Fréttablaðið - 12.12.2005, Side 48
48 28. janúar 2005 FÖSTUDAGUR
Hin upprunalega Reykjavík er
miðborgin og nágrenni hennar.
Miðborgin hverfðist upphaflega
kringum Aðalstrætið. Það er því
ekki að ófyrirsynju að allar götur
borgarinnar telja hús sín útfrá því
stræti og númerin hækka eftir því
sem þær fjarlægjast Aðalstræt-
ið meira. Þótt byggð í Reykjavík
megi rekja allt til fyrsta landnáms-
manns Íslands, Ingólfs Arnarson-
ar, þá hófst þéttbýlismyndun ekki
fyrir alvöru fyrr en uppúr 1750
með Innréttingunum, hlutafélagi
um spuna og vefnað í eigu Skúla
fógeta og tólf annarra athafna-
manna. Þá reis verksmiðjuþorp
í miðborginni og þá voru fyrstu
timburhúsin byggð.
Langflestir bjuggu samt í torf-
bæjum til að byrja með og úr
Skuggahverfinu réru fátækir tómt-
húsmenn úr vörum við sjóinn. Þótt
nú sjáist enginn torbær í miðborg-
inni og nágrenni hennar þá getur
þar að líta geysilega fjölbreytni í
byggingarstíl, allt frá litlum stein-
bæ við Bókhlöðustíginn til hályftra
fjölbýlishúsa við Skúlagötu. Versl-
anir og veitingastaðir eru í fornum
timburhúsum á Bernhöftstorfu,
austan megin Lækjargötu og gegnt
þeim við götuna eru verslanir og
veitingastaðir í glænýjum húsum
úr gleri og steini.
Elsta steinhúsið er Stjórnarráð-
ið við Lækjartorg, byggt um 1770
upphaflega sem Tukthús og fyrsta
stofnun bæjarins. Fleiri merkar
stofnanir fundu sér snemma stað
í miðborginni og má þar nefna
Alþingi er var endurreist 1845 og
fékk sitt eigið hús við Austurvöll
1881, sem enn stendur. Dómkirkj-
an var byggð á síðari hluta 18.
aldar úr tilhöggnum steini og hún
hefur nýlega verið gerð upp af
mikilli natni. Hús Menntaskólans
í Reykjavík sem áður hét Latínu-
skólinn er einnig ein þeirra bygg-
inga sem snemma reis og haldið
hefur verið við. Fyrsta verslunin
var byggð um 1780 við Aðalstræti
og sex árum síðar fékk Reykja-
vík kaupstaðaréttindi. Eitt af því
sem löngum hefur einkennt mið-
borgina og það svæði sem hér er
til umfjöllunar eru verslanirnar
og veitingastaðirnir sem hafa
ótvírætt aðdráttarafl. Ekki má
gleyma Austurvelli sem laðar til
sín fólk, ekki síst á góðviðrisdög-
um á sumrin.
Vöruhús, bankar, pósthús, skól-
ar, kirkjur, kvikmyndahús, leikhús
og listaverk. Allt reis það fyrst í
miðborginni og breiddist svo út
eftir því sem árin liðu og byggðin
þróaðist. Ráðhús Reykjavíkur er
þó aðeins eitt – í Tjörninni eins og
frægt er. Hluti Reykjavíkurhafn-
ar sem hefur vissulega haft mikið
gildi fyrir landsmenn alla tilheyr-
ir þessum borgarhuta og þar hafa
konungar og aðrir tignir menn
stigið á land.
Árið 1906 keypti Einar Bene-
diktsson skáld lóðina Austur-
stræti 14 fyrir 15 þúsund krón-
ur og var það þá talinn dýrasti
blettur á Íslandi en miðborgin
og nágrenni hennar hefur verið
misjafnlega eftirsótt íbúðasvæði
eftir tímabilum. Á síðustu árum
hefur vegur þess og vinsældir
aukist og þeir telja sig lukkunnar
pamfíla sem tilheyra póstnúm-
erasvæði 101.
gun@frettabladid.is
Hjarta höfuðborgarinnar
Lýðveldisgarðurinn við Hverfisgötu, gerður í tilefni 50 ára afmælis lýðveldisins 1994.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Krambúðin við Skólavörðustíg er hugguleg hverfisbúð með heitt kaffi. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Skuggahverfið geymir margs konar
byggingar og útsýnið úr háhýsunum er
óneitanlega glæsilegt. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Norræna húsið fer í Vatnsmýrinni og
Íslensk erfðagreinin einnig.
Grjótaþorp er það hverfi sem
einna fyrst byggðist í Reykja-
vík og Unuhús er eitt af hús-
unum í Grjótaþorpinu.
Unuhús heitir eftir Unu Gísla-
dóttur sem uppi var á árunum
1855 til 1924. Hún hafði kost-
gangara og leigði út herbergi
í húsi sínu. Fæðið var ódýrara
hjá henni en annars staðar og
húsnæðið líka, því dróst fólk að
húsinu sem lítil auraráð hafði
og átti hvergi höfði sínu að
halla. Erlendur sonur Unu hélt
uppi merkinu eftir hennar dag
og Unuhús varð meðal annars
þekkt aðsetur ungra skálda og
listamanna. Má þar nefna Stefán
frá Hvítadal, Þórberg Þórðarson
og Halldór Kiljan Laxnes. Bæði
Þórbergur og Halldór hafa gert
Erlend í Unuhúsi ódauðlegan
með skrifum sínum. Talið er að
Erlendur hafi verið fyrirmynd
organistans í Atómstöð Laxness.
Hann hvílir í Hólavallagarði.
Unuhús
Unuhús var um tíma aðsetur ungra
skálda og listamanna.
Miðbærinn og nágrenni hans
leynir á sér.
LEYNISTAÐURH
ve
rf
ið
m
it
t
Þjónusta við íbúa
SKÓLAR OG HEILSUGÆSLA Í
HVERFINU ER Á EFTIRTÖLDUM
STÖÐUM
Leikskólar:
BARÓNSBORG Njálsgötu
GRÆNABORG Eiríksgötu
LAUFÁSBORG Laufásvegi
LEIKGARÐUR Eggertsgötu
LINDARBORG Lindargötu
MÁNAGARÐUR Eggertsgötu
MÝRI Skerplugötu 1
NJÁLSBORG Njálsgötu 9
TJARNARBORG Tjarnargötu
Grunnskólar:
AUSTURBÆJARSKÓLI við Vitastíg
TJARNARSKÓLI Lækjargötu
Framhaldsskólar:
IÐNSKÓLINN Skólavörðuholti
KVENNASKÓLINN við Fríkirkjuveg
MENNTASKÓLINN Í REYKJAVÍK við
Lækjargötu
Tónlistarskólar:
TÓNMENNTASKÓLI REYKJAVÍKUR við
Lindargötu
Háskólar:
HÁSKÓLI ÍSLANDS við Suðurgötu
Heilsugæsla:
MIÐBÆR Vesturgötu 7
HEILSUVERNDARSTÖÐIN við Baróns-
stíg
Matvörumarkaðir:
10/11 Austurstræti
10/11 við Barónsstíg
BÓNUS Kjörgarði
������
������
����
�������
���
�������
��������
�����
�����
�������
����
�����
������
������
������
��������������
�������
�������
�������
��������
���������
�������
������������
��� ������
�������
�������
�����
��������
����������
�������
������
��������
�������������
������ ������
�� ��
������
�����
����
������
������
������
������
����
������
�����
���
���
����������
����
��� ��
���������
������
�����
���������
���
�������
����
����
������
�������
��������� ������������
�������
�����
�����
�������������
���������
�������
���������
���������
��������
������
�����
���
����
���
������
����
����������
����������
�����
������
��������
����������
��������
�������
���������
������
�������������
�����������
����
������
���������
����
���
�����
������
�������
��������
����������
����������
��������
������
�����
�����
�����
�����
�����
������
����
����
������������
��������
����������
�����������
���������
����������
������
������������
�������������
��������
�������������
���������
�����������
�������������
���������
��������
�
�
���
�
��
��
��������
���������
����������
��� �
�
������
������
��� ��
�
�������������
�����
�
��
��
���������
������
�
��
�
�
����������
������ ���������
��������
������
���������������
�������������
���������
�������������
����������
���
�������
�����������
����
������������ ��� ������������
���
���������������
������������
�
�����
�
���
�
�
�
�
��
�
�
�
���
�����������
�������
��
��
��
��
��
��
��
�
�
��
�
���
�
��
��
�
�
������
�������
���������
�
�����
�
�
��������
�������
���
���
���
���
��������� ���
���������
�
������������
�������
���
���������
�����������
�������������
�������
���������
������
�����
��������
�
�
���
�
��
�
�������
�
�
�
�
�
��
��
���
��
��
����
�
�
�
��
�
������������
�����
�������
�������
�������������
�������������
����������
��������� ��
�����
���������
���������
���
�����������
�����
Þráinn Bertelsson er sann-
kallaður miðbæjamaður.
„Það er afskaplega gaman að búa
í Reykjavík miðri. Ég er í Grjóta-
þorpinu sem er náttúrlega miðj-
an í 101. Það er samt bara sjálf-
stætt þorp og er svona eins og
Andorra eða Lichtenstein, sjálf-
stæð eining inni í stærra sam-
hengi. Það er viss þorpsbragur
hér, íbúarnir þekkjast og vita
hverjir af öðrum. Svo er náttúr-
lega skemmtilegt að um leið og
maður stígur út úr þessu þorpi
þá er maður staddur í miðri stór-
borginni og hún iðar af lífi nema
kannski þegar er norðanátt og
brunagaddur. Ég hef aldrei skilið
áhyggjur fólks af því að miðbær-
inn sé dauður. Það fólk hlýtur
að sitja einvernsstaðar annars
staðar en í miðbænum með sínar
áhyggjur. Hér lifi ég mínu lífi
og hef allt innan seilingar sem
ég þarf á að halda, bókabúðir,
kaffihús, banka. Ef ég ætti að
óska mér einhvers í miðbæinn
þá væri það líkamsræktarstöð.
Annars verður þetta ekki betra.
Þetta er besti miðbær í bestu
höfuðborg heimsins.“
Besti miðbær í bestu
höfuðborg heimsins
Þráinn á stutt í alla þjónustu.
FRÉTTABLAÐIÐ/HEIÐA
Heimildir:
Reykjavík - Sögustaður við Sund
Höfundur: Einar S. Arnalds. Útgef-
andi: Örn og Örlygur 1989
Reykjavík 200 ára Saga höfuðborgar
í myndum og máli
Höfundur: Páll Líndal. Útgefandi:
Bókaútgáfan Hagall 198
Tjörnin hefur alla tíð sett sterkan svip á miðborgina.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM