Tíminn - 09.12.1975, Blaðsíða 6
6
TÍMINN
Þriöjudagur 9. desember 1975.
Unga kynslóðin er bæði
þakklót og hreinskilin
ISLENDINGAR hafa ekki eign-
azt marga höfunda, sem hafa
helgaö sig þvi aö skrifa bækur
handa börnum og unglingum.
Meöal látinna höfunda, sem þá
braut hafa gengið og getiö sér
frægðarorö fyrir, koma fyrst i
hugann nöfn Jóns Sveinssonar,
Sigurbjarnar Sveinssonar og
Stefáns Jónssonar. Af þeim
barnabókarhöfundum islenzk-
um, sem nú kveður mest að, er
Armann Kr. Einarsson einn
hinn kunnasti og mikilvirkasti.
Unga kynslóöin i landinu þekkir
Arnabækur hans harla vel. Hér
á dögunum áttum við tal við Ar-
mann, og barnabækur, þar á
meðal nýju bókina hans, Afa-
strák, og fer það viðtal hér á
eftir.
— Hvað getur þú sagt mér um
nýju bókina þina?
— Nafniö, sem ég hef valið
henni, er „Afastrákur”, og það
er ekki alveg út i
bláinn. Þegar ég skrifaði
bókina, hafði ég i huga
litinn dótturson minn. Hann er
gæddur óseðjandi forvitni, eins
og börnum er titt á unga aldri,
og vissulega er veröldin undur
og ævintýri i augum smáfólks-
ins, Því miður gefa foreldrar og
aðrir fullorðnir, sem umgangast
börnin, sér alltof litinn tima I
dagsins önn, til að tala við þau
og svara spurningum þeirra.
Oröaforöi barnanna verður fá-
tæklegri, og fullorðna fólkið
gerir sér oft á tiðum ekki grein
fyrir þvi, fyrr en of seint, hve
mikla uppsprettu gleði og
hamingju það fer sjálft á mis
við.
Þegar ég lit yfir það, sem ég
hef skrifaö um dagana, stendur
þessi nýja bók hjarta minu
næst.
— Kemur ekki út núna nýtt
bindi f ritsafni þínu?
— Jú, það er nýlega komin Ut
endurútgáfa á einni Arnabók-
anna. Hún heitir „Leitarflugiö”
og er 8. bindiö I ritsafninu.
— Þú hefur samið útvarps-
leikrit eftir Árnabókunum.
— Ég tók mig til fyrir 10 árum
og breytti fyrstu tveimur Árna-
bókunum i leikgerð fyrir Ut-
varp. Það var frumraun min á
þvi sviði, og naut ég þá ágætra
leiöbeininga og aðstoðar leik-
stjórans, Klemensar Jónssonar.
— Þessi útvarpsleikrit þin
hafa oröið vinsæl?
— Já, þaö held ég, að sé óhætt
aö segja. Fyrstu þættirnir hafa
til dæmis verið þýddir á sænsku
og fluttir i útvarpinu f Stokk-
hólmi. Nú er ég að ljúka viö að
breyta siðustu Arnabókunum I
leikrit, og verður það væntan-
lega flutt I útvarpinu núna upp
úr áramótunum.
— Halda bækur þinar ekki
áfram að koma út á erlendum
tungumálum?
— Jú, á siðasta ári komu út
tvær bóka minna á færeysku.
Það voru „Falinn fjársjöðúr og
„Tvö ævintýri”. Og núna eru i
undirbúningi þýöingar á fleiri
bókum.
— Þú minntist áðan á oröa-
foröa barna: Helduröu, að hann
sé fátæklegri nú, þrátt fyrir
aukna skólagöngu?
— Um þaö skal ég ekki segja,
en tungutak yngri kynslóðarinn-
ar hefur breytzt. Börnin læra
aðallega málið hvert af öðru á
götunni. Foreldrarnir vinna
kannski báðir úti, og hafa tak-
markaöan tima til að sinna
börnunum.
Gamla ættarfjölskyldan er
horfin, afinn og amman eru ekki
lengur á heimilunum til aö segja
börnunum sögur. Þjóöfélagið
einangrast i hópa. Það er hættu-
legt.
— Eru ekki hinar svonefndu
barnabækur tiltölulega nýtt
fyrirbrigði?
— Þaö er rétt. Fyrir siöustu
aldamót áttum við nær ekkert af
slikum bókum, nema þá helzt
stafrófskver. Sögurnar I Gamla
testamentinu voru börnunum
hér áður fyrr skemmtileg lesn-
ing.
Ég legg þá merkingu i oröið
barnabækur, að það séu aöal-
lega bækur fyrir yngstu börnin,
sem eru að læra að lesa. Ég er
andvigur þvi að flokka bækur
fyrir vissa aldursflokka eða
fyrir hvort kyn. Ef barnabækur
eru góðar, eiga þær einnig
erindi við fullorðna. Og margar
bækur fullorðinna eru ágæt
lesning fyrir börn.
— Hvert er álit þitt á Islenzk-
um barnabókum?
— Sem betur fer eigum viö
nokkuð af góðum barnabókum,
þótt mikill hluti sé miðlungs-
bækur. Það er nefnilega mesti
misskilningur, aö gera' þurfi
minni listrænar kröfur til þess,
sem skrifað er fyrir börn, en
hins, sem skrifaö er fyrir
fullorðna. En þvi er ekki aö
leyna, aö barnabókarhöfundum
er þrengri stakkur skorinn en
öðrum. Þeir verða t.d. aö sneiöa
hjá grófyrðum og hrottafengn-
um lýsingum.
— Stundum er islenzkum
barnabókum fundiö það til for-
áttu, að þar séu mest sveitalifs-
sögur?
— Það held ég, aö sé ástæðu-
laus gagnrýni. Það hlýtur aö
vera hollt aö vekja áhuga hinna
ungu á dýrum, náttúru landsins
og óbrengluðu, heilbrigðu.
mannlifi.
Ég hugsa stundum til þess
með hryllingi, er ég viröi fyrir
mér saklaus og lifsglöö böm, að
þegar þau stækka, eiga þau eftir
að sogast inn I spillta og tryllta
veröld hinna fullorðnu. Sem
betur fer erum við tslendingar
ennþá aö mestu lausir við öfga
og ofbeldi, sem eru daglegir við-
buröir úti I hinum stóra heimi.
En hve lengi veröur það?
— Viltu, að barnabækur lýsi
aöeins hinum björtu hliöum lifs-
ins?
— Nei, það væri ekki rétt
mynd. Að sjálfsögðu hljóta
góðar barnabækur að spegla
ljós og skugga, sorg og gleöi.
Þaö, sem við þörfnumst mest,
er félagslegt réttlæti, vinátta og
skilningur milli einstaklinga,
þjóða og kynflokka.
— Þú álitur, aö rithöfundar
hafi mikilvægu hlutverki aö
gegna?
— Já, ábyrgð þeirra, sem við
fjölmiðlun fást, er vissulega
mikil. Þaö á að draga sem mest
úr fréttum og frásögnum af of-
beldi og hryllingsverkum, en
láta hið góða og jákvæða koma
fram, sem allt of oft er látið
liggja i láginni, þótt það eigi
brýnna erindi viö mennina en
myrkraverkin.
— Hvað telur þú höfuðkost
góðrar barnabókar?
— Þvi er fljótsvarað: Að bók-
in sé vel skrifuð og skemmtileg.
Barnabækur mega ekki vera
leiöinlegar. Þær eiga aö laða
hina ungu til lestrar, en ekki
fæla þá frá bókum. Lesefni
æskuáranna ræöur oft úrslitum,
hvort viökomandi verður bóka-
vinur eða eigi.
— Hvaö um framtlö bók-
arinnar?
— Satt að segja er ég mjög
uggandi um framtið bókanna,
og þá sérstaklega barnabóka. Á
undanförnum árum og áratug-
um hefur þaö sifellt færzt i vöxt
aö tilreiða sem mest lesefni
ungu kynslóðarinnar i myndir,
bæöi Iblööum ogsjónvarpi. Með
aukinni tækni hefur þessi fram-
leiösla færzt Iskyggilega I vöxt.
Æsiblöðin eru oft fljótfærnislega
ogilla þýdd, og margar myndir,
sem börn horfa á I sjónvarpi,
höföa til lægstu hvata og ýta
undir árásarhneigð og ofbeldi.
Hér verður að spyrna viö fótum,
áður en við leiöum börnin okkar
lengra út I þetta kviksyndi.
— Hver er skýringin á þvi, aö
tiltölulega fáir islenzkir höfund-
ar skrifa fyrir börn og
unglinga?
— Skýringin er einföld og
nærtæk. Margir, sem fjalla um
menningarmál, telja barnabæk-
ur ekki til bókmennta. í öllum
fjölmiðlum er þessi bókmennta-
grein algjör hornreka. Það eru
aðeins fá ár siðan tvö eða þrjú
dagblöö byrjuðu að sýna lit á að
ritdjema barnabækur. Og I hin-
um fjölmörgu umræðuþáttum I
útvarpi og sjónvarpi virðast
barnabókmenntir vera bannorð.
Þá er reynt eftir megni að
halda barnabókahöfundum utan
við laun og aöra opinbera viður-
kenningu til listamanna.
Af jiessum sökum hafa ágæt-
ir höfundar beinlinis gefizt upp
og hætt að skrifa 'fyrir ungu
kynslóðina, og láir þeim vist
enginn, þótt þeir verði þrey ttir á
að vera stimplaðir sem annars
flokks rithöfundar. Ungir höf-
undar hugsa sig áreiðanlega
tvisvar um, áöur en þeir leggja
út á þessa braut.
— Þú heldur samt alltaf
áfram að skrifa fyrir börn og
unglinga?
— Já, skrápurinn á mér er
oröinn svo harður, að ekkert
vinnur lengur á honum. Þvi er
ekki heldur að neita, að dálitið
hefur rofað til i þessum efnum á
siöustu árum.
Ég ætla mér að halda áfram
að skrifa fyrir æskulýöinn
meöan mér endist lif og heilsa.
Hann hefur tekið bókum mlnum
framúrskarandi vel, og dóm
lesendanna virði ég og met
mest. Ekkert er ánægjulegra en
skrifa fyrir unga fólkiö. Það er
þakklátt og hreinskiliö.
GB.
Rætt við Ármann Kr. Einarsson
HVAÐ ER BETRA I SK
HALENDIÐ HEILLAR
SAGAN AF
Dúdúdú
Loftur Guómundsson hefur skróó
œvintýralegar frósagnir
U þekktra Islendinga.
Þeir voru brautryójendur sem
örœfabílstjórar og opnuóu,
öórum fremur, fyrir almenningi
hina stórkostlegu hólendisparodís.
Fjöldi mynda prýóa bókina.
Hin gamansama bók ef:
Orn Snorrason heitir
Sagonaf Dúdúdú.
Bókina myndskreytir
Halldqr Pétursson.
“nnuR'S»wu"0550N
BOKAUTGAFA
ÞÓRHALLS BJARNARSONAR
Hljómleikar í Hóskólabíói d miðvikudagskvöld:
Spilaverkið, Þokkabót og
Einar Vilberg og Co
Gsal-Reykjavik — Næst-
komandi miðvikudag ki.
23.30 efnir hljómplötuút-
gáfan STEINAR hf. til
hljómleika i Háskóla-
biói, en þar mun koma
fram hljómlistarfólk,
sem vinnur á vegum
hljómplötuútgáfunnar
SPILVERK ; ÞJÖÐ-
ANNA, ÞOKKABÓT og
EINAR VILBERG og
CO.
Að sögn Steinars Berg, fram-
kvæmdastjóra Steinars hf., mun
Einar Vilberg flytja á hljóm-
leikunum lög af plötu sem hann
er nú að vinna að, ásamt valin-
kunnu liði úr islenzka
poppheiminum. Þokkabót mun
flytja lög af nýju plötunni sinni,
Bætiflákum og lika lög af fyrstu
plötu sinni, Upphafið. Þá mun
Þokkabót leika nokkur ný, frum-
samin lög en þær breytingar hafa
nú oröiö á Þokkabót, að Gylfi
Gunnarsson er ekki lengur i
hljómsveitinni. í hans stað er
kominn Leifur Hauksson, og
kemur hann i fyrsta skipti fram
opinberlega með Þokkabót á
þessum hljómleikum. Að sögn
Steinars mun Spilverkið frum
flytja nokkur lög með íslenzkum
textum á hljómleikunum (!) en
einnig mun þaö flytja lög af nýút-
kominni hljómplötu sinni og
önnur lög, sem það hefur sungið
og leikið að undanförnu.
Steinar Berg sagði, að hljóm-
leikarnir yröu hljóöritaðir, en þó
væriekkimeininginaðgefa þá út
i heilu lagi — siðar meir má vera,
að einhverjar upptökur af hljóm-
leikunum veröi notaðar, sagði
hann. Aðgöngumiðinn kostar kr
700.