Tíminn - 18.12.1973, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Jólablaö 1973

. vl EAVClvJ
i
i
Spanska veikin 1918
Einn skelfilegasti viöburCur I heilbrigöissögu siöustu áratuga er
spánska veikin. Drepsótt.sem kom eftir Kötlugos og heimsstriöiö mikla
1914-18. Meöan Dauöinn fór hús úr húsi I Reykjavik, stóöu Norö-
iendingar vörö á Holtavöröuheiöi, og Sunniendingr hieyptu ekki fóiki
yfir ölfusá og tókst aö verjast útbreiöslu veikinnar aö mestu. önnur
varin landamæri voru austur i Vik.
Spánska veikin gekk þvi aöallega I Reykjavfk og Hafnarfiröi og á
Suöurnesjum, og ef tölur um mannfjölda nú á timum eru lagöar tii
grundvalíar, má gera ráö fyrir, aö um 30.000 hafi lagzt I rúmiö f
Rcykjavik einni, en á öllu svæöinu, sem veikin herjaöi á, má áætla aö
milli 40 og 50.000 manns hafi legiö f rúminu og um 3000 manns hafi lát-
izt.
Indriði Einarsson, leikskáld og
hagfræöingui; segir frá spönsku
veikinni i æviminningum sinum.
Þetta er stutt frásögn og að sumu
leyti gengur hún skammt, enda er
hér aðeins um ævisögukafla að
ræða, en ekki sérstaka greinar-
gerð um spönsku veikina, en samt
kemur glögglega fram einhver
frásagnarkraftur, sem einkennir
málfar og stil Indriða Einarsson-
Um spönsku veikina, segir
Indriði Einarsson á þessa leið:
Frásögn
Indriða Einarssonar
,,Spanska veikin kom hingað
með mesta meinleysis svip. Hún
hafði verið væg erlendis, og
stjórnin ákvað að láta hana
,,ganga svo sem gengið vill hafa”
og gaf það læknisráð, að opna oft
glugga hjá sjúklingunum og láta
þá hafa hreint loft. Dánarorsökin
væri oftast lungnabólga. 5.
nóvember var öllum skólum
lokað. Daginn eftir álitu læknarn-
ir, að 5000 manns hefðu tekið
veikina, en það hafa sjálfsagt
verið miklu fleiri. Við hjónin
gengum til nánustu ættingja til
að hjúkra þeim. Þetta fólk var 35
manns og af þvi lögöust 30, en
enginn dó. Jeg sótti meðul i apó-
tekið, sem oft tók langan tima, og
mjólk i mjólkurútsölu. Viða lagð-
ist alt heimilisfólkið i einu. Sext-
ugt fólk og eldra tók ekki veikina.
Samkomur voru bannaðar og
fjellu niður af sjálfu sjer. Jeg var
oft úti á þessu ferðalagi. Þórður
Thóroddsen var ávallt á ferðinni i
lækniserindum. Oft drukkum við
kaffi saman. Einn daginn stikaði
hann fram hjá mjer og kallað til
min: öll kaffihús lokuö! Þá var
ekki hægt að veita sjer þá ánægju,
að fá sjer kaffi. Dagblöðin komu
ekki út frá 6.-17. nóvember, en
sendu út fregnmiða við og við,
sem áskrifendurnir fengu.
Bæjarbúar vissu litið um sjúkl-
ingana sina, þegar alt i einu barst
út um bæinn að einstæðingskona i
bakhúsi á Laugavegi hefði fundist
dauð i rumi sinu. Um likt leyti
kom sú fregn, að einn prófessor
og konan hans hefðu fundist dauð
i rúmunum sinum. Bæjarmönn-
um sveið undan þessum fregnum,
eins og andlegu svipuhöggi. Var
ástandið svo hræðilegt? Lárus H.
Bjarnason gekk til forsætisráð-
herrans. Þeim sýndist að skipa
hjúkrunarncfnd. Ráðherrann
skipaði Lárus formann og borg-
arstjóra og annan valinn mann
með honum, en þeir lágu báðir
veikir, en i nefndina voru látnir
ganga i þeirra stað Gisli Isleifs-
son og Þorkell Þorláksson i
stjórnarráðinu, sem eflaust var
vel ráðið.
11. nóvember, þegar nefndin
var til orðin, lýsir blaðið „Visir”
17. nóvember ástandinu þannig:
„Inflúenzan hefur nu geysað i
þrjár vikur skæðari og magnaðri
en dæmi eru til um slika veiki.
Siðustu dagana fullkomið hörm-
unga ástand i bænum. A mörgum
heimilum hafa allir legið i senn og
enga björg getað veitt sjer —
skreiðst út i glugga og kallað út á
götuna á hjálp...Lyfseðlar urðu
ekki afgreiddir vegna veikinda
starfsmanna. Sölubúðum lokað,
og brauðgerðarhúsin urðu mörg
að hætta starfi. — Landsimastöð-
in lokuð og engin simtöl eða
skeyti afgreidd, hjeðan. 011 vinna
á sjó og landi stöðvuð. Þeir, sem
uppi stóðu, hugsuðu ekki um
annað en að berjast á móti veik-
inni.”
Hiúkrunarnefndin kom
að
gagni
Hjúkrunarnefndin varð að
meira liði en menn gátu gert sjer i
hugarlund. Hún setti upp skrif-
stofu, sem hafði stöðugan læknis-
vörð nótt og dag. Sjúklingar ljetu
koma boðum til hennar um lækn-
ishjálp. Hún fjekk skýrslu úr
hverju húsi og tók alla bila handa
læknunum. Nefndin sendi út
hjúkrunarkonur, en hvorki lækn-
anir nje þær náðu yfir meira en
fjórða hluta þess, sem þurfti. Þá
má gizka á, að 10.000 manns hafi
legið i veikinni á ýmsum stigum
hennar.
Barnaskólanum var breytt i
sjúkrahús. Þeir settu þar upp 50
rúm. Þeir, sem manna mest unnu
að þvi með nefndinni, að koma
upp sjúkrarúmunum, voru þeir
Garðar Gislason, „maðurinn,

■ít.
Skelfilegasti viðburðurinn
í heilbrigðissögu síðustu
áratuga. Drepsótt kom
eftir Kötlugos

Úr ritum Indriða Einarssonar og viðtöl
við Ólaf Ólafsson landlækni og
dr. med Halldór Hansen, en sá
síðarnefndi var læknir í Reykjavík
á dögum spönsku veikinnar