Tíminn - 14.09.1975, Blaðsíða 30

30
TIMINN
Sunnudagur 14. september 1975.
ÞAÐ ÞARF ekki að vera fyrir-
fram hugsuð ádeila, þótt eigin
umhverfi sé lýst.... Sumir skrifa
ádeilurit, — deila meðvitað á
ákveðna hluti, aðrir lýsa hlutun-
um án þess að fegra þá. Vel má
vera að einhverjir kveinki sér
undan þeirri lýsingu — hafa
kannski hagsmuna að gæta,
sagði Megas, eða öðru nafni
Magnús Þór Jónsson i Nú-tíma-
viðtali, er Nú-timinn færði i tal
við hann almenna þjóðfélags-
ádeilu á textum hans, — en eins
og Nú-timalesendum er kunn-
ugt, mun á næstunni koma á
markað önnur LP-plata Megas-
ar. Millilending er heiti hennar.
Megas hefur vakið verulega
athygli, bæði sem tónlistarmað-
ur og ekki siður sem texta- og
ljóðahöfundur. Hvort athyglin
hafi beinzt að Megasi fyrir hisp-
ursleysi i textum eða óheflaðan
söngmáta skal ósagt látið, — en
eitt er vist, að Megas er um-
deildur maður og fólki er tiðrætt
um hann.
— Textarnir minir, sagði
Megas, eru myndir af þjóð-
félaginu og þvi sem þar er, —
linsan eru augu min og mitt
hugmyndaflug, blönduð fantasi-
um. Það má ekki lita á texta
mina sem þjóðfélagslegan
raunveruleika.
— Það er ekki hægt að ganga
fram hjá þvi, að textarnir eru
ákaflega persónulegir, enda að-
eins minn hugsunarháttur.
— Ertu þá jafn ruddalegur og
þú gefur i skyn með textum þin-
um og söngmáta, spurði. Nú-
timinn.
— Ég hef aldrei viljað sam-
þykkja það, að plötur minar séu
ruddalegar. Ég nota orð, sem
notuð eru i daglegu tali, — ég
nota enga skrúðmælgi — þeir
eru nægilega margir um það.
Skrúðmælgi i ljóða- og texta-
gerðer viðhöfð af það mörgum,
að ég vil forðast að offylla þann
markað. Skrúðmælgismenn
forðast yfirleitt að fjalla um
veruleikann, — breyta honum
yfir i utopiu. Þettá er sérstak-
lega áberandi með menn sem
komnir eru á jötuna. í þeirra
ljóðagerð er ekkert til nema,
vorið og blómin, — og lóan er
komin heim.
— Þegar ég fór að veita at-
hygli þvi, sem nefnt er popp og*
er popp, — vissi ég að það tiðk-
aðist erlendis að textahöfundar
ortu á máli, sem i daglegu tali
var notað — og mig langaði að
vita.hvernig það ,,fungeraði” á
islenzku. Ég get ekki annað
sagt, en það ,,fungeri” vel og
mér finnst eðlilegra að nota eig-
in talsmáta við textagerð i stað
þess að sækja hann i einhvern
fjandann....
Barst nú tal okkar Megasar
inn á útfærslu laga og sagði
Megas að til að auka áhrif texta
notaði hann mismunandi-hljóð-
færaskipun, — mismunandi
undirleik. — Ég nota sömu
hljómsveitina, en mismarga
sessionmenn og undirleikurinn
er breytilegur frá lagi til lags,”
sagði hann. Aðspurður kvaðst
hann sjálfur stjórna öllum út-
setningum á plötum sinum og
útsendingarnar væru gerðar
með það fyrir augum, að skapa
heilsteyptan grúnn, þvi á þann
hátt gæfist kostur á að viðhafa
mikið frelsi, hvað fram-
sagnarmáta snertir.
— Flutningur textans er
veigamikið atriði, sagði hann,
og ég hef valið þá leið að leggja
áherzlu á einstaka orð eftir
minu höfði, i stað þess að
syngja textann skýrt og á ein-
faldan hátt, — ég jafnvel breyti
út af tempói lagsins á stundum
til að leggja áherzlu á textann.
— Megas.hvort litur þú frekar

r
Að vera eða
vera ekki
poppari
s?

**>*»•&
á þig sem texta- og ljóðahöfund,
eða poppara, spurði Nú-timinn.
— Ég vil lita á mig sem popp-
ara, en hins vegar veit ég ekki
hvort búið er að taka mig inn i
leyniregluna. Ég er ekki Steini
Eggerts — þ.e.a.s. textahöfund-
ur og ég er ekki Arni Johnsen,
melódiuhöfundur. — Ég geri
texta og melódiur og flyt mitt
efni á mismunandi hátt eftir
aðstæðum hverju sinni. Og þótt
égnoti eins mikiðaf hljóðfærum
á plötu, eins og ég tel mig þurfa
— er langt frá þvi, aðég sé bú-
inn að sleppa takinu af kassagit-
arnum.
— Mér þykir skemmtilegast
að koma fram hjá litlum hóp
fólks með kassagitarinn og
munnhörpuna — og hafa pró-
grammið sem allra lengst. Ef
vel tekst til á slikum samkom-
um, getur oft myndazt
skemmtilegt samspil milli flytj-
anda og hlustenda. Þá er enginn
hlutlaus — allir virkir — og allir
eiga sinn þátt i flutningnum á
einn eða annan hátt.
—Nú ert þú sennilega eini
popparinn, sem gefur út ljóða-
bækur...
— Nei, ég hef aldrei gefið út
ljóðabók. Ég hef hins vegar gef-
ið út söngbækur með nótum og
textum. Það tiðkast mjög er-
lendis, að popparar gefi út verk
sin i söngbókum. Ég gef út mina
tónlist og texta, skrifa sjálfur
nóturnar — og ég hef tekið það
sérstaklega fram i einni söng-
bókinni, að þetta væru ekki
ljóðabækur.
— Þú litur þá ekki á þig sem
ljóðskáld?
— Nei, ég vil hvorki lita á mig
sem ljóðskáld né tónskáld. Ég
óttast að verða settur i einhvern
ákveðinn bás, ef ég gæfi slikar
yfirlýsingar, — og ég tel, að ég
myndi aldrei una mér i ákveðn-
um básum.
— Hvemig hafa poppararnir
tekið þér?
— Ég veit satt bezt að segja
ekki hvernig málin standa núna.
Þaðer ekki ýkja langt siðan ég
1 barst I tal i hringborðsumræðu-
þætti í einu dagblaðanna, þar
sem mest var rætt um það fyrir-
brigði, að islenzkir popparar
skrifuðu texta sina á ensku, þvi
enskan væri poppmálið og það
væri ekki hægt að gera popp-
texta á islenzku. Talið barst að
mér og einn popparinn sagði:
,,Hann er ekki poppari — hann
er bara skáld”. Það urðu
einhverjar frekari umræður um
mig eftir þetta en að lokum af-
greiddu þeir mig með þvi að
segja eitthvað á þá leið, að Há-
skólinn hefði „snobbað” fyrir
mér.
— Frá þvi þetta gerðist, hefur
að visu mikið vatn runnið til
sjávar og ég tel, að núna liti
popparar á mig sem
textahöfund — sem um leið
flytji sína tónlist með textunum
og sé að pæla i poppinu sem
tjáningarmáta. Popparar virð-
ast forðast að kalla mig poppara
oghugsa um mig á áðurnefndan
hátt. — En þeir eru bara-eins og
köttur i kringum heitan graut.
— tslenzkir popparar eru
mikið að pæla i enskum textum
ogréttlæta það með þvi að halda
þvi fram, að þeir stilli upp á al-
heimsmarkað, —en sá draumur
liggur frosinn út i snjó.
— Mér hefur ætið fundizt það
léleg afsökun hjá poppurum að
segja að það sé ómögulegt að
gera popptexta á islenzku við
popptónlist. Ég hef til að mynda
samið popplög við alla passiu-
sálma Hallgrims Péturssonar
og helmingur þeirra laga er
rokklög, samkvæmt rokkfor-
múlunni —og sálmarnir komast
alveg til skilá.
Ég vil líta á mig
sem poppara,
en ég veit ekki
hvort búið er
að taka mig inn
í leyniregluna
Nú-tímaviðtal
við Megas
— Ég er þeirrar skoðunar, að
getuleysi islenzkra poppara
hvað textagerð á islenzku
áhrærir, standi þeim óskaplega
mikið fyrir þrifum, — Það er að
vísu min einka hugmynd—en ég
tel, að þeir hafi hreinlega lesið
yfir sig i gagnfræðaskóla af
ljóðum þjóðskáldanna, og þeir
telja þvi, að frumsmiðar þeirra
verði að vera gifurlega góðar og
flottar og strax i fyrsta erindinu
geti þeir byrjað með: „Þú blá-
fjallageimur....”
— Þegar ég byrjaði að pæla i
textagerð til flutnings með
popptónlist, hafði ég þjóðskáld-
in litið ihuga. I fyrstu var þetta
afskaplega klént og é g varð að
snurfusa mina texta mikið. Þeir
textár færu sennilega mjög illa i
sýnisbók islenzkra ljóðskálda á
20. öldinni. Með timanum fór ég
að ná betri tökum á textagerð-
inni, — og ég er þess fullviss, að
ef poppararnir reyndu að hafa
texta sina á því máli, sem þeir
tala, — myndi árangurinn verða
betri.
Ég vil þó taka það fram, að ég
tel islenzka poppara vera mjög
góða, —héreru margar afburða
hljómsveitir og margir gifur-
lega góðir hljóðfæraleikarar —
en einhverra hluta vegna nýtast
þeir ekki sem skyldi.
— Poppararnir þurfa einfald-
lega að æfa sig i textagerð. Þeir
geta ekki búizt við þvi, að ná
strax tökum á efninu. Þegar
Rolling Stones og Kinks byrj-
uðu, — og jafnvel Dylan og
Donovan — voru textar þeirra
herfilegir og margir hverjir
hrein hrákasmið. Dylan gaf að
visu ekkiút neina texta eftir sig,
fyrr en hann hafði náð valdi á
þeim, en t.d. Jagger og Ray-
mond Davis gerðu hræðilega
texta. Þeir hafa hins vegar t.d.
báðir samið mjög góða texta,
eftir að byrjunarerfiðleikarnir
voru úr sögunni.
— Svo ég viki aftur að þessum
þætti með poppurunum i einu
dagblaðanna, þá kom þar fram,
að þeir létu i ljós hrifningu sina
á kvæðakveri Kiljans — og það
mátti ekki annað greina, en að
þeim dreplangaöi til að geta
látiö svona texta leka úr penn-
um sinum með litilli fyrirhöfn.
— En Kiljan notar einmitt þetta
hversdagslega málfar, sem er
svo sláandi.
— Popparar koma með ægi-
lega alvarleg andlit, þegar þeir
mæta i stúdió til upptöku — og á
stundum er engu likara en að
heimsendir sé i nánd, ef marka
má svip andlitanna. Það er engu
likara, en að þeir geti alls ekki
skemmt sér og hlegið að þessum
textum sinum. Þetta getuleysi
varðandi textagerð á islenzku er
að minum dómi fyrst og fremst
til komið af minnimáttarkennd,
— og forðast þvi að gera hluti,
sem þeir sjá alla vankanta á,
þ.e. að semja islenzka texta.
Það er engu likara, en að þeir
treysti sér ekki til þess að horfa
fram á við, — en ég held að þeir
ættu að vera minnugir þess, að
Róm var ekki byggð á einum
degi.
Þegar Megas var inntur eftir
þvi, hvaða ljóðskáld hann hler-
aði sérstaklega eftir, nefndi
hann fyrst Niels Fehrlin, sænskt
ljóðaskáld, sem hefði ort mikið.
„Það var ákaflega mikill böl-
móður í honum. Hann blandaði
mikið saman svartsýni og
gáska”. Þá nefndi Megas annan
höfund — Halldór Laxness og
sérstaklega Kvæðakver hans.
„Ég samdi lög við stóran hluta
af ljóðunum i Kvæðakverinu,
Ég vil þó taka það fram, að ég
hef ekki hugsað mér að fara i
samkeppni við Arna Johnsen,
enda á ég örugglega langt i
land, hvað það snertir, að ég
byrji að gefa út lög með textum
eftir aðra. Ég mun aldrei stela
markaði frá Árna Johnsen og
hann mun sennilega aldrei stela
neinum markaði frá mér.
— Hallgrimur Pétursson
hefur haft mikil áhrif á mig, og
ef grannt er skoðað, teldu menn
mig lærisvein Hallgrims — að
vfsu ekki góðan lærisvein, en
lærisvein engu að siður.
Þá nefndi Megas franska
súrrealistann Arthur Rimbaud,
sem hefði haft mikil áhrif á
ljóðagerð, — og einnig nefndi
Megas Bob Dylan.
— Það er mikið hamrað á
sambandi milli min og Dylans,
og Ómar Valdimarsson i Stutt-
siðu Morgunblaðsins skrifar
ekki um annað i þessari furðu-
legu hljómplötugagnrýni sinni.
Raunar má segja, að kri'tik hans
hafi frekar beinzt að Dylan en
mér. — En það eru margir fleiri
en Dylan, sem hafa haft einhver
áhrif — býsnin öll af skáldum
allt frá Agli Skallagrimssyni og
Co. sem sömdu ljóð undir hans
nafni.
Að lokum nefndi Megas, Þór-
arin Eldjárn, en hafði á orði,
að honum þætti það miður, að
Þórarinn gæfi ekki grænt ljós á
að melódisera ljóðin sin.
Varðandi tónlistarlegu áhrifin
sagði Megas, að erfitt væri að
gera sér grein fyrir þeim, en
nefndi, að hann hefði ekki haft
neinn áhuga á tónlist fyrr en
Prestley hefði komið fram á
sjónarsviðið. Ennfremur nefndi
Megas, að þjóðlög ýmissa landa
hefðu haft áhrif á tónlist hans,
svo og Beethoven, Bach
Stravinsky, Alban Berg, Dylan,
Donovan, Bitlarnir, Stones og
fleiri og fleiri. „Tónlistaráhrif-
in eru úr öllum áttum”, sagði
Megas, ,,og ekki hægt að benda
á bein áhrif frá neinum.” En —
hvers vegna eru popparar, sem
semja eigin tónlist aldrei inntir
eftir þvi, hvaðan áhrif þeirra
komi, hverja þeir taki sér til
fyrirmyndar, — og þegar plötur
popp-hljómlistarmanna eru
gagnrýndar er aldrei hamrað á
erlendum nöfnum. Hvers
vegna?”
— Ég óska eftir þvi, að fólk
noti sitt eigið imyndunarafl,
þegar það hlustar á mina tónlist
og texta.
Mér likar það ekki, að fólk
sé rigbundið i einhverja
ákveðna hluti. Ég bendi kannski
á eitthvað annað og sýni jafnvel
fram á, að til eru önnur sjónar-
horn, — en ég er ekki að segja
eitthvað alveg splunkunýtt,
þetta eru eingöngu minar
myndir af hlutunum, sem ég
segi frá. Það er blátt áfram
leiðinlegt, þegar fólk er algjör-
lega neglt niður, hefur aðeins
eina mælistiku og fylgir henni út
i yztu æsar, — getur aldrei sett
sig I önnur spor en þau, sem það
hefur rigbundið sig i.
— Það, sem ég hef að segja
við einhverja kemur fram i
minum textum. Það er gott fyrir
feimna menn, sem ekki þora að
segja meiningu sina, að gerast
popparar.
Að lokum sagði Megas:
— Ég á langt i land með að
lifa af tekjum minum varðandi
tónlistina og textana. Hins veg-
ar ætti ég digran sjóð ef ég
reiknaði allar vinnustundirnar
sem i þetta fara, og miðaði við
Dagsbrúnartaxta.
Ég hef engar fastar tekjur af
þessu, aðeins strjálar, — og hef
þvi gripið til þess að vinna ýmis
tilfallandi störf. — Gsal.