Fréttablaðið - 10.11.2005, Blaðsíða 30

10. nóvember 2005 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Það var rétt fyrir frumsýningu á
Litla sviði Þjóðleikhússins. Vett-
vangur leiksins var niðurnídd
járnbrautarstöð einhvers staðar
inni í miðju Rússlandi. Það er ekki
auðvelt að hugsa sér óhrjálegra
umhverfi, því að niðurníðsla er
óvíða eins ofboðsleg og í dreifðum
byggðum Rússlands. Sessunautur
minn hallaði sér að mér, þegar sýn-
ingin var að hefjast, og hvíslaði:
Þeir hefðu getað sparað sér leik-
myndina, húsið dugir. Það mátti til
sanns vegar færa. Þegar ég horfi á
þetta sögufræga og fallega hús, þá
blasa við augum blæðandi sárin á
útveggjunum. Múrhúðin er smám
saman að molna utan af húsinu og
með henni verndin, sem hún átti
að veita veggjunum. Suma daga
liggja stór brot úr múrnum á stétt-
unum við húsið, nýfallin til jarðar
eins og loftsteinar. Nærri má geta,
hversu ástatt er um húsið að innan-
verðu, þar sem starfsmenn ganga
einir um sali. Áhorfendarýmið var
gert upp fyrir fáeinum árum, en
það er ekki nóg: húsið virðist vera
að hrynja.
Þjóðleikhúsið er eitt af óska-
börnum Íslands. Það hefur frá
öndverðu rækt hlutverk sitt með
miklum brag. Þarna hefur jafnan
verið valinn maður í hverju rúmi,
og þjóðin hefur haldið verðskuld-
aða tryggð við húsið eins og mikil
aðsókn að sýningum þar vitnar
um. Við eigum enn sem fyrr fjöl-
mörgum afbragðsleikurum á að
skipa og öðru leikhúsfólki. Þetta
fólk hefur ekki látið neinn bilbug
á sér finna, þótt húsið sé að hry-
nja.
Opinberum byggingum er ber-
sýnilega gert mishátt undir höfði.
Alþingishúsið virðist vera í stöð-
ugri endurbyggingu. Ekki verður
séð, að fjárskortur hái þeim fram-
kvæmdum. Vistarverur stjórn-
málamannanna hafa forgang.
Þjóðminjasafninu var á hinn bóg-
inn leyft að grotna svo niður, að
umbygging þess á sínum tíma varð
miklum mun dýrari en hún hefði
orðið, hefði viðhaldi hússins verið
sinnt í tæka tíð. Þjóðleikhúsið er
á sömu leið, enda segir í skýrslu
Framkvæmdasýslu ríkisins frá
2003: „Allan tímann síðan (1950,
innskot mitt) hefur eðlilegt við-
hald og endurnýjun hússins verið
látin sitja á hakanum.“ Viðgerðir á
húsinu 1988-94 gengu undir nafn-
inu Endurreisn Þjóðleikhússins,
en þær náðu þó aðeins til gest-
asvæðanna í suðurálmu hússins
og kostuðu nærri 800 mkr. Ríkis-
stjórnin hefur nú heitið 250 mkr.
fjárveitingu til frekari viðgerða.
Til að ljúka endurreisninni, sem
að var stefnt 1988, þarf þó um 300
mkr. á ári í sex til sjö ár. Og þá
erum við bara að tala um bygging-
arfé. Þessu verki þarf að ljúka.
Ástand Þjóðleikhússins vitn-
ar um langvinna vanrækslu.
Fjárveitingar ríkis og byggða til
menningarmála eru of naumar.
Fjárveitingarvaldið virðist ekki
gera sér fulla grein fyrir því, að
blómleg menning borgar sig, þótt
hún þurfi meðgjöf. Borgarleikhús-
ið býr einnig við of þröngan fjár-
hag. Íslenska óperan býr við svo
krappan kost, að margir íslenzkir
óperusöngvarar syngja nú orðið
miklu oftar í erlendum óperuhús-
um en hér heima. Ríkisútvarpið
stendur svo illa, að því er ókleift
að kosta innlenda dagskrárgerð
svo sem vert væri. Ástsælustu
skáldverk þjóðarinnar hafa fæst
verið fest á filmu handa sjónvarpi,
enda þótt leiknar kvikmyndir
eftir skáldsögum þyki sjálfsagt
sjónvarpsefni í öðrum löndum og
myndu henta vel til útflutnings
héðan að heiman, væri vel að
þeim staðið. Af þessu leiðir lak-
ara og fábrotnara sjónvarpsefni
handa áhorfendum hér heima en
ella væri í boði og færri tækifæri
handa íslenzkum leikurum og
öðrum leikhúsmönnum til land-
náms í útlöndum, svo sem þeim
væri þó í lófa lagið, ef vel gerðar
íslenzkar myndir væru reglulega
á dagskrá norrænna og annarra
erlendra sjónvarpsstöðva. Rík-
issjónvarpið á að vera lyftistöng
undir leiklistina og öfugt. Þessa
taug vantar. Leikhúslífið stendur
höllum fæti fyrir vikið ¿ og sjón-
varpið ekki síður. Útvarpsleikhús-
ið stendur sig að sönnu vel, en það
er ekki nóg, því að flesta sjónleiki
þurfa menn helzt að sjá og heyra.
Einkavæðing myndi engan
vanda leysa í leikhúsinu. Rökin
fyrir útvarpi og sjónvarpi á
vegum ríkisins eru af sama toga
og tilvistarrök Þjóðleikhússins. Ef
einkaleikhús væru ein um hituna,
væri minni árangurs að vænta en
ella vegna þess, að einkaleikhús
hneigjast til að vanmeta félags-
gildið: þau taka það yfirleitt ekki
með í reikninginn, að leiklist
bætir mannfélagið líkt og aðrar
listir, fræði og vísindi. Þess vegna
þurfum við Þjóðleikhúsið. Og þess
vegna megum við ekki láta húsið
halda áfram að drabbast niður.
Leikhús í álögum
Í DAG
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
ÞORVALDUR
GYLFASON
Fjárveitingarvaldið virðist ekki
gera sér fulla grein fyrir því, að
blómleg menning borgar sig,
þótt hún þurfi meðgjöf. Borg-
arleikhúsið býr einnig við of
þröngan fjárhag. Íslenska óper-
an býr við svo krappan kost, að
margir íslenzkir óperusöngvar-
ar syngja nú orðið miklu oftar
í erlendum óperuhúsum en hér
heima.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
fy
rir
3
65
p
re
nt
m
i›
la
m
aí
2
00
5.
Þótt umræðan um fiskveiðistjórnun okkar hér við land hafi minnkað töluvert, og þetta sé nú ekki það mál sem er efst á baugi í þjóðfélaginu allajafnan, lifnar þessi umræða þó
við öðru hvoru. Það sýnir að enn eru einhverjir sem hafa áhuga
á að ræða um þann atvinnuveg okkar sem stendur undir mestum
vöruútflutningi frá Íslandi, og hefur verið undirstaða þeirra lífs-
kjara sem við búum við. Aðrir einblína á nýju útrásarfyrirtækin
sem eru mörg hver að gera það gott. Reyndar er það svo að stóru
sjávarútvegsfyrirtækin hér áður fyrr, SH og sjávarafurðadeild
Sambandsins voru brautryðjendur á sínu sviði með því að setja
upp fiskréttaverksmiðjur erlendis og eru hinir sönnu frum-
kvöðlar hvað varðar útrásina svokölluðu, þótt þessi starfsemi
héti ekki því nafni þá.
Fjörutíu ára afmælis Hafrannsóknastofnunar var minnst
með málþingi í vikunni, þar sem innlendir og erlendir vísinda-
menn töluðu um þorskstofninn hér við land og á ýmsum stöðum
öðrum í heiminum. Hnignun þorskstofnsins er ekki séríslenskt
fyrirbæri sem kunnugt er, því víða er svipað ástand þorskstofna
og hér, og sums staðar jafnvel mun verra, eins og alþekkt er.
Vísindamenn hafa svo misjafnar skoðanir á því hvað veldur og
hvað sé til úrbóta. Margir halda því fram að breytingar í and-
rúmsloftinu eigi sinn þátt í þessu, aðrir segja að um ofveiði sé að
ræða, og svo eru jafnvel enn aðrir sem halda því fram að ekki sé
nógu mikið veitt!
Þeir sem hafa fylgst með þessum málum hér á undanförnum
árum hljóta flestir að viðurkenna þá staðreynd, að við höfum
veitt allt of mikið, ef miðað er við ráðleggingar fiskifræðinga á
Hafró. Undanfarin 30 ár er afli umfram ráðgjöf þeirra hvorki
meira né minna en 1.300 tonn. Ef gert er ráð fyrir að meðal-
aflinn á þesum árum hafi átt að vera um 250 þúsund tonn, þá
er umframaflinn hvorki meira né minna en fimm ára ársafli
fiskiskipaflotans. Það munar um minna. Þetta helgast að mestu
af því að farið hefur langt fram úr 25 prósenta aflareglunni svo-
kallaðari, og nær að tala um að miðað hafi verið við 30 prósenta
reglu. Fiskifræðingar Hafró hafa reyndar viljað fara niður fyrir
25 prósentin, en stjórnvöld hafa ekki viljað taka undir þá tillögu
þeirra. Veiðar smábáta eiga sinn þátt í því að ekki hefur tek-
ist að halda aflanum við fjórðungsregluna, en nú ætti sá vandi
ekki lengur að vera fyrir hendi, því afli þeirra er bundinn kvóta
núorðið eins og stærri fiskiskipa.
Gagnrýnisraddir á fyrirkomulag fiskveiða eru ekki margar,
en það heyrist vel í þeim aftur á móti. Það er reyndar furðulegt
að þeir sem eiga allt sitt undir veiðum og vinnslu skuli ekki upp
til hópa hafa fyrir löngu viðurkennt það að við höfum veitt allt
of mikið, og gengið fram fyrir skjöldu um að draga úr veiðun-
um til að efla þorskstofninn. Það heyrist yfirleitt lítið í forsvars-
mönnum stórútgerða og sjómannafélaga um þessi mál, utan það
að talsmenn landssamtaka þeirra hafa oft haft sig töluvert í
frammi. Það er eins og sumir sem sjávarútveg stunda vilji ekki
ganga fram fyrir skjöldu og hvetja til þess að dregið verði úr
sókninni til að viðhalda og stækka hrygningarstofn þorsksins.
Aðalumræðan um þessi mál byggist oft á tíðum á því að menn
eru að níða niður skóinn hver af öðrum, og eru í alls konar hags-
munapoti, í stað þess að líta heildrænt á sviðið með hagsmuni
allra í þessari grein í huga.
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Afli umfram ráðlagðan þorskkvóta 1300 tonn á 30 árum
Höfum veitt
allt of mikið
Strandsiglingar
Vefþjóðviljinn fjallaði í gær um þings-
ályktunartillögu nokkurra þingmanna „af
vinstri kantinum“, Jóns Bjarnasonar og
fleiri, um strandsiglingar. Þingmennirnir
vilja að samgönguráðherra „móti stefnu
og aðgerðaáætlun“ um strandsiglingar
og leggi fram lagafrumvörp ef með
þurfi, „þannig að ríkið geti tryggt reglu-
legar strandsiglingar til allra landshluta
með því að bjóða út siglingaleiðir“.
Þeir benda á að á síðustu árum hafi
strandsiglingar smám saman verið að
leggjast af hér á landi og telja að ekki
verði við það unað.
Kemur ekki á óvart
Vefþjóðviljinn er ekki
hrifinn: „Það þarf víst
engum að koma á
óvart að vinstri menn,
hvort sem þeir sitja
á Alþingi, á kaffihúsum, í hljóðverum
eða bara heima hjá sér, telji brýnt að
ráðherrar grípi til aðgerða. Fái vinstri
menn nokkru ráðið gera ráðherrar
ekkert annað en „móta stefnu“ og gera
„aðgerðaráætlanir“ og „tryggja“ því næst
að auknu opinberu fé verði varið til
hinna og þessara verkefna. Ráðstjórn-
arhugsunarhátturinn er nefnilega ekki
með öllu horfinn úr hugum
vinstri manna þótt járntjaldið
hafi fallið og kenningarnar
um ágæti ríkisforsjárinnar
hafi verið verið afhjúpaðar.
Ennþá er ótrúlega algengt
að þess sé krafist af hinu
opinbera að það taki að
sér þjónustu sem
einkaaðilar vilja ekki
sinna vegna þess að
enginn markaður er
fyrir hana.“
Niðurgreiðslur
„Og hvað ætli gerðist svo ef að Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra yrði
við þessari undarlegu kröfu þing-
mannanna og mundi taka upp á því
að niðurgreiða strandsiglingar?“ spyr
Vefþjóðviljinn. „Ætli afleiðingin yrði
ekki sú að landflutningafyrirtæki mundu
kvarta og einhverjir þingmenn - jafnvel
þeir sömu - kæmu í framhaldi af því
með þingsályktunartillögu um stuðning
við landflutninga. Rökin væru skýr:
Landflutningar ættu undir högg að
sækja vegna þess að ríkið niðurgreiddi
strandflutninga og þess vegna væri talið
nauðsynlegt að rétta samkeppnisstöðu
landflutninganna með því að niður-
greiða þá líka. Þetta yrði ekki í fyrsta
sinn sem ein ríkisafskipti yrðu notuð til
að rökstyðja þau næstu.“
gm@frettabladid.is