Tíminn - 18.12.1973, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Jólablað 1973
iBBK
X*
'■' ■ ■ .' . ■ ■ ■.
wt
m

mrn
mmm

1

mmm
Hong Kong-inflúensan
i Sviþjóð
Arið 1969 og 1972 herjaði Hong
Kong inflúensan i Sviþjóð, á
Stokkhólmssvæðinu og viðar. Það
dóu mjög margir, þrátt fyrir góða
hjúkrun og kröftug lyf. Mest var
það aldrað fólk og lasburða, er dó
úr vikinni.
— Úr hverju dó fólkið aðallega?
i spönsku veikinni.
— Að sögn læknanna sem stund
uðu þetta fólk, dóu flestir úr
lungnabólgu, sem virðist hafa
verið aðal dánarorsökin og var
fylgikvilli inflúensunnar. Nú á
timum ættum við hins vegar auð-
veldara með að berjast við þann
kvilla.
Annars er það ef til vill merki-
legast (og nú hefi ég eftir öðrum) /
að menn virtust vinna bug á
spönsku veikinni með sérstakri
aðgerð. A vissu stigi veikinnar
tóku menn sig saman, læknar og
leikir og stjórnvöld, og innréttuðu
sjúkrahús í gamla Miðbæjarskól-
anum. Þangað var safnað
saman öllu veiku fólki og þvi var
veitt hjúkrun, matur og drykkur
og þarna var upphitun. Mér hefur
verið sagt, að eftir að til þessara
aðgerða var gripið, hafi mjög fátt
dáið.
Það, sem skeði, var meðal
annars það, að þegar heilu fjöl-
skyldurnar lögðust fárveikar, var
kannski enginn til að veita hjúkr-
un, halda hita i húsunum, né
heldur til að veita nauðsynlegustu
næringu. Þetta hefur vafalaust
átt talsverðan þátt i dauðsföllum.
Þetta sýnir okkur ennfremu^
hvað góður aðbúnaður hefur
mikið að segja. Umönnun og
hjúkrun, þótt kröftug lyf séu ekki
fyrir hendi.
Kröftugust fyrst
Þetta skeður að visu þegar
nokkuð er liðið á faraldurinn, en
það er vel þekkt fyrirbæri, að
influensur eru kröftugri fyrst,
þegar þær fara að herja, en
smám saman virðist draga úr
kraftinum hjá veirunni, er veldur
sjúkdómnum. Þá verður og að
hafa það i huga, þegar ástandið er
metið, að hugsanlegt er — þar
sem þaö er yfirleitt veikburða
fólk og aldrað, sem deyr úr slik-
um farsóttum — að það hafi eink-
um verið svo að þessu sinni, að
veikasti og vanheilasti hluti borg-
anna hafi dáið, og þegar það var
skeð, hafið þeir unnið bug á pest-
inni.
— Annars vil ég benda á, að enn
eru á lifi læknar, er stunduðu
sjúklinga i spönsku veikinni,og ef
til vill væði ráð að spyrja þá
fremur en mig, sem hefi aðeins á
takteinum almennar upplýsing-
ar.
Halldór Hansen Dr.
Med.
llalldór Hansen dr. med, hinn
kunni skurðlæknir, sem lengst af
starfaði á Landakots-spltala var
nýkominn heim frá námi, þegar
spanska veikin herjaði.
Við hittum Halldór að máli á
heimiii hans i Safamýri 28, en
hann hefur nýlcga lagt af læknis-
störf eftir erfiðan og langan
starfsdag. Hann sagði okkur
meðal annars þetta.
Spanska veikin er tvimælalaust
skæðasta farsótt, sem hingað hef-
ur borizt á seinustu öldum. Hún
fór sem betur fer tiltölulega fljótt
yfir.
Ég var nýkominn til starfa,
eftir framhaldsnám erlendis.
Þetta voru hræðilegir timar.
Kötlugosið gerði þetta þó enn
ömurlegra, því að það var ösku-
fall i Reykjavik. Þetta kom þvi
mjög illa út, að hafa þetta óhreina
loft, ásamt farsóttinni.
Það varð öllum fljótlega ljóst,
að mjög alvarleg farsótt hafði
borizt til landsins og maður
opnaði ekki svo dagblað, að ekki
væru fleiri eða færri vinir manns
dánir og alls staðar var rúmliggj-
andi fársjúkt fólk.
Með 41 gráðu hita
i 10 daga að störfum
Ég fékk veikina snemma og
fék'k 41 stigs hita og hafði hann i
10 eða 11 daga. Ég man, að Guð-
mundur heitinn Magnússon lækn-
ir kom til min og vildi endilega
láta mig liggja í rúminu, en ég tók
það ekki í mál, heldur stundaði
sjúklinga allan daginn. Ég fór um
bæinn á reiðhjóli, eins og ég gerði
allt til ársins 1929, eða frá árinu
1916, er ég fékk reiðhjólið. Eftir
það fór ég á bifreið.
Það var erfitt að hjóla i ösku-
fallinu. Ég ætlaöi alveg að kafna,
þegar ég þurfti að hjóla upp
brekkur.
— Hvað gátuð þið gefið sjúkl-
ingunum?
— Fólkið dó úr fylgikvillum,
lungnabólgu flest allt. Við höfðum
auðvitað engin fúkkalyf þá og
engin lyf, sem unnu bug á veik-
inni, en við gáfum venjulegar
kvefmixtúrur og asperin og fyrir-
mæli eða reglur um hjúkrun og
aðbúnað fyrir sjúklingana, en það
var afar mikilvægt. Viða lá allt
heimilisfólkið i veikinni, og þá
urðu vinir og vandamenn, sem
ekki höfðu veikzt, að koma til
hjáipar, en einhver dæmi munu
hafa verið um það, að fólk dó,
jafnvel heilar fjölskyldur, vegna
þess að engin hjálp barst. Á þeim
timum var ekkert heilbrigðis-
skipulag, sem greip inn i, en þó
var það ráð tekið að breyta Mið-
bæjarbarnaskólanum i
sjúkrahús. Þangað var fluttur
fjöldi inflúensusjúklinga og
lagður inn. Við þetta gjörbreyttist
aðstaðan.
200 sjúklingar
i Miðbæjarskólanum
Ég veit nú ekki hversu mrgir
gátu legið i Miðbæjarskólanum,
en liklega hefur sjúklingafjöldinn
ekki verið undir tveim hundruð-
um. H júkrunarfólk kom frá
hinum sjúkrahúsunum i bænum,
ogennfremur voru atvinnulausar
hjúkrunarkonur kallaðar til
starfa, eða hjúkrunarkonur, sem
voru á lausum kili. Sjúkrahús
voru þá Landakotsspitali, sótt-
varnarhúsið við Þingholtsstræti,
franski spitalinn á Lindargötu og
holdsveikraspitalinn i Laugar-
nesi. A þessum sjúkrahúsum var
mjög alvarlegt ástand, þar eð
auðvitaö barst veikin einnig
þángað. Læknar höfðu þvi mikið
að starfa, að sinna spitölunum og
vitjunum út i bæ og svo bráða
birgðasjúkrahúsinu i Miðbæjar-
barnaskólanum.
Læknar þar voru auk min,
Matthias Einarsson, Guðmundur
Magnússon, Guðmundur Hannes-
son, Guðmundur Björnsson,
Þórður Thóroddsen og að mig
ann, þá eru margar spurningar
sm leita á hugann.
Hvað var spanska veikin og
getum viðátt von á svipaðri drep-
sótt nú?
Við gengum þvi á fund land-
læknis, ólafs ölafssonar, á skrif-
stofu lians I Arnarhvoli og
spyrjum hann fyrst:
— Hvað var spánska veikin?, og
hann svarar
— Inflúensa. Slæm inflúensa.
Mér vitanlega hafa ekki varð-
veitzt neinar sérstakar rannsókn-
ir sem sýnt geti fram á annað.
Læknisfræðin var ekki komin svo
langt þá i rannsóknartækni, að
hægt væri að greina t.d. veirur,
sem valda inflúensu. Nú á timum
er það hins vegar hægt og við get-
um framkvæmt þær.
Indriði Einarsson rithöfundur.
Rætt við Ólaf landlækni
um spönsku veikina
Þegar maður skoðár viðburð-
ina frá 1918 i samhengi við nútim-
— Eru likindi til, að við á Is-
landi gætum aftur fengið spönsku
veikina hingað til lands?
— Já. Við vitum um dæmi, að
slæm influensa hafi gert usla,
þrátt fyrir nútima heilbrigðis-
þjónustu.
Oskam saiRVÍRRafoIki
ai« IaRð allt og öðpam
IaRðSIRÖRRHIR
fSIeðiItuira jóla, árs
oö f piðap.
SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA