Tíminn - 28.11.1976, Síða 8

8
Sunnudagur 28. nóvember 1976
r
mI
Iþjóðarannsó

saman á afmarkaö svæöi eöa
aurskriöa fellur á fer frétta
maður frá CSLP á staöinn til aö
fylgjast með framvindu mála.
Stofnunin byggir á þvi, aö
hafa fregnritara staösetta viös
vegar um heim, og i gegnum
árin hefur hún komið upp
kerfi, sem spannar allan hnött-
inn — tvö þúsund fréttamenn i
144 löndum. Er þetta ólaunaö
fólk, sem vinnur að framgangi
visindanna. Flestir þeirra eru
vísindamenn, en þó byggir
stofnunin einnig starfsemi sina
aö verulegu leyti á einstökum
blaöamönnum. Visindamenn —
áhugamenn þar með taldir —
sem fá fréttablöö frá CSLP I
hendur, senda frásagnir af at-
hyglisveröum atburöum, sem
eiga sér stáð á svæöi þeirra.
Þessi sambönd viö áskrifend-
urnar hafa reynzt mikilvæg
fyrir framgang stofnunarinnar.
Þegar tilkynningar um ein-
hverja atburði berast, senda
höfuöstöövarnar þegar út fyrir-
spurnir til aö staöfesta þær. Ef
þá kemur I ljós, aö fréttin á viö
rök aðstyöjast, er hún prentuð á
kort og send meö flugi til áskrif-
enda.
Ekki eru allir áskrifendurnir
visindamenn. Ýmis fyrirtæki og
stofnanir, háskólar og söfn, eru
þar á meðal (ákveöiö oliufyrir-
tæki greiðir eitt þúsund dali ár-
lega fyrir aö fá samdægurs skil-
merkilegar fregnir af þvi ef ein-
hvers staðar hefur oröiö oliu-
leki.)
Sú hugmynd, aö þörf væri á
alþjóðlegri stofnun af þessu
tagi, fæddist, er eyja reis úr sæ
úti fyrir strönd Islands áriö
1963. Visindamenn flykktust á
staðinn til að rannsaka og fylgj-
ast meö eldgosinu. Ljósmyndir
og önnur gögn, sem þeir fengu
þar eru ómetanlegar heimildir
fyrir þvi hvernig land myndað-
ist fyrst á jörðinni. Þarna sáu
menn, aö árlega færu dýrmætar
upplýsingar fyrir bl, og
nauðsynlegt væri að koma upp
viövörunar- og upplýsingakerfi,
sem tilkynnti um atburðina um
leiö og þeirra varð vart.
Aöur fyrr leiö langur timi á
milli þess aö atburöirnir áttu
sér staö, þar til visindamönnum
gafst færi á aö lesa um þá I vls-
Gosið I Surtsey varð til þess að menn sáu nauösyn þess að koma
á laggirnar stofnun eins og CSLP.
Þetta hefur verið ár jarö-
skjálfta. Þann fjóröa febrúar
slöastliöinn jafnaöi mjög haröur
jarðskjálftakippur borgina San
Martin I Guatamala viö jöröu.
Yfir tuttugu og fimm þúsund
manns lét lífiö I landinu, þar af
þrjú þúsund I San Martin.
Sextánda ágúst uröu snarpir
jarðskjálftar samtimis á
Filippseyjum og noröur eftir,
meöfram landamærum Kansu
og Szechwan héraöanna I Kina.
Þúsundir létust á Filippseyjum,
en manntjón var þó enn meira I
Klna.
Ariö 1976 hefur einnig veriö ár
eldgosa, flóöa og fellibylja. Fólk
um allan heim horfir hjálpar-
vana á, er fréttir eru sagöar I
fjölmiðlum um náttúruhamfarir
og björgunartilraunir. Ein
fréttastofnun er þó, sem hefur
önnur markmiö og vill vita
meira. Hún vill vita af hverju og
hvers vegna þessir atburöir
gerast. Vegna þess, aö meö
auknum skilningi og þekkingu
má vera aö hægt veröi aö spá
fyrir um náttúruhamfarir með
fyrirvara, og koma meö viövör-
unum I veg fyrir aö eins miklar
hörmungar eigi sér staö.
Þessi fréttastofnun, Center
for Short-Lived Phenomena
(CSLP) hafa höfuðstöövar sinar
i Cambridge i Massachusetts
fylki I Bandarlkjunum. Fram-
lag hennar til fréttaþjónustu I
heiminum er samt ekki i hlut-
falli viö stæröina, þó aö hingaö
til hafi hún aöallega miöaö starf
sitt viö vlsindamenn, fremur en
almenning. CSLP var stofnuö aö
tilstuðlan Smithsonian stofnun-
arinnar árið 1968, og allt frá þvi
hefur hún starfað sem
alþjóölegur vlsindalegur frétta-
miölari, sem veitir upplýsingar
um hvaöa „skammvinn fyrir-
bæri”, sem fram koma og falla
inn I ramma fjögurra víötækra
sviöa: Jaröeölisfræöi, líffræði,
stjarneölisfræöi og mengun.
Hvort tveggja er aö skýrt er frá
náttúrulegum fyrirbærum og
eins þeim sem verða af manna-
völdum (ef geislavirk efni
sleppa út I andrúmsloftiö eöa
olluleki veröur). Hvort sem um
er aö ræöa, aö fiskar falli af
himni ofan, hvalir hópi sig
Tvennt af starfsliði CSLP á skrifstofunni I Cambridge.