Atuagagdliutit - 18.12.1997, Blaðsíða 7

1997
7
cfeaÆfffaC Z&/(/(øals,g,a4
JULETILLÆG
Juullisiomeq puigunaatsoq
Allattoq, Ole Alaufesen
Ukioq 1942-mi Avaner-
suarmi niuertoruseqarfiit
avannarlersaanni Siorapa-
lummi juullisioqqaaratta
puigunaaqaaq.
Ukioq 1933-mi Sisimiunit
Aasiannut aallarpunga niu-
ertorusissatut ilinniariartor-
lungagooq, imaluunniit oqa-
raanni pitsaaneruvoq karsi-
tut nassiunneqarpunga, su-
mi angerlarsimaffeqarnis-
sannik nalulluinnarlunga.
Aallalerama anaanama o-
qarfigaanga: Aasianniipput
illuutit arnat pingasut uillit,
tikikkuit taakkua arlaannut
majuarumaarputit. Taamaa-
liorpungalumi. Sunaaffalu-
mi ukiut qulingiluat 1942-p
tungaanut KGH-mi taasaku-
luussallunga. Ukiunilu taak-
kunani illut pingasut erner-
siaaffigalugit, natermi sinit-
tarlunga.
Naggataatigullumi nam-
minerisatsinnik illunnguali-
orluta, taannali ukiut marlu-
innaat najorparput. Tassami
namminerisatsinnik illoqalil-
latuaratta 1942-p uperna-
riartulernerani Europa-mi
sorsunnersuaq aallarterut-
tortoq niuertumit nalunaar-
figineqarpunga aasarpat u-
miarsuaaraq Avanersualia-
lerpat ilaalluta Siorapalum-
mut - niuertoruseqarfiit a-
vannarlersaannut - niuerto-
rusinngoriartussasunga.
Tamanna siunertaralugu
Aasiannut nuussimagama -
tassa niuertorusissatut ilin-
niariarlunga - taamatut piu-
masaqarfigineqarama soo-
runami akuersivunga.
Tassalu aasarmat qaam-
mat augustip 16-ianni Aa-
sianniit umiarsuaaqqamut
Fylla-mut ilaalluta aallarpu-
gut. Ukiunilu qulingiluani
illoqarfik najorsimasaq ikin-
ngutillu qimalerneri oqit-
suinnaanngilaq, uagullu ila-
qutariinnguit ukuuvugut:
Uanga, anaanaga 69-inik
ukiulik, nuliara, meeran-
nguavullu arnaannannguit
marluk, nukarleq tallimanik
qaammatilik, kiffarpullu
meeqqatsinnut paarsisor-
put.
Taamani Avanersuaq u-
ngasissorujussuugallarmat.
Avannamut ingerlalluaratta
kiisami 29. august Siorapa-
lummut apuuteqaagut, su-
naaffalu tassa qaasuitsup
killinganut nunassilluta.
Tassalu umiarsuaaraq usi-
ngiareermat niuertoruserlu
paarlakkiartugara ilaqutta-
nilu umiarsuaaqqamut ikaa-
reermata, avatitsinnut sine-
rissatsinnullu atassuteqar-
sinnaajunnaarluta qimataa-
vugut.
Nunaqqatissavullu inussi-
arneraluaqisut qungujulaar-
tuartullu iluamik oqaloqati-
gisinnaanngilavut siornagut
avanersuarmiutut oqaluttu-
nik tusarnikuunnginnatta,
oqaluunniaraangatsigillu
paatsuunganartaqaaq. Im-
maqalu ilaanni angigassara-
luavut naaggaartarsimava-
vut, tamannalu kingusinne-
rusukkut oqaloriaasiat ilik-
kaleratsigu paasivarput ilu-
mut taamaattarsimalluta.
Soorunami kalaaleqatigi-
gatsigit ullut siulliit paat-
soortaraluarluta ilikkariar-
torpavut, uanga pingaartu-
mik niuertarfimmi sulisar-
nikkut ilannit piaarneru-
sumik ilikkariartorpakka,
massa ilaatigut nioqqutissa-
nik taasisarneri allanartara-
luartut. Tassami taamanik-
kut oqaloriaasiat massak-
kutuut kujataarmiut oqaa-
siinik akoorneqanngikkal-
larmat.
Qaammat septemberi i-
ngerlaleriarmat silaannaap
pueqqortikkiartornera ma-
lugisalerparput. seqernullu
pukkiliartornera malunnar-
sivilluni.
Ullulluaasiit ingerlalerto-
qimmata qaammat oktoberi
ingerlalersorlu tassa seqer-
nup nuisarnera kinguaralut-
tuinnarpoq silaannarlu pu-
eqqorteqaluni. Tassalumi
oktoberip 27-anni nagga-
taamik kujatitsigut qaqqap
naqinneratigut nuillatsiar-
paatigut, soorlu inuulluaq-
qulluta ukiilluaqqullutalu.
Kaperlaliinnaqaarmi. Ua-
gullu kaperlattartormiuu-
gatta qaamanikillinera ma-
lugisimagaluarlugu nuliara
nappaateqareersimagami
peqqiillissutigaa.
Aammaluunniimmi naala-
giartarfinnguaqaraluarluta
ajoqeqannginnatta. Tassa
Aasiannit aallartussanngor-
lutalu tusaratsigu Siorapa-
luup ajoqia Vittus Rasmus-
sen ajunaartoq. Taamaattu-
mik nunassatsinnut pivugut
ajoqissaqarata.
Napparsimasortarput peq-
qiilliartuinnarpoq, aammalu-
mi juumooqannginnatta ajo-
qeqarnatalu nakorsaataasin-
naasunnguamillu soqarata
ikiuutissaalatsinaqaaq. No-
vemberi ingerlatilersorlu a-
jorsilluinnalerpoq, kiisalumi
novemberip 30-anni toqullu-
ni.
Misigisaq artornaqaaq,
tassalumi kaperlaleruttorlu-
ni sila qaammassaarluinnar-
toq. Misigisaq tujorminar-
toq, meerannguavullu ar-
naannannguit. nukarlinngu-
aq qulingiluanik qaammate-
qarluni.
Qaasuitsup killingani nu-
naqarfitsinni ilaqutaqan-
ngilagut, ilaquttavullu qava-
ni Aasianni Sisimiunilu kilo-
metererpassuarnik ungasis-
suseqarput, nalunaarfigisin-
naanngilagullu aqqutissa-
qannginnatta. Radiukkul-
luunniit ajornaqaaq, illoqar-
fik 178 kilometerinik unga-
sissuseqarmat, sulilu sikun-
ngimmat aqqutissaqanngin-
natta.
Qanormi iliussaagut? Al-
lanik pisinnaasoqanngim-
mat uanga kisima illerfilior-
punga, nunaqqatittalu pisin-
naasortaat iliveqarfimmi as-
saapput.
Aasaammanuna avanna-
mukarluta Uummannamit
(Thulemit) palasi Siorapa-
lummut ilaagami, ajoqiata
ajunaartup qimatai iluar-
saakkiartorlugit. Atuagaatai
naalagiarnermut atortagai
(ritualimut) tigoriaramigit
tunniukkamigit uannut paa-
reqqullugit.
Tassalu toqusortannguat-
ta illerfissaa ineriarakku
iliveqarfimmilu assaasut
naammasseriarmata allatut
ajornartumik tamatumun-
nga pisinnaatitaanngikkalu-
arlunga nunamut uterfis-
saanut isumannaartariaqar-
para.
Quersuarmi illerfiliorsi-
magakku inuttanngua iller-
fimmut ikereeratsigu niuer-
torutsip illorujunnguanut
eqqullugu ilagisaasugut ta-
mannguatta kiinaagut at-
torlugu inuulluaqqoreerat-
sigu illerfia matuneqarpoq.
Taamaalereermallu rituali
malillugu oqaluussinera i-
ngerlappara tussiarlutalu.
Tassanilu oqaluussininni pi-
ngaarnerutillugu najoqqu-
taraara evangeliumi oqaa-
seq allassimasoq: lliarsun-
ngortissanngilassi ornikku-
maarpassi. lliveqarfimmullu
majuukkatsigu ilivissaanullu
ikimmat oqaatsit uku ator-
pakka: »Issumit pivutit,
issunngorumaarputit, ki-
ngumullu issumit makik-
kumaarputit«. Eqqaanngit-
soorumanngilaralu oqaatsit
taakku uummatinnut ka-
puutitut immata. Nunaqqa-
tinnguavullu pisinnaasut qa-
niuimmata annertoqqutige-
qaavut.
Juulli qanilliartuinnarpoq.
Tassalu qaammassaarluni ka-
perlaruttulerpoq, qaammallu
imissigaangat qaammarillu-
artarpugut, qaammateqan-
ngitsumilu allaaqqissumi ullo-
riarpassuit sikullu qaqortuin-
naanera ullup qaamanissara-
luanut taartaasarput.
Tassa juulli qanillilluinna-
lerpoq, tassalu juullimi naa-
lagiartitsisussaqarata, mee-
rannguillumi atuarneq ajor-
put atuartitsisussaqanngin-
namik. Ullukillinermi 21.
december qilak allaaqqik
ullup qaammaruttornissa-
raluani kujatitsinni qaqqap
qaavatigut ullup qaamani-
mininngua nuisarpoq taleq
siaarlugu assattut sisamatut
portutigiinnarluni.
Juulliaraq aqaguttoq uki-
armiummat illutta qulaanut
paarnaqutimininnguit ka-
tersukkakka aariarlugit or-
pilialiariniarlugit qisunngu-
aq amitsukujooq qisunngua-
nik kappussuiffigeriarlugu
orpilialiaralugu sanavara,
meerartannguatsinnut nu-
annaarsaatiginiarlugu, ua-
gutsinnullu maqaasinaveeq-
qutissatut. Pappiarannguillu
assigiinngitsunik qalipaatillit
qiortarlugit pinnersaasiute-
riarakkit juullisiornissatsin-
nut qiimmassaataassavip-
put. pingaartumik meerar-
tannguatsinnut.
Decemberip 24-anni juul-
liaqqami iterpugut eqqar-
saateqarnaqisumik, pingaar-
tumik uannut. Atisalersori-
arlunga anivunga, silarsuaq
nipaaqaaq allaaqqeqalunilu,
qulinnilu ulloriarpassuit ui-
sarilapput.
Tassa juulliaraq aallarne-
raluarparput, naalagiarfis-
satsinnilli ornitassaqanngi-
lagut. Ulloq ingerlavoq. Ua-
liartulersoq nunaqqativut
iterluarunnarsimmata oqar-
figiartortippakka meerar-
tanngui orpiliariartoqqullu-
git, angajoqqaavilu piuma-
gunik ilaaqqullugit. Sooru-
nami piumanngitsoqanngil-
lat, isaariarmatalu niuerto-
rutsip illorujunngua silataa-
tigut qarmalik ulikkaavip-
poq.
Uangalu pattagianngua-
qarama pattagissamik erin-
nat juullisiutit atoqattaarlu-
git orpiliannguarput kaavit-
taarparput, meerartanngu-
avullu mamakujunnguanik
pisannatsillugit. Naammas-
simmata isersimasut utoq-
qartaat kaffisoqatigalugit
akornatigullu pattagianngu-
amik tussiutinik juullisiuti-
nik pattassinnaasannguan-
nik atuisarluta unnunnera-
nut aliikkutariippugut.
Aqaguani juullip annerani
utoqqaat ilaannit aperine-
qarpunga pisinnaasoralunga
illorujunnguatsinni juullisiu-
tinik pattattaqattaarlunga
tusarnaartitsisinnaasoralu-
nga. Soorunami ingerlaan-
navik akuersivunga. Ualiar-
tulersorlu tamassa utoqqaat
isillattaalerput, isaariarma-
talu tassa juullisiutinik erin-
nanik nalunngisannguannik
pattaqattaarlunga atuisa-
qattaarpunga. Kisianni juul-
lip evangeliuanik atuffanne-
qanngilagut, uangalu taa-
maaliornissamut pisinnaati-
taannginnama nipangersi-
malluaannarpunga. Kisianni
tussiaqattaarluaveqaagut,
neriulluta tussiutitta erinaat
anersaat silarsuaannut
qummukarsimassasut.
Tassa 1942-mi Avanersu-
armi juullisioqqaarnerput
taamaalillugu eqqartutsiar-
para.
1946-imi assilisaq: Ole Alaufesen nuliaqqiutinilu Helene.
Helenap amaarpaa angajulliliani Karoline Slorapalummi inun-
ngortoq.
Fotografiet er taget i 1946 af Ole Alaufesen og hans anden
hustru Helene, hun har sin førstefødte Karoline i sin amaut.
Nuummi julli 1956 ilaqutariit napparsimmavissuup pisoqar-
taani pulaarlutik assingat. Meeraat saamerlermiit tassaapput:
Karoline. Johanne. Niels. Qisunnguaq aamma Louise.
Julen 1956 i Nuuk. hvor familien er fotograferet under et
besøg på Dronning Ingrids hospital. Børnene fra venstre:
Karoline. Johanne. Niels, Qisunnguaq og Louise.
Ole Alaufesen Siorapalummi illumi issunik qammakkap saava-
ni. Taamani niuertarfik quersuarlu angisuunik nutaaliaaner-
usunillu illutaqarput. niuertoruserli issunik qammalimmik
illoqartinneqarluni. Ole Alaufesen avanersuarmiutut atisar-
taaqqammerluni terianniartaani tulluusimaarutigalugu nittar-
saappaa.
Ole Alaufesen foran sit tørvehus i Siorapaluk. Både butikken
i bygden og lagerbygningen var på det tidspunkt langt mere
moderne end udstedsbestyrerens hus. Ole Alaufesen har
netop fået sin første Thule-dragt og viser stolt en ræv han
har fanget.
ASS TPRIVAT-FOTO ASSTPRIVAT-FOTO