Fréttablaðið - 25.05.2005, Blaðsíða 18

Stendhalismo er því miður einn
af sjaldgæfari sjúkdómum
heimsins. Hann lýsir sér með
svima, skorti á einbeitingu, and-
þrengslum og erfiðleikum við að
standa og ganga. Lasleikinn er
kenndur við franska rithöfund-
inn Stendhal sem lýsti fyrstur
einkennum veikinnar sem hann
þekkti af eigin raun. Orsök þess-
arar sjaldgæfu sóttar er sögð
vera fegurð Flórens. Stendhal
réði ekki við fegurðina, var
reikull í spori eftir að skoða
Flórens og fæturnir gáfu sig við
kirkju hins helga kross. Manni
er sagt að nokkur tilvik af
Stendhalismo séu meðhönduluð
á spítölum borgarinnar á hverju
ári, og að talsvert fleiri en þeir
rúmföstu þurfi aðhlynningu.
Sóttin sækir víðar á menn en
í Flórens. Sjálfur hef ég stund-
um staulast andstuttur um
klausturgarða austur í Japan.
Hætturnar liggja þannig víða í
þessum heimi en það er dálítið
undarlegt hvað margir þeirra
staða sem líklegastir eru til að
valda mönnum andþrengslum,
svima og fótaskorti eru á Ítalíu.
Ítalir eiga þá ófrumlegu skýr-
ingu á þessu að almættið hafi
vandað sig alveg sérstaklega
þegar það bjó til landið þeirra.
Sú tilfinning kviknar svo sem
úti í ítalskri náttúru að almætt-
inu hafi óvíða tekist betur til.
Það sem situr þó fastar í manni
eftir dvöl á Ítalíu er hvað ótrú-
lega margir mennskir snillingar
hafi vandað sig mikið og vel í
þessu landi. Það er heldur ekki
fegurð Flórens, Feneyja eða
annarra frægra borga sem býr
til flestar minningar um Ítalíu,
heldur þessi margendurtekna
ánægja að finna í óþekktum af-
kimum einhver mannanna verk
sem væru talin mestu þjóðar-
gersemar í fátækari löndum.
Kannski er stór hluti ítölsku
þjóðarinnar líka haldinn ein-
hverju afbrigði af Stendhal-
ismo.
Þótt hvergi sé notalegra að
spássera á sólríku síðdegi en í
ítalskri borg og hvergi séu föt
mannanna betur sniðin, virðist
þjóðfélagið sjálft vera reikult
og ringlað. Það er djúp og versn-
andi kreppa í atvinnulífinu, upp-
lausn og öngþveiti í stjórnmál-
um, ófremdarástand í mennta-
málum, skelfingarástand á fjöl-
miðlun, neyðarástand í ríkis-
fjármálum, lömun í dómskerf-
inu og djúpstæð spilling í opin-
beru lífi. Það er eins og enginn
geti talað um ítalskt atvinnulíf
eða stjórnmál án þess að nota
samlíkingar úr læknisfræði og
æ oftar virðast þær ættaðar af
skurðstofum spítala. Um daginn
helgaði líka breska vikuritið
Economist forsíðu sína þeirri
kenningu að Ítalía væri hinn
sjúki maður Evrópu.
Örvænting ítala sést á því að
þeir hafa kosið til valda mann
sem aðrar vestrænar þjóðir
hefðu stungið í fangelsi. Annars
staðar væri Berlusconi ekki að-
eins dæmdur sakamaður, heldur
væri hann almennt fordæmdur
fyrir algert siðleysi í viðskipt-
um og stjórnmálum. Þessi mað-
ur frumstæðra skoðana hefur
heldur allsendis engar lausnir á
vanda Ítalíu. Þó er stjórnartíð
hans orðin löng á ítalskan mæli-
kvarða enda ítalskir stjórnmála-
menn ekki þess megnugir að
finna siðlegra og skynsamlegra
svar við vanda samtímans.
Rætur þeirra djúpu kreppu
sem Ítalir hafa lent í liggja auð-
vitað víða. Það er hins vegar
hnattvæðing viðskipta sem
hratt henni af stað og í því liggja
ákveðnir lærdómar fyrir aðrar
þjóðir. Ítalir voru óheppnir að
því leyti til að þeir byggðu
meira á iðnaði af því tagi sem nú
er að flytjast til Kína en margar
aðrar þjóðir Evrópu. Dæmi úr
samtímanum sýna hins vegar að
það eru viðbrögð stjórnmála-
manna og viðskiptalífs við
hnattvæðingunni frekar en
staða atvinnulífsins áður en til
hennar kom sem mestu skiptir
um hvernig til tekst. Ítalskir
stjórnmálamenn til hægri og
vinstri hafa ekki brugðist við
hnattvæðingunni með öðru en
afneitun og lýðskrumi. Margir
kjósenda virðast trúa því að
með því að hindra alþjóðavið-
skipti geti ítalir látið eins og
Asía sé ekki til, gert áfram það
sem þeir gerðu í gær og farið
síðan á góð eftirlaun 57 ára
gamlir.
Þó er Ítalía eitt þeirra landa
sem gæti hagnast mest á nýrri
stöðu í atvinnulífi heimsins. Í
samtímanum hagnast menn á
sköpun, hugviti og hönnun en
lítið á einfaldri framleiðslu.
Ónýtt stjórnmálakerfi og van-
rækt menntakerfi beinir nú
Ítölum frá því sem þeir hafa
alltaf gert betur en aðrir menn
og yfir í það öngstræti að verja
deyjandi atvinnugreinar og
réttindi sem engin innistæða er
til fyrir. ■
M álefnum neytenda er stöðugt gefinn meiri gaumur í ís-lensku samfélagi. Það hefur allt of lengi verið lenska aðneytendur láti bjóða sér að bera fjárhagslegt tjón af því
að þeir aðilar sem þeir kaupa af verk og þjónustu vandi ekki til
vinnu sinnar eða hreinlega svindli á neytendum. Við og við koma
þó upp mál sem minna á að frumskógarlögmálið er víða í fullu
gildi í viðskiptum neytenda á Íslandi.
Í Fréttablaðinu á mánudag var sagt frá húsi í Grafarholti þar
sem fram hafa komið skemmdir sem rekja má til vanrækslu verk-
taka. Vandi húseigendanna er sá að verktakinn er til gjaldþrota-
meðferðar og því erfitt að sækja bætur. Í samtali blaðsins við
byggingarfulltrúa borgarinnar kemur fram að margir byggingar-
stjórar ræki ekki skyldur sínar og láti ekki taka út þær byggingar
sem þeir reisa þrátt fyrir að bygging sé í raun ekki lögformlega
risin fyrr en slík úttekt hefur farið fram. Í Fréttablaðinu í gær
bendir Sigurður Helgi Guðjónsson, formaður Húseigendafélags-
ins, á að um mál sem þessi eigi að gilda eins og önnur lögbrot, að
lögreglan sjái um að góma glæpamennina. Undir þessi orð Sigurð-
ar ber að taka því það nær auðvitað ekki nokkurri átt að neytend-
ur bíði fjárhagslegt tjón vegna vanefnda byggingaraðila.
Mál sem þessi eru vitanlega alvarlegust þegar þau tengjast
byggingum og fasteignaviðskiptum vegna þess að þá er iðulega al-
eiga fólks að veði. Lengi hafa íslenskir neytendur litið á það eins og
hverja aðra skráveifu að láta svindla á sér. Á þessu virðist sem bet-
ur fer vera að verða nokkur breyting. Almenningur sækir í aukn-
um mæli rétt sinn gagnvart svikum. Félagasamtök eins og Neyt-
endasamtökin og Húseigendafélagið hafa eflst og samtök launa-
fólks, einkum ASÍ, hafa einnig í auknum mæli gefið málefnum
neytenda gaum.
Á undanförnum árum hefur verð á matvöru lækkað. Ýmsar
skýringar eru á því en ein þeirra er áreiðanlega aukin verðvitund
neytenda. Vissulega eiga Íslendingar alllangt í land með að verð
hinnar daglegu innkaupakörfu verði sambærilegt og í nágranna-
löndum okkar þar sem launakjör eru svipuð þeim sem hér þekkj-
ast. Enn lengra eiga íslenskir neytendur þó í land þegar litið er á
verðkönnun hagstofu Evrópusambandsins á skóm og fatnaði í 30
Evrópulöndum og sagt var frá í Fréttablaðinu í gær. Þar kemur
fram að verð á þessum vörum sé 49 prósentum hærra hér á landi
en að meðaltali í löndunum sem könnunin náði til, þrátt fyrir að
verð á þessari vöru hafi áreiðanlega lækkað talsvert síðustu ár.
Það er því ljóst að íslenskir neytendur eiga verk að vinna í að
veita seljendum vöru og þjónustu aðhald. Númer eitt er auðvitað að
láta ekki svindla á sér og þar á eftir kemur aðhald í verðlagsmál-
um. Neytendasamtökin eru stofnuð utan um hagsmuni neytenda.
Þau samtök þarf að efla enn frekar með aðild og virkni neytenda.
Aðeins þannig verður frumskógarlögmálinu eytt í viðskiptum hins
almenna neytanda. ■
25. maí 2005 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
Íslenskir neytendur eru stöðugt betur á verði um
hagsmuni sína.
Burt me› frum-
skógarlögmáli›
FRÁ DEGI TIL DAGS
GNOÐARVOGI 44
Opið frá 10-18:15
TILBOÐ
Nýr skötuselur
Aðeins 1290 kr.kg
Stór humar
Sigin grásleppa
Gó› og slæm veikindi
Einn af hinum stóru
Stefán Jón Hafstein borgarfulltrúi hefur
á undanförnum mánuðum verið
óþreytandi við að boða „nútímalega
jafnaðarstefnu“ sem hann kallar svo.
Hefur jafnvel framtíðarhópur nýkjörins
formanns fallið í skuggann fyrir ákafa
borgarfulltrúans, sem
fram að þessu hef-
ur gefið málflutn-
ingi sínum aukið
vægi með því að
kynna sig sem for-
mann framkvæmda-
stjórnar flokksins –
einn af hinum stóru í
Samfylkingunni.
Um tíma héldu
menn að Sam-
fylkingin ætlaði að gera hann að borg-
arstjóra í Reykjavík. Og þegar lands-
fundurinn rann upp trúðu ýmsir því að
honum væri nýr frami vís.
Óvænt úrslit
Það kom því mörgum á óvart að þegar
Stefán Jón freistaði þess á nýafstöðn-
um landsfundi Samfylkingarinnar að
feta enn ofar í virðingar- og áhrifastöðu
meðal jafnaðarmanna og bauð sig
fram í ritaraembætti flokksins féll hann
fyrir óþekktri konu sem DV í gær kallar
„óframfærna norðanstúlku“. Segir blað-
ið að nýi ritarinn, Helena Þuríður Karls-
dóttir, hafi ekki þurft annað en að
koma í ræðustól og segja: „Ég er kona
utan af landi“ til þess að sigra með
yfirburðum.
Einföld skýring
Stefán Jón kann skýringu á þessu. Það
var ekki verið að hafna honum á lands-
fundinum og ekki hinni nútímalegu
jafnaðarstefnu hans. Þó það nú væri!
Helena var ekki kosin fyrir eigin verð-
leika heldur vegna þess að hún er
kona og búsett úti á landi. „Lands-
byggðarmál?“ spyr blaðamaður DV,
sem strax kveikir á perunni og Stefán
Jón svarar að bragði: „Ekkert annað. Ég
lít ekki svo á að þetta hafi verið van-
traust á neitt annað en kynferði mitt og
búsetu.“ En sem sönnum jafnaðar-
manni sæmir er hann jákvæður í mót-
blæstrinum: „En ég hef þá meiri frítíma
en ég reiknaði með. Svona gerast hlut-
irnir landsfundi á.“
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Í DAG
ÍTALÍA
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
„Ón‡tt stjórnmálakerfi og
vanrækt menntakerfi beinir
nú Ítölum frá flví sem fleir
hafa alltaf gert betur en
a›rir menn og yfir í fla›
öngstræti a› verja deyjandi
atvinnugreinar og réttindi
sem engin innistæ›a er til
fyrir.“
Lengi hafa íslenskir neytendur liti› á fla› eins og hverja
a›ra skráveifu a› láta svindla á sér. Á flessu vir›ist sem
betur fer vera a› ver›a nokkur breyting.