Tíminn - 24.10.1976, Qupperneq 12

12
TÍMINN
Sunnudagur 24. október 1976
M/S ESJA viö bryggju i Reykjavík.
Þaö var áriö 1945, að skipið
fórst i stórviðri útaf Stafnesi,
liðaðist þar i sundur, og með skip-
inu fórust yfir 30 manns, þar af
um 26 farþegar.
— Þetta var mikið áfall fyrir fá-
menna þjóð og miklar umræður
urðu á alþingi og útkoman varð
sú, að kosin var sérstök nefnd,
sem gera átti tillögur um endur-
bættan skipakost fyrir lands-
menn.
Niðurstaðan varð sú, að
nefndarmennirnir skiluðu áliti i
þrennu lagi, en voru þó megin-
atriðum sammála um það hvaö
gera skyldi.
— Það varð úr, að nýttfarþega-
skip var smiðað, HEKLA, og tvö
minni skip til þess að sinna vöru-
flutningum á smærri hafnir, þ.e.
HERÐUBREIÐ og SKJALD-
BREIÐ. Siðarnefndu skipin tóku
12 farþega hvort, en HEKLA
hafði svefnpláss fyrir 166 far-
þega.
— Það, sem þyngst var á
metunum, tel ég hafi verið sú
staðreynd, að ESJA hafði reynzt
svo ótrúlega mikilvirk á striðs-
árunum og þjónustan, sem skipið
veitti landsmönnum þá var
ómetanleg. HEKLA var mjög
svipað skip, en þó örlitið stærri og
gangmeiri. Þessi skip komu til
starfa árið 1947 og 1948.
— Þar með er búið að forma
skipaútgerðina, eða skipastól
hennar, og stóðu málin óbreytt til
ársins 1966, er gerðar voru
umtalsverðar breytingar á skipa-
kostinum og flutningunum i takt
við timann og breyttar aðstæður.
— Hvert var meginsjónarmiðið
með þvi að aðskilja vöru og far-
þegaflutningana, eins og gert var
með smiði Breiðanna og Heklu?
Mönnum var það ljóst, að það
væri naumast unnt að ná árangri i
að tryggja farþegaflutninga, ef
farþegaskipin þyrftu að biða los-
unar og lestunar i hverri höfn.
Með þvi að færa vöruflutningana
að hluta yfir á HERÐUBREIÐ og
SKJALDBREIÐ, þá náðist meiri
hraði á siglingar farþegaskip-
anna og þau töfðust ekki eins i
höfnum á leið sinni. Þetta var
mikils virði, a.m.k. fyrir þá, sem
ferðuðust með skipunum vegna
búsetu eða atvinnu, og höfðu
takmarkaðan tima til ferðalaga.
Glasgowferðir
— Þið siglduð einnig miili landa
með HEKLU?
— Já, HEKLA var i Glasgow-
ferðum á sumrin fyrst eftir að
riún var tekin i notkun, en sigldi
svo á ströndina aðra árstima.
Reyndar var þetta ekki algjört
nýmæli, þar eð gamia ESJA hafði
verið sett i millilandaferðir áður
yfir sumarmánuðina.
— A sumrin var auðveldara að
ferðast um landið á ibilum og þá
Tryggvi Blöndal, skipstjóri hefur langa rcynslu I stjórn farþegaskipa,
og er nú elzti skipstjóri útgerðarinnar, a.m.k. hvað starfsaldur varðar.
Hér er hann á stjórnpalli ESJU.
Nú þessu starfi tók ég við I f jar-
veru Eysteins.
— Hvernig var aö vinna með
Jónasi frá Hriflu?
— Hann var merkilegur maður
og leiðtogi: að vinna fyrir hann og
með honum var merkileg
reynsla.
— Ég minnist i þvi sambandi
merkilegra hluta, varðandi starf
mitt. Eitt af verkefnum minum
var það að fara yfir póst Jónasar,
að opna bréfin, sem skiptu tug-
um, raða þeim eftir efni þeirra.
Þessi bréf voru alls staðar að af
landinu, embættisbréf og einka-
bréf, og það var ekki viðlit fyrir
hann að annast þetta sjálfur. Þaö
hefði með þvi móti tekið allan
hans tima.
— Það var verk mitt, auk
annars að fara yfir þessi bréf,
kynna mér efni þeirra og endur-
segja aðalefniþeirra.en svo hafði
Jónas yfirleitt einu sinni I viku
sérstakt „bréfakvöld”. Þá átti
þessi bréfafulltrúi að segja hon-
um frá meginefni þessara bréfa
og Jónas svaraði þeim svo flest-
um — auðvitað i stuttu máli,
stundum hálfgerðu simskeyta-
formi og þannig gat hann kannske
svarað 20 bréfum á einu kvöldi.
Jónas handskrifaði bréf sin sjálf-
ur og má nærri geta, að þetta hef-
ur verið mikil vinna, þótt reynt
væri að létta þetta með þvi að
yfirfara bréfin og búa þau í hend-
ur hans.
Undirbúningur að
Skipaútgerð ríkisins
— Um haustið kom Eysteinn
Jónsson aftur til starfa og þá tók
ég til við að undirbúa stofnun
Skipaútgerðar rikisins með
Pálma heitnum Loftssyni, skip-
stjóra, sem ráðinn var forstjóri.
Ég var hins vegar skrifstofustjóri
og aðalbókari útgerðarinnar.
— Við tókum við útgerð Esju,
sem var fyrsta sérsmiðaða:
strandferðaskipið sem ts-
lendingar eignuðust. Það kom
til landsins 1923, og við tókum við
rekstri þess af Eimskipjafélagi Is-
lands. Alls tókum við þannig
við stjórn eða útgerð fimm skipa,
varðskipanna, sem voru þá
ÓÐINN, ÆGIR og ÞÓR, og vita-
skipið HERMÓÐUR. Þessi skip
eru nú fyrir löngu horfin úr is-
— Það kom til af þvi, að á
striðsárunum jukust verkefni
skipaútgerðarinnar mjög mikið.
Áður, eða fyrir strið, þá höfðu
millilandaskipin veigamiklu hlut-
verki að gegna i strandferðunum.
Nú voru þau bundin við milli-
landaferðir svo að segja einvörð-
ungu. Til dæmis meir en tvöfald-
aðistflutningur á stykkjavöru hjá
útgerðinni á árunum 1939-1941,
eða úr 15.000 tonnum, eða rúm-
lega það, i 39.000 tonn.
Aukningin á farþegafjölda var
úr 9.500 farþegum i tæp 19.000.
Skipaútgerð rikisins átti ekki
kost á að fjölga skipum, t.d. með
þvi að kaupa hentugt skip, eða
láta smiða það, allar fleytur
landsins voru i notkun. Það eina,
sem við gátum fengið, voru linu-
veiðarar og ýms fiskiskip, og við
þau ,varð að notast til þess aö
flytja nauðsynjar landsins út um
land og farþega lika, þareð skipin
J^ö ESJA og SÚÐIN, höfðu ekki
jjímdan. Að visu má segja sem svo,
7 að miklu hafi það bjargað að hafa
ESJU á þessum árum, og oft var
hún með mörg hundruð farþega
innanborðs, jafnvel á fjórða
hundrað.
Þormóðsslysið
lenzkri eign, en ný með sama
nafni eru komin fyrir flest þeirra.
Siðan kom SÚÐIN, sem var vöru-
flutningaskip og farþegaskip
(1930).
— Þessi skipastóll var að visu
ekki fullkominn, en miðað við
aðstæður sins tima voru skipin
vinsæl og mikið notuð til flutn-
inga, þvi þá var ekkert flug og
vegakerfið var ófullkomið og
snjómokstur á vetrum að heita
má óþekktur. Eiga margir góðar
minningar frá þessum skipum.
Farþegaflutningur voru miklir
með þessum skipum. Fluttu þau
8-10 þúsund farþega á ári á árun-
um 1930-1940, um 10.000 tonn af
vörum og um 15.000 tonn sum ár-
in, eins og t.d. 1937 og 1939.
Breyting varð ekki á skipa-
stólnum, frá þvi að Súðin var
keypt 1930 til ársins 1938, að
gamla ESJA var seld og nýja
ESJA kom til landsins. Hún var
smiðuð i Danmörku og reyndist
afburða gott skip, en alls var hún
hér i flutningum i 30 ár, en þá var
hún seld (1969). Skipið hafðj
svefnpláss fyrir 148 farþega
ágætt lestarrými að auki.
Skipaflotinn efldur.
Þormóðsslysið
— Nú kemur I ljós, aö skipastóll — Við tókum það til bragðs að
útgerðarinnar er aukinn mjög ieigja linuveiðara, eins og áður
mikið á árunum 19471 og 1948. var sagt, og þar með var h'nu-
Hvernig stóð á þvi? veiðarinn ÞORMÓÐUR.
---- Hver voru helztu málin,
sem f jallað var um I þessum bréf-
um.
— Þetta voru ólikustu málefni.
Sumt varðaði rikið, stjómsýslu
og annað þess háttar. Annað voru
bréf frá ýmsum mönnum, sem
skrifuðu honum og sögöu frá hög-
um sinum og menntun barna
sinna og öðru, er þeim lá á hjarta.
Sum þessi bréf voru skrifuð af
ótrúlegri einlægni, og Jónas svar-
aði þeim öllum og gerði ekki upp
á milli manna, eða gys að þeim,
sem minna máttu sin.
Menn vildu segja Jónasi allt.
Sögðu frá tiðindum, miskliö i
hjónaböndum, framgöngu fjár,
og allt milli himins og jarðar var
tekið til meðferðar 1 þessum bréf-
um og Jónas tók öllu mannlega.
Flóabáturinn BALDUR — Flóabátarnir gegna enn þann dag Idag mikilverðu hlutverki I samgöngum úti
á landi, sem og I Faxafióa.