Fréttablaðið - 06.05.2004, Blaðsíða 39

Nú, þegar 10 ný ríki hafa fengið að-
ild að Evrópusambandinu, vaknar
spurningin: Á Ísland að ganga í Evr-
ópusambandið? Á Ísland ekki sam-
leið með ríkjum Evrópu? Vissulega
á Ísland samleið með ríkjum Evr-
ópu. Ísland er í Fríverslunarsam-
tökum Evrópu, EFTA, Ísland er aðili
að Evrópska efnahagssvæðinu,
EES, Ísland er í OECD, Efnahags-og
framfarastofnuninni og Ísland er
aðili að NATO, varnarsamtökum
vestrænna ríkja. Ísland hefur því
tvímælalaust tekið sér stöðu með
Evrópuríkjum.
Þróun Evrópusambandsins er
nú sú, að óðfluga stefnir í þá átt að
öll Evrópuríki verði aðilar að sam-
bandinu. Í dag eru það einkum
EFTA-ríkin, Ísland, Noregur, Sviss
og Liechtenstein, sem standa utan
ESB svo og fyrrum Sovetlýðveld-
in, Rússland, Úkraína, Hvíta-Rúss-
land o.fl. Nokkur önnur ríki standa
einnig fyrir utan. Hvers vegna
standa EFTA-ríkin utan við ESB?
Noregur hefur tvívegis fellt í þjóð-
aratkvæðagreiðslu að gerast aðili
að ESB. Það var af þjóðernisástæð-
um og vegna þess að Norðmönnum
fannst sjávarútvegssamningurinn
við ESB ekki nógu hagstæður.
Sviss felldi einnig aðild að Evrópu-
sambandinu og raunar einnig aðild
að EES. Ísland hefur hins vegar
aldrei sótt um aðild að ESB og ekki
látið reyna á málið í þjóðar-
atkvæði. Hvers vegna ekki? Jú,
það er vegna sjávarútvegsstefnu
ESB. Ísland hefur ekki viljað af-
sala sér yfirráðum yfir fiskveiði-
lögsögu sinni en ef Ísland gengur í
ESB verða ákvarðanir um fisk-
veiðar í fiskveiðilögsögu Íslands
teknar í Brussel.
Rómarsáttmálinn, sem lagði
grundvöllinn að stofnun Efnahags-
bandalags Evrópu (Evrópusam-
bandsins), var undirritaður í Róm
25. mars 1957. Bandalagið tók til
starfa 1. janúar 1958. Stofnendur
voru Þýskaland, Frakkland, Ítalía,
Holland, Belgía og Lúxemborg.
Lönd þessi höfðu áður haft með sér
náið efnahagssamstarf og staðið að
stofnun Kola- og stálsamsteypu
Evrópu.
Þeir, sem áttu hugmyndina að
stofnun Efnahagsbandalags Evrópu
áttu sér þann draum, að bandalagið
mundi leiða til mjög náins sam-
starfs Evrópuríkja og sumir þeirra
hugsuðu sér þetta upphaf að stofn-
un eins ríkis, Bandaríkja Evrópu.
Það hefur tekist að þróa mjög náið
samstarf aðildarríkjanna með sam-
eiginlegri mynt þeirrra flestra og
sameiginlegri stefnu í nær öllum
málum nema utanríkismálum og er
þó verið að þróa samstarf í öryggis-
málum. Ólíklegt er þó, að Evrópu-
sambandið þróist í eitt ríki. Evrópu-
sambandið er þó þegar ótrúleg, öfl-
ug stofnun. Tekist hefur að þróa
mjög mikið samstarf og koma upp
stofnunum, sem starfa vel en skrif-
finnska er að vísu mikil.
Evrópusambandið er í dag 450
millj. manna markaður 25 aðildar-
ríkja. Það er ein stærsta viðskipta-
heild í heimi. ESB er tollabandalag.
Felldir hafa verið niður innbyrðis
tollar á iðnaðarvörum og ytri tollar
hafa verið samræmdir. Höft á við-
skiptum með iðnaðarvörur hafa
verið afnumin. En ESB er mikið
meira en tollabandalag. Það er efna-
hagsbandalag með sameiginlegum
innri markaði, ekki aðeins fyrir
frjálst vöruflæði heldur fyrir
frjálsa flutninga fjármagns, vinnu-
afls og þjónustu. Strangar reglur
gilda um frjálsa samkeppni, sem
tryggja eiga jöfn samkeppnisskil-
yrði. Óheimilt er að raska sam-
keppnisskilyrðum, t.d. með skaðleg-
um samkeppnishömlum. Megin-
reglan er sú, að ríkisstyrkir eru
bannaðir. En ESB tekur til mikið
fleiri þátta. Það tekur til umhverfis-
mála, neytendaverndar, samgöngu-
mála, þar á meðal fjarskipta, orku-
mála, félags- og vinnumála o.fl.
Fríverslun ESB tekur fyrst og
fremst til iðnaðarvara en ekki til
landbúnaðar- og sjávarafurða.
Þess vegna þurfti Ísland að semja
sérstaklega um fríverslun fyrir
fiskafurðir. En enda þótt fríversl-
unin taki ekki til landbúnaðar- og
sjávarafurða er það markmið ESB
að koma á frjálsum viðskiptum á
sem flestum sviðum. ESB hefur
reynt að jafna lífskjörin innan
ESB, milli svæða og landa. Í því
skyni hafa verið veittir háir
byggðastyrkir og flokkast þeir
ekki sem ríkisstyrkir í skilningi
ESB. Byggðastyrkirnir hafa farið
til svæða, sem dregist hafa aftur
úr í hagþróun. Alls ver ESB 213
milljörðum evra til byggðaþróun-
ar á tímabilinu 2000-2006. Er þetta
30% af öllum útgjöldum ESB. 40-
50% af heildarútgjöldum ESB
fara til hinnar sameiginlegu land-
búnaðarstefnu (þar á meðal fisk-
veiða). Aðeins aðildarríki ESB fá
byggðastyrki en ekki EFTA-ríki,
sem eru aðilar að EES.
Samningurinn um EES, sem Ís-
land gerðist aðili að 1. janúar 1994,
er mjög hagstæður fyrir Ísland. Ís-
land fékk þá tollfríðindi fyrir ýmsar
sjávarafurðir, sem höfðu orðið út-
undan, þegar Ísland gerði fríversl-
unarsamning við Efnahagsbanda-
lagið 1972, t.d. fyrir fersk flök, sem
gleymdust 1972, saltfisk, heilan
ferskan og frystan fisk o.fl. Aðeins
fáar sjávarafurðir urðu útundan svo
sem saltsíld, humar og lax. Ísland er
í dag með hagstæðari fríverslunar-
samninga við ESB en Norðmenn,
þar eð fríverslun samkvæmt samn-
ingnum frá 1972 hélst.
Það yrði því mjög lítill ávinning-
ur fyrir Ísland í viðskiptamálum,
við aðild að ESB. Við erum einnig
aðilar að innri markaði sambands-
ins og höfum samþykkt frelsin
fjögur, þ.e. frjálsa flutninga fjár-
magns, vinnuafls, þjónustu og vara.
Við tökum reglulega við miklum
fjölda tilskipana ESB á sviði um-
hverfismála, félags- og vinnumála,
opinberra styrkja, orkumála, opin-
berra innkaupa, samgöngumála,
neytendamála o.fl. Er þá ekki allt í
lagi? Nei, við erum ekki með við
fyrsta undirbúning mála og ákvarð-
anatöku. Við sitjum ekki í stjórn
ESB eins og t.d. Danir, Finnar og
Svíar gera. Þegar Íslendingar
sækja fundi í Brussel finna þeir
sárlega til þess að fá ekki að vera
með á öllum stigum. Þeir fá ekki að
vera með í Evrópuþinginu, ekki í
sérfræðinganefndum ráðherra-
ráðsins, ekki í sveitarstjórnarráð-
inu og þannig mætti áfram telja.
Þeir fá að sækja fundi sérfræðinga-
nefnda framkvæmdastjórnarinnar
en það er ekki nóg.
Mundi Ísland fá undanþágu frá
sjávarútvegsstefnu ESB, ef sótt
yrði um aðild í dag? Ég held ekki.
Hins vegar er hugsanlegt,að Evr-
ópusambandið breytist á næstu 5-10
árum vegna tilkomu nýju ríkjanna.
Ef það gerist, ef Ísland fær að halda
fullu sjálfsforrræði í sjávarútvegs-
málum við aðild að ESB, þá á Ísland
að ganga inn en fyrr ekki. Það er
mín skoðun. ■
Á Ísland að ganga í Evrópusambandið?
27FIMMTUDAGUR 6. maí 2004
Um varnirnar
Pétur Tryggvi Hjálmarsson skrifar:
Í Sviss, sem er fjallavæddur skíðastaður í
Mið-Evrópu, hefur verið fundin upp aðferð
til að koma í veg fyrir eyðileggjandi snjó-
flóð. Þess vegna byggja þeir ekki fleiri snjó-
flóðavarnargarða.
Þessi vísindi hafa borist til Austurríkis og
Noregs og þar verða heldur ekki gerðir
snjóflóðavarnargarðar í framtíðinni nema
þá ef til vill í atvinnubótaskyni. Svissneska
aðferðin byggir á þeirri staðreynd, að ef
hreyft er við snjósöfnun í litlu magni í einu,
þá skapast engin hætta. Þetta gera þeir
með því að koma fyrir litlum sprengikúlum
þar sem hættan hefur verið mest metin og
leysa vandamálið niður með sprengikúlun-
um fjarstýrðum. Þannig er litlum snjóspýj-
um komið af stað hvenær sem hentar til
að losa um snjósöfnunina jafnóðum.
Af þessari ástæðu eru svissneskir snjóflóða-
varnargarðaverkfræðingar atvinnulausir. Þeir
standa í röð til að fá verkefni á Íslandi, því að
staðreyndir í þeirra heimalandi eru hafnar
yfir verkfræðilega skynsemi.
BRÉF TIL BLAÐSINS
SNJÓFLÓÐ
Er hægt að verjast snjóflóðum án
varnargarða?
Við hvetjum lesendur til að senda okkur
línu og segja skoðun sína á fréttum
blaðsins, viðhorfum sem birtast í blaðinu
eða leggja orð í belg um málefni líðandi
stundar. Bréf skulu vera stutt og gagnorð,
50–200 orð að lengd. Ritsjórn áskilur sér
rétt til að stytta aðsent efni.
Vinsamlega sendið efnið í tölvupósti á
netfangið greinar@frettabladid.is.
Mundi Ísland fá
undanþágu frá sjáv-
arútvegsstefnu ESB, ef sótt
yrði um aðild í dag?
,,
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
Ísland og ESB