Fréttablaðið - 15.06.2004, Blaðsíða 26

Ung kona spurði mig um daginn:
„Hvað áttu við - lágmarksverð á
kjöti“? Ég reyndi að útskýra
fyrir henni að landbúnaðarráð-
herrann hefði áhyggjur af því að
ekki seldist nóg af kindakjöti,
sem hann er búinn að lofa að
kaupa af bændum. Nú er verðið á
lambakjöti hærra en svo að það
keppi við nautakjöt, svínakjöt
eða fuglakjöt, en verðið á þeim
afurðum ræðst á markaði, þ.e. af
framboði og eftirspurn. Fólk
kaupir sem sagt ekki nóg af
lambakjöti og þá finna spekingar
náttúrlega gott úrræði, það er
einfaldlega að setja lágmarks-
verð á allt hitt kjötið. Landbún-
aðarráðherrann fékk meira að
segja tvo mikilsvirta lögfræð-
inga til að kanna þetta fyrir sig
og þeir komust að þeirri niður-
stöðu að hægt væri að setja lög
sem gætu bjargað þessum vand-
ræðum á matvælamarkaðnum,
þ.e. að verðið er of lágt. Stundum
heldur maður reyndar að þetta
sé grínmynd en ekki í alvörunni.
Aldeilis held ég að kjötfram-
leiðendur yrðu kátir en neytend-
ur væntanlega ekki jafn kátir. En
landbúnaðarráðherrann er nátt-
úrlega ráðherra bænda en ekki
okkar hinna, annað er allavega
ekki að sjá og heyra. Við þessa
umræðu rifjaðist upp fyrir mér
að þegar ég fluttist til Belgíu fyr-
ir alllöngu og las þarlendar
mannasiðabækur, að útlendingar
voru sérstaklega varaðir við því
að bjóða innfæddum upp á svína-
kjöt, ef þeir biðu þeim í mat.
Ekki var þetta þó af trúarástæð-
um enda Belgar flestir kaþólikk-
ar og borða hvaða kjöt sem er,
heldur vegna þess hvað svína-
kjöt er mikill hverdagsmatur þar
í landi. Þetta vakti náttúrlega at-
hygli mína sem hafði verið alin
upp við að svínakótelettur væru
hátíðamatur, enda þá engin sam-
keppni á þeim markaði hér á
landi. Núna dettur mönnum sem
fara með stjórn landsins í hug að
koma einhverju svoleiðis kerfi á
aftur. Ráðherrarnir í ríkisstjórn-
inni, sem hælir sér af því að hafa
innleitt frelsi í viðskiptum á
valdatíma sínum, eru orðnir svo
uppgefnir á öllu þessu frelsi að
þeir leita allra ráða til að afnema
það. Hvort heldur er með fjöl-
miðlafrumvarpi eða með vanga-
veltum um lágmarksverð á kjöt.
En það er nefnilega mergurinn
málsins að ríkisstjórnin hefur
ekki staðið fyrir neinni frelsi-
svæðingu. Viðskiptafrelsið kom
með EES-samningum og þess
vegna þarf virta lögfræðinga til
að skoða sérstaklega með hvaða
ráðum megi skerða það án þess
að hægt sé að kæra stjórnvöld
fyrir brot á þeim samningi.
Matarverð er hátt hér á landi,
það er svo sem engin nýlunda.
Ég rak augun í litla frétt á mbl.is
um sænska könnun sem leiddi í
ljós að matvöruverð er 56%
hærri á Íslandi og í Noregi en
meðalverð á matvöru í EES-ríkj-
unum. Íslensk könnun sem birt
var á dögunum sýndi einhverja
álíka útkomu. Sú könnun var
byggð á þriggja ára gömlum töl-
um, landbúnaðarráðherrann vís-
aði henni pent á bug á þeim for-
sendum að matvöruverð hefði
lækkað hér á landi síðan. En þó
svo væri og matvöruverð væri
„bara“ þriðjungi hærra hér á
landi en í löndum sem við berum
okkur saman við, væri það ekki
alveg nóg? Þriðji samanburður-
inn birtist svo í BigMac-vísitöl-
unni, en sú nýjasta af þeirri teg-
undinni sýndi að sá vinsæli rétt-
ur er hvergi dýrari í öllum heim-
inum nema í Kúveit. Landbúnað-
arráðherrar fyrr og síðar geta
sannarlega hrósað sigri yfir að
hafa staðið vel vörð um hags-
muni bænda. Við fáum að borga
okurverð fyrir matvöru og samn-
ingar eru gerðir við bændur átta
ár fram í tímann. Á sama tíma
vitum við ekki hvaða fjármunum
verður varið til Háskóla Íslands
eða Landspítala - háskólasjúkra-
húss á næsta ári, því menn eru að
þrátta um það í ríkisstjórninni.
Utanríkisráðherrann og aðstoð-
armaður hans halda því fram að
stuðningurinn við Íraksstríðið
hafi verið samþykktur í kosning-
unum í fyrra, var þá líka sam-
þykkt í þeim kosningum að halda
matvöruverði háu og skera niður
fjármuni til stofnana eins og HÍ
og LSH? Samkvæmt sömu lógik
hlýtur svo að vera. Við verðum
líklegast að sætta okkur við það
fram að næstu kosningum að rík-
isstjórnin gerir bara nákvæm-
lega það sem henni sýnist og
kærir sig kollótta um hvað fólki
finnst. Þau kalla þetta lýðræði al-
veg eins og þau kalla það þing-
ræði að þjösna málum í gegnum
Alþingi þó öll þjóðin standi á
öndinni. Ég kalla þetta að fara
illa með völd. ■
Þ ótt innan Sjálfstæðisflokksins hafi ætíð verið uppi mismunandisjónarmið og ólík viðhorf tókst flokknum að sameina íslenskahægrimenn lengst af síðustu öld. Frá stofnun Borgaraflokksins
1987 hefur Sjálfstæðisflokkurinn þurft að deila hægri væng stjórnmál-
anna með minni flokki, sem skilgreint hefur sig frjálslyndari en Sjálf-
stæðisflokkurinn – eins konar flokki litla mannsins. Nú hafa ungir
frjálshyggjumenn sagt sig úr Sjálfstæðisflokknum og boðað framboð
til þingkosninga árið 2007. Þeir aðgreina sig frá Sjálfstæðisflokknum
með því að hafna sérhagsmunagæslu og ríkisforsjá. Þótt Sjálfstæðis-
flokknum muni líklega takast áfram að halda flestum frjálslyndum
hægrimönnum og frjálshyggjumönnum innan sinna raða er þessi
klofningur frá flokknum athyglisverður. Hann á sér orðið samfellda
sögu sem spannar næstum tvo áratugi og virðist fremur aukast en að
sættir séu í sjónmáli. Á næstu árum kemur í ljós hvort hægrimenn á Ís-
landi kjósi að starfa innan sama flokksins eða hvort þessi vængur
stjórnmálanna verði líkari því sem tíðkast hjá nágrönnum okkar á
Norðurlöndum.
Stefna forystu Sjálfstæðisflokksins að undanförnu hlýtur að reyna á
þolrif margra hægrimanna. Með lögum um ríkisábyrgð til Íslenskrar
erfðagreiningar, Spron-lögunum og fjölmiðlalögunum hefur flokkurinn
haft forystu um afskipti af atvinnulífinu sem getur ekki hugnast frjáls-
hyggjumönnum. Gagnrýni á forystu flokksins fyrir óvægni og hörku
fer fyrir brjóstið á frjálslyndari mönnum. En gagnrýni forystunnar á
Hæstarétt og forsetann hlýtur ekki síður að renna öfugt ofan í hefð-
bundna íhaldsmenn. Meðal þeirra hefur það ekki þótt góð latína að grafa
undan eða véfengja helstu undirstöður samfélagsins. Íhaldsmenn hafa
látið róttækum vinstrimönnum slíkar árásir eftir, en tekið að sér að vera
brjóstvörn borgaralegs samfélags. Það hlýtur því að rugla þá rækilega
í ríminu þegar ráðherrar flokksins leggja sig fram við að draga úr trú-
verðugleika Hæstaréttar og dómkerfisins, forsetans og embættis hans
og draga meira að segja í efa að ætíð sé skylt að fara að lögum.
Þegar frjálshyggjan, frjálslyndið og íhaldssemin eru farin að stang-
ast á við stefnu forystunnar er kominn tími til að velta fyrir sér hver-
skyns hægriflokkur Sjálfstæðisflokkurinn er. Ef marka má leiðara
Morgunblaðsins – sem nú eru ritaðir af meiri tryggð við forystu Sjálf-
stæðisflokksins en frá formannstíð Geirs Hallgrímssonar – þá leggur
forystan áherslu á sterkt ríkisvald sem beri að hlutast til um og grípa
inn í atvinnulífið; ekki bara til að þoka hlutum til betri vegar heldur
ekki síður til að hirta menn til hlýðni við óskráðar – og æði óljósar –
reglur og sýna þeim hvar valdið liggur. Morgunblaðið studdi takmörk-
un á tjáningarfrelsi í fjölmiðlalögunum – eins sérstætt og það hljómar
fyrir borgaralegt hægriblað á Vesturlöndum. Morgunblaðið er á bandi
Pútíns Rússlandsforseta í innanlandsmálum þótt það fylgi Bush Banda-
ríkjaforseta í utanríkismálum. Flokkurinn og blaðið eru því í stríði við
glæpsamleg öfl; bæði innanlands og utan.
Lykillinn að miðlægri stöðu Sjálfstæðisflokksins í íslenskum stjórn-
málum var samstaðan sem flokkurinn myndaði meðal þeirra sem voru
hægra megin við miðju. Þessi samstaða tryggði fylgi langt inn að
miðju. Leiðin til að halda þessari sterku stöðu er að viðhalda samstöð-
unni. Hvort flokknum tekst það mun ráða vægi hans í íslenskum stjórn-
málum; ekki úrslit í orrustum um ímyndaðar markalínur sem forysta
flokksins dregur þvers og kruss um íslenskt samfélag. ■
15. júní 2004 ÞRIÐJUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Það er þraut sjálfstæðismanna að halda samstöðu
hægrimanna í gegnum hörð átök í samfélaginu.
Hugmynda-
kreppa til hægri
Lágmarksverð á kjöti
ORÐRÉTT
Nýtt unglingavandmál
Það er vandséð hvort er verra
fyrir Halldór að Davíð hætti eða
haldi áfram. Ef hann hættir
skapast hálfgert unglingavanda-
mál í Sjálfstæðisflokknum. Sjálf-
stæðismenn vilja vera sjálfstæð-
ir menn, en á það hefur skort
síðustu árin.
Birgir Hermannsson um forsætisráð-
herraskiptin 15. september.
DV 14. júní.
Hallelúja
Á langri ævi sinni auðnaðist
honum að verða táknmynd
Bandaríkjamannsins sem kom
sjálfum sér á framfæri á hinn
týpíska bandaríska hátt: varð
ríkur, kvikmyndastjarna og að
lokum valdamesti maður heims
á vettvangi stjórnmála.
Stefán Friðrik Stefánsson um Ronald
Reagan á vef Heimdallar.
Frelsi.is
Nú vandast málið
Hvað ef það er engin gjá?
Birgir Tjörvi Pétursson héraðsdóms-
lögmaður.
Morgunblaðið 14. júní.
Þjóð vill þá þrír vilja?
Einu sinni var þessi hópur, sem
telur þorra allra þegna þjóð-
félagsins, kallaður hinn þögli
meirihluti. Það skyldi þó aldrei
vera, að hinum þögla meirihluta
á Íslandi þyki kominn tími til að
taka til máls.
Leiðarahöfundur Morgunblaðsins í
tilefni þriggja aðsendra greina í blað-
inu um fjölmiðlafrumvarpið.
Morgunblaðið 14. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þegar frjálshyggjan, frjálslyndið og íhaldssemin
eru farin að stangast á við stefnu forystunnar er
kominn tími til að velta fyrir sér hvers kyns hægriflokkur
Sjálfstæðisflokkurinn er.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Aukið lýðræði
Ef marka má ummæli Steinunnar Val-
dísar Óskarsdóttur borgarfulltrúa hér í
blaðinu í gær virðast ekki allir í R-listan-
um hafa verið sáttir við stjórnunarstíl
Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur með-
an hún var borg-
arstjóri. Vaknar
sú spurning
hvort hugsanlegt
sé að borgarstjór-
inn fyrrverandi
hafi ekki iðkað
u m r æ ð u -
stjórnmálin
sem hún
p r é d i k a r
svo mjög. Í fréttinni segir „[Steinunn]
bætir því við að með brotthvarfi Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur hafi margt
breyst, valddreifingin sé meiri en áður
og það sé mun lýðræðislegra en að kall-
að sé eftir einum sterkum aðila sem
ráði öllu“. Meiri valddreifing, meira lýð-
ræði eftir að Ingibjörg Sólrún hætti. At-
hyglisverður dómur samstarfsmanns frá
upphafi.
Afdrifarík þögn
Bandaríski kvikmyndagerðarmaðurinn
Michael Moore sætir nú gagnrýni á
heimaslóðum fyrir að hafa þagað mán-
uðum saman yfir vitneskju sinni um mis-
þyrmingar á bandarískum föngum í Írak.
Í nýju myndinni hans Fahrenheit 9/11
eru nokkur brot sem sýna illa meðferð
Bandaríkjamanna á föngum í íröskum
fangelsum. Segja gagnrýnendur að hefði
Moore sagt frá þessu opinberlega hefði
verið hægt að stöðva óhæfuna fyrr.
Moore sagði við fjölmiðla um helgina að
hann hefði gjarnan viljað upplýsa um
misþyrmingarnar en átt í innri baráttu
um hvað gera bæri, því hann hafi óttast
að vera sakaður um
að það eitt vekti fyrir
sér að auglýsa kvik-
myndina.
degitildags@frettabladid.is
Í DAG
MEÐFERÐ VALDSINS
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
VIÐSKIPTAFRÆÐINGUR
Ráðherrarnir í
ríkisstjórninni, sem
hælir sér af því að hafa
innleitt frelsi í viðskiptum
á valdatíma sínum, eru
orðnir svo uppgefnir á öllu
þessu frelsi að þeir leita
allra ráða til að afnema það.
Hvort heldur er með
fjölmiðlafrumvarpi eða
með vangaveltum um
lágmarksverð á kjöt.
,,