-
aðsráðandi. Þetta væri þegar ákveðin skil-
yrði á markaðnum væru uppfyllt. Til að taka
dæmi nefndi ég að það væri hugsanlegt að
viðskiptabankarnir þrír gætu, vegna að-
stæðna á þeim mörkuðum sem þeir starfa
á, verið í sameiginlegri markaðsráðandi
stöðu. Um það hefði hins vegar ekki verið
fjallað hjá samkeppnisyfirvöldum.
Það er ófrávíkjanleg regla að samkeppnis-
yfirvöld skilgreina ekki samkeppnismarkað í
skilningi samkeppnislaga í málum sem þau
fást við og stöðu einstakra fyrirtækja á við-
komandi markaði nema að undangenginni
rannsókn og eftir að hafa kallað eftir at-
hugasemdum málsaðila. Þess vegna eru
þær fullyrðingar sem ætlaðar eru undirrit-
uðum í umræddri frétt mjög bagalegar.
Elsa B. Friðfinnsdóttir skrifar
mjög harða ádeilu á oddvita ríkis-
stjórnarflokkanna í sunnudagsút-
gáfu Fréttablaðsins og er ekki síð-
ur harðorð í garð Halldórs Ás-
grímssonar en Davíðs Oddssonar,
en Elsa er sem kunnugt er fyrr-
verandi aðstoðarmaður Jóns
Kristjánssonar Framsóknarráð-
herra. Gagnrýni Elsu er reyndar
fyrst og fremst gagnrýni á Hall-
dór Ásgrímsson fyrir að sýna
Davíð Oddssyni undirgefni. Hún
segir m.a.: „Formaður Sjálfstæð-
isflokksins ákveður hlutina og
formaður Framsóknarflokksins
tekur síðan undir, því ekki má
styggja þann fyrrnefnda, það er
stór stóll í veði.“ Hér er að sjálf-
sögðu vísað til þess að Halldóri er
ætlað að setjast í stól forsætisráð-
herra 15. september í haust.
Elsa segir aumkunarvert að
horfa upp á ungliða Sjálfstæðis-
flokksins koðna niður undan skip-
unarvaldi flokksforingjans: „Það
örlar ekki á sjálfstæðri skoðun, á
gagnrýnni hugsun, á virðingu fyr-
ir þeim sem kusu viðkomandi
vegna orðræðu í kosningabarátt-
unni. ... Í Framsóknarflokknum er
staðan sú að formaðurinn heldur
öllum ráðherrunum í heljargreip-
um vegna stólaskiptanna í haust.
... Hver og einn ráðherra á því stól
sinn undir því að styggja ekki for-
manninn ... Auk þess ganga ein-
hverjir hinna óbreyttu með ráð-
herrann í maganum og þeir gera
sér jafnvel vonir um að haust-
hrókeringarnar færi þeim stól.
Ekki geta þeir tekið áhættuna að
styggja formanninn!“
Ég hef reyndar þá trú að Sjálf-
stæðisflokkurinn sé orðinn
þreyttur á samstarfinu við Fram-
sókn og gæti alveg hugsað sér að
slíta því, hvort sem það væri á
grundvelli fjölmiðlafrumvarps
eða annars. Þetta veit Halldór og
þess vegna er staðhæfing Elsu
rétt. Halldór er reiðubúinn að
borða hvað sem er úr lófa Davíðs
af ótta við að ella kynni hann að
missa af því að verða forsætisráð-
herra. Vilji Davíð slíta stjórnar-
samstarfinu má hann því vita að
það mun aldrei ganga upp svo
lengi sem Halldór getur farið sínu
fram innan Framsóknarflokksins.
Mér fannst hressandi og að sumu
leyti frelsandi að lesa grein Elsu.
Hún afsannaði nefnilega að allt
stjórnarliðið væri viljalaust verk-
færi í höndum formanna ríkis-
stjórnarflokkanna.
Glúmur Baldvinsson, sem
skrifaði grein í DV fyrir fáeinum
dögum, hefur nokkuð til síns máls
þegar hann hafnar því að Ísland
sé orðið að einhverju einræðisríki
þótt við búum við yfirgangssama
stjórnarherra. Glúmur tekur þann
pól í hæðina að beina spjótum sín-
um að já-mönnum og viðhlæjend-
um meintra einræðisherra. Ef við
búum við einræðisstjórnarfar, þá
sé þeim um að kenna.
Í grein Glúms segir m.a.: „Í
hvert sinn sem geðvonska Davíðs
er lögbundin á Íslandi tala sumir
um að hér ríki einræði eða jafnvel
ógnarstjórn. Það er fjarri sanni. Á
Íslandi ríkir lýðræði þar sem einn
stjórnmálamaður drottnar yfir
öðrum kjarklitlum og sannfær-
ingarsnauðum stjórnmálamönn-
um með hugann fullan af hetju-
draumum en hjartað lamað af
ótta“. Ekki verður annað sagt en
þetta sé hrikalegur áfellisdómur
yfir stjórnarmeirihlutanum á Al-
þingi. Sjálfum finnst mér þetta
vera mjög umhugsunarverð kenn-
ing hjá Glúmi Baldvinssyni.
Prýðilegt og óvenju beinskeytt
innlegg Elsu B. Friðfinnsdóttur
væri þá undantekningin sem
sannar þessa reglu. ■
6. maí 2004 FIMMTUDAGUR26
Ýmislegt um smalahunda, villtar
nætur og forsætisráðherrann
ÖGMUNDUR JÓNASSON
ÞINGFLOKKSFORMAÐUR VG
UMRÆÐAN
Stjórnarmeirihlutinn
á Alþingi
Það þarf stjórnun á
fjölmiðlamarkað en
þetta er bara svo klaufalega
sérsniðið að Norðurljósum.
Atlaga að frelsi fjölmiðla
Það eru allir hlynntir einhvers kon-
ar stjórnun á viðskiptaumhverfi
fjölmiðla. Nú, í hinu nýja frum-
varpi um eignarhald á fjölmiðlum,
birtist hins vegar fálmkennd
sveifla frá Sjálfstæðisflokknum og
skugga hans í átt að Norðurljósum.
Þetta vindhögg er reitt fram í horni
fílabeinsturnsins þar sem stjórn-
endur hafa setið of lengi við völd
og sjá samsærisrottur skríða úr öll-
um veggjum.
Það þarf ekki nema í meðallagi
viti borinn mann til að sjá hina aug-
ljósu árás á hendur Jóni Ásgeiri Jó-
hannessyni og fyrirtækjum hans í
hinu nýja fjölmiðlafrumvarpi.
Undirrituðum var fyrirmunað að
skilja hvað hæstvirtum forsætis-
ráðherra gekk til með þessu. Ég
segi var, en hef nú gert mér það
ljóst að þarna er skýringin augljós
og alls ekki flókin.
Vissulega hafa stjórnarflokk-
arnir gert margt ágætt á undan-
förnum árum. Ekki skal úr því
draga á neinn hátt. Það eru allir
hlynntir einhvers konar mark-
aðsstjórnun. Framsetningin á
þessu tiltekna frumvarpi er þó
helber árás á Norðurljós, og öllu
verra, illa falin. Ofan í þessa
skömm tyggja ráðherrarnir ofan í
okkar að þarna sé engin árás,
þetta sé aðeins forræðishyggja
sem forðar Jóni Ásgeiri frá því að
breytast í einhvers konar
Berlusconi. Menntamálaráðherra
notaði þesssa samlíkingu í spjall-
þætti á Stöð 2, ég minni hana kurt-
eislega á að Berlusconi er forsæt-
isráðherra Ítalíu. Hver er forsæt-
isráðherra okkar?
Kraftur frumvarpsmanna verð-
ur þó að teljast með afbrigðum
góður. Ég hef sjaldan orðið vitni að
annarri eins ástríðu fyrir einu mál-
efni. Af hverju er ekki sami kraft-
ur þegar kemur að málefnum Rík-
issjónvarpsins? Nei, það er „Stopp-
um Jón Ásgeir, fattiði, hann ætlar
að fremja valdarán“. Hvaða vit-
leysa er þetta? Jón Ásgeir er
sterkasti sonur þess kerfis sem
Davíð Oddsson skapaði, það er fá-
ránlegt að ætla að framkvæma ein-
hvers konar fóstureyðingu þegar
maðurinn er byrjaður að labba, tja
eða hlaupa. Að sjálfsögðu er þetta
mál hvorki svart né hvítt. Sjálf-
stæðisflokknum gengur eflaust
gott eitt til með þessu. Reyndar
hafa mikil illvirki verið unnin und-
ir feldi góðviljans, eins og til dæm-
is að brenna nornir. Það þarf
stjórnun á fjölmiðlamarkað en
þetta er bara svo klaufalega sér-
sniðið að Norðurljósum. Ég fer
fram á það við Davíð að hann end-
urskoði þetta eitthvað. Þetta er
ekki eitthvað „Mikka mús“ mál
sem á að sníða eftir eigin geðþótta.
Ég styð Norðurljós heilshugar í
þessu máli og hvet þá til að fara
alla leið gegn ríkinu.
Þarna er farið langt yfir strikið.
Ég minni ríkisstjórn Íslands á að
fara með vald sitt af virðingu og
munið að stöður ykkar eru komnar
til af fólkinu en ekki öfugt. ■
ÓLAFUR JÓHANNESSON
KVIKMYNDAGERÐARMAÐUR
UMRÆÐAN
Fjölmiðlafrumvarpið
,,
Hrikalegur áfellisdómur
BRÉF TIL BLAÐSINS
Þessi tryggð hefur
farið býsna langt
með að dæma Morgun-
blaðið úr leik sem hlutlaus-
an aðila í umræðunni um
íslenska pólitík, og það er
vont.
,,JÓN KALMANN STEFÁNSSONRITHÖFUNDUR
UMRÆÐAN
Dramb forsætis-
ráðherra