Fréttablaðið - 10.01.2005, Blaðsíða 49

Hamfarirnar í Suður-Asíu milli
jóla og nýárs hafa varpað ljósi á
framlagi Vesturlanda og þá sér-
staklega Bandaríkjanna til þróun-
armála. Forgangsverkefni í þró-
unarmálum er baráttan gegn fá-
tækt í heiminum. Nærri helming-
ur mannkyns berst við fátækt og
tæpur fjórðungur við sára fátækt,
þ.e. þarf að draga fram lífið á
rúmum 60 íslenskum krónum á
dag. Ástandið er verst í Afríku
sunnan Sahara
þar sem tæpur
helmingur íbúa
er undir þessum
sultarmörkum
og nær hlutfall-
ið rúmum 80
prósentum í Úg-
anda og Eþíópíu.
189 aðildarríki
Sameinuðu þjóð-
anna samþykktu
árið 2000 að
minnka þessa
sáru fátækt um
helming fyrir
2015. Þetta er
lofsvert mark-
mið en nú þegar
tíu ár eru til
stefnu bendir
margt til þess að
Afríka sé að
missa af lestinni
meðan þjóðir Asíu með Kína í far-
arbroddi hafa náð að minnka fá-
tækt umtalsvert á undanförnum
áratug. Stórátak helstu stórvelda
heims þarf til að koma Afríku á
réttan kjöl og þar mun sem fyrr
muna mestu um afstöðu Banda-
ríkjanna. Bandaríkin eru í senn
kjölfesta og Akkilesarhæll Sam-
einuðu þjóðanna. Sagan sýnir að
þegar mikið liggur við er öflugt
liðsinni Bandaríkjanna nauðsyn-
legt. Hins vegar hafa Bandaríkin
verið gagnrýnd árum saman fyrir
að slá slöku við þegar kemur að
því að rétta þróunarlöndum hjálp-
arhönd. Bandaríkin verja mestu
fé í krónum talið til þróunarmála
en þegar þetta framlag er skoðað
sem hlutfall af þjóðarframleiðslu,
þá skrapa Bandaríkin botninn.
Árið 1992 settu Sameinuðu þjóð-
irnar fram markmið um að rík-
ustu þjóðir heims legðu fram
0,7% af vergri þjóðarframleiðslu
til þróunarmála. Nú þrettán árum
síðar eru aðeins fimm þjóðir sem
ná því marki. Í þeim hópi eru
Norðurlandaþjóðirnar Norðmenn,
Svíar og Danir. Til samanburðar
er framlag Íslands til þróunarað-
stoðar nú 0,19% af þjóðarfram-
leiðslu en hækkar í 0,35% árið
2009 samkvæmt stefnumörkun ís-
lenskra stjórnvalda. Bandaríkin
verja hins vegar aðeins 0,14% af
þjóðarframleiðslu til þróunar-
mála. Það er athyglisvert að
framlag Bandaríkjanna til barátt-
unnar við fátækt, hungur, og aðra
neyð í þróunarlöndunum er að-
eins 3% af útgjöldum þeirra til
hermála. Framlag Bandaríkjanna
til þróunarmála per íbúa er fjór-
um sinnum lægra en meðal Kan-
inn eyðir í gosdrykki á hverju ári.
Skoðanakannanir segja merkilega
sögu um það hve
þjóðin er illa
upplýst um
stefnu Banda-
ríkjastjórnar í
þróunarmálum.
Þær sýna að
þjóðin telur að
ríkisstjórnin sé
alltof rausnarleg
og verji að með-
altali 24% af út-
gjöldum sínum
til þróunarað-
stoðar meðan
10% væri hæfi-
legt. Staðreynd-
in er hins vegar
sú að framlög
B a n d a r í k j a -
stjórnar til þró-
unarmála ná
ekki 1% af heild-
arútgjöldum rík-
isins! Eina leiðin til að fá Banda-
ríkjastjórn til að auka verulega
þessi framlög er að koma henni í
skilning um að baráttan gegn fá-
tækt sé órjúfanlegur hluti af her-
ferðinni gegn hryðjuverkum. Fá-
tæklingar stofna ekki til hryðju-
verka í sjálfu sér en leiðtogar
hryðjuverkahópa nýta sér fátækt
í þróunarlöndum til að afla fylgis
við málstað sinn og safna fót-
gönguliðum. Bandaríkjastjórn
getur því réttlæt aukin framlög
til þróunarmála sem skynsamlega
fjárfestingu í þjóðaröryggi. Hitt
er svo annað mál að nú andar
vægast sagt köldu milli ríkjandi
afla í Bandaríkjunum og forsvars-
manna Sameinuðu þjóðanna. Báð-
ir aðilar verða að brjóta odd af of-
læti sínu, því hér er einfaldlega of
mikið í húfi. ■
Út frá töflu sem birtist í umfjöllun
um kvótamál í Fréttablaðinu nýlega
má reikna að á 22 árum kvótakerfis-
ins hafi 35% eftirlifandi þorsk-
stofns verið drepin árlega að jafn-
aði, líka eftir að ákveðið var 1995 að
þetta aflamark skyldi vera 25%.
Með 35% veiði verða aðeins um
12% af árganginum eftir þegar
hann er orðinn 9 ára, ef veiðin byrj-
ar við fjögurra ára aldur. Til viðbót-
ar veiðunum kemur svo dauði af
öðrum orsökum. En fyrst við 9 ára
aldur er þorskurinn orðinn svo kyn-
þroska að hrygning hans er mark-
tæk. Ef hins vegar aðeins 25% til-
tekins árgangs eru veidd árlega
verða 24% árgangsins á lífi þegar
hann er orðinn 9 ára. Með þessum
alvarlegu mistökum í veiðistjórn-
inni hefur hrygningarstofninn verið
skertur um helming, ef ekki meira,
svo að engan þarf að undra þó að
aflinn hafi líka minnkað um helm-
ing á kvótaárunum. Ofan á þetta
kemur sérstök netaveiði hrygning-
arstofnsins sjálfs og árganga sem
eru að nálgast þann aldur. Í þessu
ljósi er það furðulegt hvað ýmsir
stjórnmálamenn og útgerðarmenn
lýsa mikilli ánægju með kvótakerf-
ið í greinum Fréttablaðsins.
Af þessu tilefni finnst mér
ástæða til að segja í mjög styttu
máli frá rannsókn sem ég hef gert á
afkomu þorskstofnsins síðustu
hálfa öld og reyndar mun lengur.
Niðurstaðan kemur fram í eins kon-
ar jafnstöðukorti þorskveiða sem
hér er birt. Það sýnir samhengið á
milli veiðistofns, hrygningarstofns
og nýliðunar, hvenær sem jafnvægi
eða jafnstaða er komin á, miðað við
hitafar og aflamark undanfarins
áratugar eða svo. Aflamarkið má
lesa af rauðu línunum og hitann í
Stykkishólmi af boglínunum, 2,5,
3,0 gráður og svo framvegis.
Blái punkturinn sýnir ástand
svipað því sem það var stundum
áður en kvótinn kom. Árshitinn í
Stykkishólmi var þá um 4 stig og
aflamarkið var nálægt 25%, aflinn
var með öðrum orðum um það bil
fjórðungur af veiðistofni. Veiði-
stofninn má lesa í bláa punktinum
milli grænu línanna, nálægt 1700
þúsund tonnum. Hrygningarstofn-
inn sést á kvarðanum neðst á kort-
inu, beint fyrir neðan bláa punktinn,
tæplega 200 þúsund tonn. Þá er
reyndar ekki átt við mat Hafrann-
sóknastofnunar á hrygningarstofni,
heldur virkan hrygningarstofn,
þyngd 9 ára þorsks og eldri. Nýlið-
unina má svo lesa á kvarðanum
vinstra megin á kortinu, í sömu hæð
og bláa punktinn, um 250 milljónir
þriggja ára fiska. Og árlegur afli,
árangurinn af öllu saman, sést milli
bláu línanna, rúm 400 þúsund tonn.
Þannig var ástandið áður en sú of-
veiði byrjaði sem kvótinn átti að
bæta úr. En þess er líka skylt að
geta að með hafísárunum á sjöunda
áratugnum kólnaði loftslagið svo að
varla var hægt að ætlast til meira
en 350 þúsund tonna ársafla fyrr en
nú um og eftir aldamótin þegar aft-
ur hefur hlýnað. Því meiri gætni
hefði þurft að sýna í sókninni.
Lítum þá á ástand síðustu ára,
árangurinn af svokallaðri veiði-
stjórn á kvótatímanum. Það er
rauði punkturinn sem sýnir það.
Aflamarkið er komið upp í 35%
eins og sést af rauðu línunum, en
hitinn er 3,5 til 4 gráður eins og
hann hefur verið síðasta áratug.
Veiðistofninn hefur verið nálægt
600 þúsund tonnum, hrygningar-
stofninn (9 ára og eldri) innan við
30 þúsund tonn og nýliðunin um 120
milljónir þriggja ára fiska. Og í
samræmi við þetta er aflinn rýr,
einungis 200 þúsund tonn. Reyndar
er hæpið að tala um jafnstöðu í
þessu tilfelli, því að reikningar
sýna að í þessum punkti fer að
verða hætta á því að ekki sé hægt
að ná jafnvægi, heldur muni stofn-
inn hrynja smátt og smátt ef ekkert
verður að gert. Það liggur í augum
uppi að eins og sakir standa er það
ábyrgðarlaus kenning að best sé að
veiða og veiða, drepa og drepa um-
fram það sem gert hefur verið. Um
þetta heyrast háværar raddir. Með-
an menn leggja eyrun við slíkum
boðskap er ekki von á góðu.
Því miður hefur ekki verið stað-
ið við þá fyrirætlun sem ráðamenn
hafa í orði kveðnu haft síðan 1995,
að veiða ekki nema fjórðung veiði-
stofnsins. Það var að vísu gert 1996
og 1997, en þá fór allt úr böndunum
og meðaltalið hefur nú verið 35% í 8
ár. Nú hefur loftslagið hlýnað en
samt þarf að setja markið við 22% í
bili eins og Hafrannsóknastofnun
hefur lagt til, og standa við það. Ár-
angur af því mun fara að sjást eftir
svo sem 5 ár, og eftir 10 ár gæti
ástandið verið að nálgast þá jafn-
stöðu sem blái punkturinn sýnir og
var í gildi áður en hörmungar
kvótatímabilsins hófust. Það mundi
líka flýta mikið fyrir batanum að
hætta netaveiðum hrygningarfisks.
Til að koma þessu í kring er vilji allt
sem þarf. ■
10. janúar 2004 MÁNUDAGUR20
Að hjálpa fátækumMistök í veiðistjórn á Íslandi
Vinnustofa SÍBS • Hátúni 10c • Sími: 562 8500 • 562 8501 • Fax: 552 8819 • Heimasíða www.mulalundur.is
BIC Atlantis penni
Verð 90 kr/stk
PILOT SUPER GRIP
Verð 75 kt/stk
Ljósritunarpappír 397 kr/pakkningin
Skilblöð númeruð, lituð,
stafróf eða eftir mánuðum.
Geisladiskar þar sem gæðin skara framúr í 10-25-50 og 100 stk einingum
NOVUS B 425
4ra gata, gatar 25 síður. Verð 2.925 kr
Gatapokar
100 stk í pakka 486 kr/pk STABILO BOSS
Verð 78 kr/stk
TILBOÐ Á EGLA BRÉFABINDUM - VERÐ 339 KR / STK. Tilboðið gildir til 31. janúar 2005
Niðurstaða síðustu könnunar
um fylgi stjórnmálaflokkanna
er mér afar sorgleg, en ekki
óvænt heldur eðlileg afleiðing
skelfilegrar blindu kallsins í
brúnni. Þau mál sem kallinn,
Halldór og hirð hans hafa klúðr-
að þvert á stefnu flokksins eru
m.a.: Málefni öryrkja, fjöl-
miðlamálið og svik við almenn-
ing, að fá ekki að kjósa um það,
hernaðarbröltið í Írak, íslensku
hermennirnir í Afganistan og
loks gelding mannréttindaskrif-
stofunnar. Og ekki skal gleyma
Sifjarmálinu eða útlegð Krist-
ins H. Gunnarssonar.
Öll falla þessi mál væntan-
lega undir þá ófrómu ósk Hall-
dórs Ásgrímssonar að vera nú
ekki að tala um fortíðina. Þessi
mál valda því að Framsóknar-
flokkurinn er núna trausti rú-
inn. Halldór og Davíð ákváðu
upp á sitt eindæmi að Ísland
teldist fylla þann flokk ríkja
sem færi með hervald gegn
Írak í andstöðu við vilja Sam-
einuðu þjóðanna og þar með í
ólöglegt stríð að mati aðalrit-
ara, Kofi Annan. Viðbrögð
framsóknarkvenna vegna Sifj-
ar voru virðingarverð og vöktu
vonir um að nú væri komin upp
virk andstaða gegn ofríki Hall-
dórs og hirðar hans. Þær vonir
hafa dvínað og dofnað en vissu-
lega er ekki fullreynt. Okkar
ágætu framsóknarkonur kunna
að reka af sér slyðruorðið og
hirta það lið sem komið er
langt af kúrs flokksins. Sá fá-
menni flokkur sem Halldór Ás-
grímsson er foringi fyrir er
ekki sá Framsóknarflokkur
sem ég þekkti hér á árum áður.
Samvinnu- og félagshyggja
með fólkið í fyrirrúmi er nú
víðsfjarri. Kvóta- og fjárbrask-
söfl í fyrirrúmi og dansinn
stiginn hraður um gullkálfinn,
gólfið að falla og fylgið hrynur.
Halldór stynur blindur á stöðu
sína. Víst var Íraksmálið rætt á
Alþingi, í þingflokkum og í rík-
isstjórninni, ekki lýgur hann
því. En þeir sem nú fyrirlíta
hann og hans verk, ljúga ekki
heldur þegar þeir segja: Engin
formleg umræða fór fram í
þingflokki Framsóknarflokks-
ins né í ríkisstjórn um þá
ákvörðun að setja nafn Íslands
á lista hinna staðföstu árásar-
ríkja. Loks má vitna í Jón Bald-
vin sem sagði einhvern tímann:
Kalla sem ekki veiða á bara að
setja í land. Vonandi ber fram-
sóknarfólk þá gæfu að losa
flokkinn við Halldór og hirð
hans. Þá yrði aftur gaman að
vera framsóknarmaður. ■
PÁLL BERGÞÓRSSON
VEÐURFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
FISKVEIÐISTJÓRNUN
KRISTINN SNÆLAND
UMRÆÐAN
FRAMSÓKNAR-
FLOKKURINN
Ameríkubréf
SKÚLI HELGASON
Framsóknarfólki fækkar
Sá fámenni flokkur
sem Halldór Ás-
grímsson er foringi fyrir er
ekki sá Framsóknarflokkur
sem ég þekkti hér á árum
áður. Samvinnu- og félags-
hyggja með fólkið í fyrir-
rúmi er nú víðsfjarri.
,,