Fréttablaðið - 07.05.2005, Blaðsíða 16

Einn af grunnþáttum mann-
skepnunnar er sannfæring um
að hún eigi ekkert gott skilið.
Eða í það minnsta ekki of mikið
gott skilið. Þegar hún lendir í
þeim aðstæðum að allt virðist
ganga henni í haginn læðist að
henni sá grunur að þarna sé
komið lognið á undan stormin-
um. Og ef stormurinn lætur á
sér standa segir mannskepnan
við sjálfan sig að þetta sé nú of
gott til að vera satt. Að baki
þeirri hugmynd býr sannfæring
um sannleikurinn sé á einhvern
hátt slæmur fyrir mannskepn-
una. Sannleikurinn geri hana
ekki frjálsa til annars en að
sætta sig við að lífið er á endan-
um skítt.
Það er því líklega af einhverj-
um djúpsálfræðilegum meinlok-
um sem læstar eru í arfgengt
minni okkar að við Íslendingar
viljum ekki læra af frábærum
árangri af einkavæðingu ríkis-
fyrirtækja og tilflutningi á ýms-
um verkefnum frá ríkisvaldinu
til hins frjálsa markaðar – sem
er annað heiti á fólki eins og
mér og þér. Bankarnir eru ágætt
dæmi. Rúmu korteri eftir að
þeir sluppu frá ríkinu fóru þeir
að veita almennilega þjónustu,
hærri vexti handa þeim sem
áttu pening og lægri til þeirra
sem skorti hann en ríkinu hafði
tekist á þeirri öld sem það var
að vasast í bankarekstri. Og eins
ótrúlegt og það hljómar hafa
þessar fyrrum eymdarlegu
betlikerlingar á almannasjóðum
farið út í heim og gert okkur
stolt af löndum okkar – kannski
ekki eins stolt og þegar Hófí
varð ungfrú Heimur en svipað
og þegar íslenska fótboltalands-
liðið tapaði bara með einu marki
gegn Þýskalandi í Hamborg. Ef
mannskepnan væri ekki eins
gölluð og hún er hefðum við Ís-
lendingar nýtt okkur fordæmið
af bankasölunni og hafist strax
handa við að skófla verkefnum
frá ríkinu og til almennings.
Minnugir spakmæla Páls post-
ula: reynið allt og haldið því sem
gott er.
En því miður. Endurnærandi
áhrif bankafrelsunarinnar á ís-
lenskt samfélag eru of góð til
vera sönn. Og því augljósari
sem hún er öllum mönnum því
meiri hljómgrunn fá varnaðar-
orð þeirra sem vilja halda í það
sem vont er. Það má þegar sjá
merki þess að mörg okkar vilja
snúa aftur – draga í land – ef það
mætti friða guðina og draga úr
ofsa stormsins sem hlýtur að
skella á fyrr en seinna. Líklega
var það þess vegna sem Samtök
atvinnulífsins gerðu forstjóra
Íslandspóst að formanni sínum;
þann ríkisforstjóra sem sannar-
lega enginn er með ráðagerðir
um að frelsa frá ríkinu.
Svipuð hvöt liggur líklega að
baki þeirri hugmynd að stórefla
Ríkisútvarpið með álögum á al-
menning svo það megi bjóða
upp á afþreyingarefni við allra
hæfi – eins og það er orðað í
frumvarpi sem þingmennirnir
okkar þykjast vera að fjalla um
en hefur fyrir löngu verið
ákveðið að gera að lögum af allt
öðru fólki. Þetta var ágætt
markmið við upphaf löngu
kreppu árið 1930. Þá veitti
landsmönnum ekki af því að
gleyma um stund fábreytileika
og bjargarleysi samfélagsins.
Nú, 75 árum síðar, eiga stjórn-
málamenn svefnlausar nætur
yfir því hvað yrði um fjölmiðlun
og afþreyingu landsmanna ef
ríkið sjálft er þar ekki virkur og
fyrirferðarmikill þátttakandi.
Auðvitað vita þeir að ekkert
annað myndi henda en eitthvað
svipað því og gerðist í banka-
viðskiptum landsmanna. Allt
myndi færast til betri vegar. Og
það þarf ekki einu sinni að taka
dæmi af bönkum. Innkoma
einkaaðila endurnærði útvarps-
og sjónvarpsrekstur á Íslandi –
stóð meira að segja fyrir sjón-
varpsútsendingum á fimmudög-
um, sem ríkisvaldið hafði fram
að því talið hreint glapræði.
Ríkisútvarpið er álíka vond
hugmynd og ef stjórnvöld hefðu
selt Búnaðarbankann en ákveðið
að halda Landsbankanum eftir.
Og til að tryggja ríkisrekstur í
bankarekstri hefði sett það í lög
að allir fjárráða landsmenn
skyldu leggja þrjú þúsund kall
af launum sínum inn í Lands-
bankann um hver mánaðamót til
að tryggja þau öryggis- og
menningarsjónarmið sem felast
í því að í hverju samfélagi sé
ávallt til einn ríkisbanki til mót-
vægis við banka í eigu almenn-
ings. ■
O fbeldi virðist færast í vöxt í íslensku samfélagi. Þegar talaðer um ofbeldi er yfirleitt átt við barsmíðar, en ofbeldi tekurþó á sig ýmsar aðrar myndir. Nauðgun er gróft ofbeldisverk,
að ekki sé minnst á misnotkun á börnum. Einelti er ekkert annað en
ofbeldi og andlegt ofbeldi er víða ástundað í samskiptum. Ástæða er
til að ætla að aukin umræða og markviss viðbrögð við ofbeldi af
þessu tagi muni skila sér í því að úr því dragi þótt þess sjáist enn
ekki merki nema hugsanlega varðandi einelti.
Slagsmál og ofbeldi hafa lengi verið fylgifiskar áfengisneyslu. En
þessi slagsmál eru ekki bara stympingar. Þau hafa þróast út í að
verða grófar líkamsmeiðingar og allt of oft berast fréttir af óhugn-
anlegum ofbeldisverkum sem eru unnin af fólki sem er undir áhrif-
um áfengis, jafnvel á fólki sem er einfaldlega svo óheppið að verða
á vegi ofbeldismannanna. Þess háttar ofbeldisverk hafa í alvarleg-
ustu tilvikum valdið dauða.
Að undanförnu hefur sjónum verið beint að ofbeldi í tengslum við
fíkniefnaheiminn og ekki að ástæðulausu. Gróft ofbeldi í tengslum
við innheimtu fíkniefnaskulda virðist vera nærri því daglegt brauð.
Nú hefur ungt fólk tekið sig saman og stofnað félagsskapinn Birt-
ingu, sem hefur það markmið að gefa ofbeldinu rauða spjaldið eins
og hópurinn orðar það sjálfur. Í síðustu viku var efnt til fjölmennra
mótmæla á Akureyri. Seinni partinn í gær var röðin komin að
Reykjavík og efnt til svipaðra mótmæla á Ingólfstorgi. Þátttaka í
þessum mótmælum var ekki eins mikil og á Akureyri enda Birting
sprottin upp úr ofbeldisöldu sem gengið hefur yfir þar.
Það gefur tilefni til ákveðinnar bjartsýni að ungt fólk skuli af
þeim myndarskap sem raun ber vitni sýna fram á að það hafni al-
farið ofbeldi. Þessu unga fólki finnst einfaldlega nóg vera komið.
Markmiðið með mótmælastöðunni er að senda skýr skilaboð út í
samfélagið, bæði til stjórnvalda og almennings, og vekja fólk til um-
hugsunar um hversu mikið ofbeldi þrífst í samfélaginu. Unga fólk-
inu er misboðið vegna þess að menn sem ítrekað gerast sekir um
líkamsmeiðingar komast upp með að halda því áfram án þess að
nokkuð sé að gert.
En vandinn liggur ekki bara í því að ekki sé brugðist við ofbeldi
með afgerandi hætti. Rót vandans liggur hjá ofbeldismönnunum
sjálfum og í því samfélagi sem þeir alast upp í. Ungt fólk sem fer út
og ber mann og annan hefur yfirleitt sjálft orðið fyrir einhvers kon-
ar ofbeldi, andlegu eða líkamlegu. Við brjótum ekki ofbeldið á bak
aftur fyrr en við tryggjum hverju einasta barni góð og örugg upp-
eldisskilyrði. Sú ábyrgð hvílir fyrst og fremst á foreldrum en einnig
á því samfélagslega öryggisneti sem er í kringum hverja fjölskyldu,
ættingjum, vinum og þeim opinberu stofnunum sem hafa það hlut-
verk að grípa inn í þegar foreldrar og fjölskylda ráða ekki við hlut-
verk sitt.
Á tyllidögum tala valdhafar iðulega um að hlúa þurfi að fjölskyld-
unni. Þó er hvergi á Norðurlöndum búið verr að barnafjölskyldum en
hér. Til dæmis er hér styttra fæðingarorlof en í nágrannalöndunum
og mun þrengri skilyrði til að taka orlof og minnka við sig vinnu
meðan ungum börnum er sinnt. Hvergi meðal siðmenntaðra þjóða er
vinnudagur foreldra jafnlangur og hér. Barátta fyrir því að þetta
breytist er líka barátta gegn ofbeldi.
7. maí 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Framtak ungs fólks í baráttunni gegn ofbeldi er
aðdáunarvert.
Ofbeldinu gefi›
rau›a spjaldi›
FRÁ DEGI TIL DAGS
fia› gó›a er satt
Framsóknarvika veldur leiða
Framsóknarmenn eru ekki allir alls
kostar sáttir við Framsóknarviku Deigl-
unnar, sem áður hefur verið sagt frá í
þessum dálki. G. Valdimar Valdemars-
son ritar grein í Tímann í gær þar sem
hann er allt annað en sáttur við fram-
tak Deiglupenna og hefur augljóslega
orðið fyrir miklum vonbrigðum. Hann
segir Deigluna bjóða upp á
„greinaröð illa end-
urunnins nöldurs, tuðs,
hálfsannleika, gróu-
sagna og jafnvel
hreinna leiðinda.
Deiglunni er
haldið úti af
sjálfstæðis-
mönnum í
yngri kantinum, mest úr því sem kalla
má Geirs armi flokksins en auðvitað er
það ekki opinbert málgagn Sjálfstæðis-
flokksins. Auðvitað ekki.“
Skotið á Davíð?
„Á pappírnum er þetta sjálfsagt fram-
bærilegasta fólk sem er að skrifa
þarna, en ef punkturinn með „Fram-
sóknarvikunni“ var að „dissa“ sam-
starfsflokkinn í ríkisstjórn, gátu þeir þá
virkilega ekki komið upp með eitthvað
betra?“ spyr G. Valdimar og er sann-
færður um að raunverulegur tilgangur
með Framsóknarvikunni sé ekki að
gagnrýna Framsókn heldur sé skotið á
Davíð Oddsson. „Það hjólar enginn
innanflokksmaður beint í Davíð. Því
gera menn „the next best thing“ og
nöldra yfir samstarfsflokknum. Kannski
eins og Sovétmenn nöldruðu í Albaníu
í eina tíð til að skamma Kína.“
Opið bókhald?
Össur Skarphéðinsson birti fyrir nokkru
milliuppgjör um fjármögnun og útgjöld
í kosningabaráttu sinni í Samfylking-
unni þar sem hann tilgreinir hversu
háa styrki hann hefur fengið í barátt-
unni. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hefur
sagt í að minnsta tveimur fjölmiðlum
að hún sjái ekki ástæðu til að birta
slíkt milliuppgjör í svo stuttri kosninga-
baráttu. Hvorugt hefur þó sagst ætla að
greina frá því hver styrki þau, ekki frek-
ar en birt er hver styrkir flokk þeirra
eða annarra. Spurning hvort það væri
ekki öllu áhugaverðara.
brynjolfur@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
AÐ GERA MEIRA
AF ÞVÍ GÓÐA
GUNNAR
SMÁRI
EGILSSON
Líklega var fla› fless vegna
sem Samtök atvinnulífsins
ger›u forstjóra Íslandspóst a›
formanni sínum; flann ríkisfor-
stjóra sem sannarlega enginn
er me› rá›ager›ir um a›
frelsa frá ríkinu.