Atuagagdliutit - 18.12.1997, Blaðsíða 11

1997
11
JULETILLÆG
Eqqaamasat nuannersut
qanga juulli pillugu
Niuertuusimasup Otto Binzerip nuliata qangali toqoreersup Kathrine Benzerip ukiuni 45-ni
Kalaallit Nunaannissimasup qanga nunatsinni juuflisiortarnerminik oqaloqatigineqarnera -
Atuagagdliutini 1962-imi juullilernerani naqitaavoq
Ukiut sukkasuumik inger-
lapput ukiullu ingerlalertor-
nerat ilaarlugu Kalaallit Nu-
naanni allanngorneqangaar-
mat ukiut nikinnerat eqqaa-
ni inuusimasup niuertoqar-
fik najugatoqarisimasani ili-
sarineq sapingajassagaluar-
paa. Kalaallit Nunaanni niu-
ertoqarfiit eqqissisimanar-
tut illoqarfinngorsimapput
ulappuffioqisut nutaaliaa-
sullu ullunit atukkatsinnit
malunnaateqarsimalersut.
Taamaattorli Kalaallit nu-
naanniissimasutoqqat qas-
siit Kalaallit Nunaata qa-
ngaanerusoq qanoq issusia
eqqaamalluarpaat, taakku
ilaat Otto Benzerip nulia ne-
riorsuisimasoq Atugagdliu-
tit atuartartui Kalaallit Nu-
naanni qangaanerusoq juul-
lisiortarnermik oqaluttuu-
titsiarumallugit.
Otto Binzerip nulia maan-
na 81-inik ukioqartoq
Nuummi inunngorsimavoq,
palasip Nikolaj Edinger Bal-
lep panigaa, qatannguti-
gaalu palasit Frederik aam-
ma Knud Balle aamma kap-
tajn Johannes Balle. Erneri
marluk tassaapput Sisimiuni
niuertuusimasoq Nikolaj
Binzer aamma rektor Knud
Binzer, Nuuk.
1925-mi Kalaallit Nu-
naanniit angerlarnini tikillu-
gu Otto Binzer Agpani niu-
ertutut sulisimavoq; Binzer-
iliu nulia ukiorpassuarni uil-
larnerusimasoq maanna Kø-
benhavnimi Østerbro-mi na-
jugaqarpoq, inaanilu najoru-
minartumi Kalaallit Nunaan-
ni ukiut amerlasoorpassuit
pillugit eqqaamasassarpas-
suaqarpoq.
Juulliaraq
aqagukkaangat
- Nuummi meeraaninnit
soorunami aamma juulli eq-
qaamavara, Benzerip nulia
qungujulluni oqarpoq, tas-
sami nalliuttorsiorpalaa-
ngaarami puigulertorneq
ajornarmat. Juulli aallarne-
reertarpoq juulliaraq aqa-
gukkaangat uagut meeqqat
ajoqitoqaq Rasmus Berthel-
sen, Guterput-mik taallior-
toq, ornittaratsigu. Torsuu-
samut sioqqanik natilimmut
- taamani qisuit torsuusami
naterineqartanngikkallar-
mata - iseraangatta erniin-
naq tipigissorsunni naasar-
parput. Taamani tamanna
nalliuttorsiornermut nalu-
naaqutaasarpoq. Taamani
tipigissoq kissarsuummut
tagiuttagaq piaartumik al-
latsittariaqartarpoq, taavalu
nalliuttorsiorfiusuni taassu-
ma ilamernga kissarsuum-
mut ilineqartarpoq. Taavalu
inaanut najoruminartumut
isertarpugut, tassani orpili-
annguaqartarpoq paarna-
qullunnik imaluunniit paar-
naqutinik sanaamik pinner-
sarsimalluni uummataasa-
nik qipisanillu (suluunnanil-
lu). Orpiup ataaniittarput
uatsinnut meeqqanut tama-
nut tunissutissat aamma
ataatannut anaanannullu.
Tunissutissat ajunngitsuul-
lutillu iluaqutissaasarput
soorlu aaqqatit ammit arnat
namminneq illumi mersu-
gaat, sisoraatit Rasmus Ber-
thelsenip nammineq sa-naa-
vi. Tussiut »takuvarsi jutdli-
lersoq« atortuaannarpar-
put, taavalu kaffisuunnersu-
aqartarpoq seqquluttulim-
mik kaagilerlugu. Kingumut
tussiaqqittarpugut, oqallil-
luta aliannaarsaarlutalu. Eq-
qaamalluangaarakku soorlu
ipassaq pisimasoq. Tunissu-
tisiavut unermiliuteriarlugit
nuannaarluta angerlartar-
pugut.
- Aqaguanilu ilissi ilaquta-
riittut juullisiortarlusi?
- Ilaqutariittut juullisior-
tarpugut danskit juullisior-
tarnerattut ittumik. Semi-
nariami ilinniartut tamaasa
orpiliaqatigisarpagut tassa-
mi taamani palasi aamma
seminariami siulittaasuum-
mat. Tussiataarneqartaqaaq
ilalu nuannertassusia! Ilinni-
arfissuarmi ilinniartut ta-
marmik tunissutisisarput
mamartortugassarsillutillu,
soorunami nalliuttorsiorneq
tamarmi kalaallisut inger-
lanneqartarpoq. Taava llin-
niarfissuarmut juullisium-
mik neriartortarput, nerisa-
gullu tassaagajupput qaqor-
teqqasut, ukaleq siataq ima-
luunniit aqissit. Danskit
juullimi nerisartagaat pineq
ajornaqaat.
Ileqquusartutoqaq
Juullip ullaavani kalaallit
inuusuttut angutit arnallu
illunut tamanut silatangiaa-
sarput. Silatangiaasut tu-
saaneqarnerat nalunaarni-
arlugu naneruut ikillugu
igalaat saannut ilineqartar-
poq. Tusarnersumik silata-
ngiaasarput, tamannalu tas-
saavoq Kalaallit Nunaanni
pisoqqami ileqqutoqaq ku-
sanartoq puigugassaanngi-
tsorlu. Niuertoqarfiit ilaanni
aamma inuusuttut ilaasa
juullip iivangiiliua nipituu-
mik atuartarpaat.
Juulliaqqami ullup qeqqa-
ta kingorna meeqqat naa-
lagiartinneqartarput, juullip
ulluani kalaallisut aamma
qallunaatut naalagiartoqar-
tarpoq.
- Rasmus Berthelsen ine-
riartornermi sunniuteqarlu-
arsimasoq oqaluttuarilaar-
sinnaaviuk?
- Rasmus nipilersuutinut
pikkorissorujussuuvoq,
juullilu sioqquterujussuarlu-
gu tulleeriillutik juullimi
naalagiani tussiaqattaartus-
sat sungiusartarpai. Illuani-
ittaqaanga. Amusarissami
amusartoq allerpaaq ilaqu-
tariit pequusivigaat. Paniat
Ane Sofie ikinngutiga pin-
nguaqatigiartorlugu tikiuk-
kaangama Rasmusip amu-
sartoq alleq amugajuttarpaa
iffiarlu kilitaq qalunermik
taneriarlugu sioraasanik ka-
jortunik qallerlugu tunisar-
lunga. Ila mamartaqaaq. Pa-
nia Ane Sofie kingorna ui-
nippoq ajoqimik ilisimane-
qarluartumik Gustav Olseni-
mik. Ikinngutigiinnerpullu
atajuarpoq Ane Sofiep toqu-
nera tikillugu. Ukiorpassu-
arni allaffigeqatigiittarpu-
gut.
- Gustav Olsen tassaava
Thulemukartoq?
-1 lumut, Gustav ataatama
ilinniartitaasa ilagaat, eq-
qaamavaralu ataataga oqar-
toq Gustav silassorissutsi-
migut ilisimassutsimigullu
taamani ilinniartuusunit ta-
manit nuimanerujussuusoq.
Pikkorissorsuuginnanngi-
laq, aammali inutsialassuu-
voq, tamannalu ilaatigut
malunnarpoq anneruniaju-
itsuaannarluni inuujuarmat.
Gustav aamma Jens Olsen
Knud Rasmussenip ikinngu-
tigilluarpai, taakkulu mar-
luullutik Thulemiunut Iv-
naanganermiunullu sunniu-
teqarsimasorujussuupput.
Knud Rasmussen
- Taavami aamma Knud
Rasmussen ilisarisimavat?
- Aap soorunami, ilaquta-
riikkattami, Knud uatsinnut
illuminut angutinut arnanul-
lu ajunngitsorujussuuvoq.
Suli eqqaamalluarpara Dan-
markimiinnerma ilaanni
Frederiksenip neriniartarfi-
utaanut Dronning Louises
brop eqqaaniittumut qaaq-
qummanga, tassalu siuller-
paamik neriniartarfimmut
pulaarnera, Knud taamani
nuanneqaaq, assullu nuan-
naarutigaarput.
Ilaanni Knud ikinngutinilu
Therkel Mathiassen aamma
Kaj Birket-Smith Wiwelimut
nalliuttorsioriarsimapput.
Assut qitikkusupput, aat-
saalli »aqajaqanngimmik«
assuuteqaraanni qitinneq
ajornanngilaq. Knud taama-
tut assuuteqarpoq, ikinngu-
taali atisaasartuinnarnik
atorput. Knud qitittuarpoq,
ilanili nalligalugit qitissin-
naanngimmata. llungersor-
Iuni oqaluuppai paarlakaal-
lutik »aqajaqanngini« ator-
taqqullugu - taamaattuu-
vormi - qungujullutillu qu-
jaannarput Knud-immi aqa-
jaqanngia mikigigamikku
illaatigitiinnassagamik.
- Juulli qimattoorparput.
- Tassami. Juulli Kalallit
Nunaanni tamanut nalliut-
torsiornartuuvoq. Kiffat ta-
marmik nappartamik immi-
arsisarput, tassa nappar-
taaqqat (ankerit) sisamat,
soorunami immiaq. Isuma-
qarpungali pisartagaasa
angissusii assigiinngitsuu-
sut, kisianni juullip naggata-
ani pulaaqattaattarput un-
nukkullu qittassuarlutik.
Juullimut piareersaatit
piaartumik aallarnersarput.
Kalaallit arnat amminik as-
suutissaminnik piareersaa-
sarput. Illut silataanni am-
mit issumit panersikkat
soorlu suli isigigikka. Soo-
runami uanga nammineq
amernik piareersaasarsima-
vunga avittartarlungalu.
Siornatigut taareerpara
orpiliat paarnaqullunnik
paarnaqutinilluunniit sanaa-
sartut, eqqaamavarali Ka-
laallit Nunaanni orpiliaq eq-
qumiitsoq, tassa qatanngu-
tigiinniat, tassalu orpiliaasa-
liaq.
Samuel Kleinschmidt
- Qatanngutigiinniat taagak-
kit immaqa aamma Samuel
Kleinschmidt ilisarisimavat?
- Ilisarisimavara Samuel
Kleinschmidtimi llinniarfis-
suarmi ilinniartitsisuummat,
ullullu tamaasa ataatanni a-
naanannilu nerisarpoq. Eq-
qumiitsorujussuuvoq, nu-
kappiatoqaalluni arnanut
ajorinnittuulluni imminullu
peqqissaatinngivilluni, ataa-
tagali oqartarpoq pappia-
raatini peqqissaarulluinnaq-
qissaartarai. Qatannguti-
giinnianut ilaasuuvoq, nuli-
assaraluanili qatanngutigiin-
niat nassiussaat piuman-
ngimmagu atorfimminit so-
raarsitaavoq. Taamaattorli
qatanngutigiinniatut misi-
gisimajuaannarpoq.
Pikkorissorsuunera pillu-
gu ataatama llinniarfissu-
armi ilinniartitsisussatut ti-
guaa, tamannalu ataatama
Kleinschmidtilluunniit peq-
qissimissutiginngilaat, tas-
sami perorsaallaqqissorsuu-
voq massa eqqumiilligalut-
tuinnaraluarluni.
Eqqaamavara nuanner-
sorpassuarnik peqartoq ua-
gut meeqqat siornatigut ta-
kusimanngisaannakkatsinnik.
Qatigattuusap mannia pigaa
aammalu Pælastinap assi-
nga assilialiaasaq kusanar-
torujussuaq qaqqat kuuillu
takussaasut. Anaanama a-
taatamalu Kleinschmidt asa-
sorujussuuvaat eqqumiilliu-
utaalu qajassuuttarlugit.
Meeqqanut ikinngutinner-
sorsuuvoq tamatsinnullu
inussiarnersumik oqaasissa-
qartaannarluni.
- Kisianni inersimalerputit
Kalaallit Nunaanniiginnarlu-
tillu.
- Ilaanni ataataga Dan-
markimeeqatigigakku siu-
nertaavoq Danmarkimiigin-
nassasunga ilinniagaqarni-
arlunga, kisianni taamaali-
orneq saperpunga. Qiavu-
nga, taavalu Kalaallit Nu-
naannut asasannut uteqqis-
salunga akuerineqarpunga.
Kingorna uannut pisimas-
oqarpoq niuertussaaraq
inuusuttoq Nuummut pim-
mat Otto Binzerimik atilik.
Ingiaqatigaa arnaq inuusut-
toq uatsinni ilinniartitsi-
suusussaq. Isumaqarpugut
nuliassarigaa sunaaffali taa-
maanngitsoq, Otto Binzerili
kingorna uigilerpara. Aat-
saat ilisarileruttoriga Sisi-
muni niuertussanngortitaa-
voq uangalu niuertumi Jør-
gensenimi ilinniartitsisun-
ngorlunga. 1901-imi aap-
pariilerpugut.
Taamani Kalaallit Nu-
naanni allanngortoqangaar-
neq ajorpoq qaammarsaa-
nerup aningaasarsiornerul-
luunniit tungaatigut. Meera-
allunga juullisiortarnera
aammalu uigalu juullisior-
tarnivut allaassuteqanngil-
lat. Soorlulu ataatama anaa-
namalu ilinniarfissuarmi
ilinniartut ajoqillu juullimi
nalliuttorsiortillugit kater-
suutsittaraat uagut uigalu
kiffat nalliuttorsiortittarpa-
vut atorfillit tamaasa ajoqil-
lu ilannguilugit.
Eertartortarput puuluki-
minilinnik mitertortarlutillu,
aammalu nerisarpaat qa-
juusanik klumpiliat taasar-
takkavut »tyske klumper«,
bollerujussuartut ittut qa-
juusanit qaartuatsiaallu se-
qunnerinit sanaat. Sirup-
imik miseqqerlugit sassaan-
neqartarput. Naggataagut
punch-ituuttarpugut snapsi-
torlutalu - tamakku ataa-
tanni anaanannilu pineq
ajorpavut. Nalliuttorsior-
nerput nuannertaqaaq, as-
sullu nuannattarpugut, eri-
narsoqattaarluta qitillutalu,
kisianni angerlarsimaffin-
niilluni mianersulaarnissaq
sungiusimavara, taamaam-
mallu killissaqarnissaq isu-
magisarlugu.
Sisimiuni juullisiortarner-
put nerisassat tungaasigut
Danmarkimi juullisiortar-
nermut eqqaanarneruvoq,
tassa Sarfannguani niuert-
oruseq David Olsen aasaa-
nerani nerlaanik tigusisar-
poq allisarlugillu, taavalu
juulliaqqami nerlertortarpu-
gut. Aamma Qasigianngua-
niitilluta nerlertortarpugut,
sumilli pisarnerivut eqqaa-
manngilara.
- Uiit 1925-mili soraar-
ninngormat tamatuma ki-
ngorna Kalaalliit Nunaan-
niissimanngilatit?
- Taamaallaat eqqarsaa-
taannakkut, kisianni erner-
ma marluk ilaanni qaaqqu-
sarsimavaannga. Aggernerli
sapertarpunga pakatsinis-
sara aarlerigigakku. Kalaal-
limmi asasorujussuuvakka
taamani soorlu ilisarisima-
gikka, kisianni kalaallit ikin-
ngutikka Sisimiuni Aasianni-
lu atassuteqarfigiuaannar-
pakka, taakkualu ilagaat
ilinniartutoqqat qassiit as-
sassorluni sulinermik ilinni-
artitarisimasakka.
Sullitavut juullimi pilluaqquagut
ukiortassaamullu
iserluarnissaannik kissaallugit
♦
Vi ønsker alle vore kunder en
glædelig jul samt et godt nytår
Godthåb Dampvaskeri
Vindsøvej 14 • Box 242 ■ 3900 Nuuk
Handelsselskabet
v/Foul Erik Jørrcnsen
Vindsøvej 14 • Box 475 • 3900 Nuuk