Fréttablaðið - 02.02.2006, Page 24

2. febrúar 2006 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þjóðir heimsins eru ólíkar eins og
annað fólk. Sumar lifa við óskor-
að lýðræði langtímum saman eins
og ekkert sé sjálfsagðara, aðrar
búa við fáræði eða einræði mann
fram af manni. Sumar eru glaðar
og reifar eins og Danir, aðrar eru
þungar og þöglar eins og Finnar.
Sumar þjóðir horfa áfram veginn
og út á við, aðrar horfa aftur á bak
og inn á við. Sumar kjósa að leysa
ýmis mikilvæg mál með því að
snúa bökum saman, aðrar treysta
í ríkari mæli á einkaframtak. Og
þá er ég kominn að efni dagsins,
sem er skattbyrðin.
Sumar þjóðir kjósa að fjár-
magna ýmis verkefni samfélags-
ins – t.d. heilbrigðisþjónustu,
menntun og ýmsar tryggingar
– heldur af almannafé eftir föng-
um en úr einkasjóðum. Byrjum
hinum megin á hnettinum. Ástral-
ar hafa mörg undangengin ár látið
sér duga að leiða röskan þriðjung
þjóðartekna sinna í gegnum fjár-
hirzlur ríkisins. Skattbyrðin þar
í neðra hefur m.ö.o. numið rösk-
um þriðjungi af landsframleiðslu.
Hún hefur staðið nokkurn veginn
í stað síðan 1988. Það er eftirtekt-
arvert vegna þess, að skattbyrð-
in í iðnríkjunum hneigist jafnan
til að þyngjast af sjálfri sér. Því
veldur einkum tvennt.
Í fyrsta lagi gerir almenningur
með batnandi hag æ meiri kröf-
ur til ríkis og byggða um meiri
og betri þjónustu: lengri og betri
brýr og vegi, fleiri og betri skóla
og sjúkrahús og þannig áfram.
Þessum auknu kröfum halda menn
ótrauðir fram m.a. í krafti þess, að
kostnaðurinn fellur á samfélagið í
heild: menn eru öðrum þræði að
gera kröfur um útlát af annarra
fé. Í öðru lagi er skattalöggjöfin
víðast hvar þannig saman sett, að
mönnum er gert að greiða hærra
hlutfall tekna sinna í skatt af
háum tekjum en lágum og skatt-
leysismörk eru föst í krónum talið
eða dollurum eða öðrum myntum
eða fylgja a.m.k. ekki verðlagi eða
kauplagi til fulls, svo að fólk flyzt
þá smám saman sjálfkrafa upp í
hærri þrep skattstigans eftir því
sem verðlag hækkar. Skattbyrð-
in þyngist þá af sjálfsdáðum, án
þess að stjórnmálamenn þurfi að
hafa fyrir því að gera óvinsælar
ráðstafanir í þá veru. Þeir geta
jafnvel lækkað skatta með lögum
við og við, þótt skattbyrðin haldi
áfram að þyngjast af sjálfri sér.
Sömu sögu er að segja af
Bandaríkjunum. Þar hefur skatt-
byrðin haldizt óbreytt nálægt
þriðjungi af landsframleiðslu
síðan 1980 – og það þótt bæði
Reagan forseti (1981-88) og Bush
yngri (2001-) hafi svarið og sárt
við lagt að lækka skatta. En þeir
gerðu það ekki, heldur beittu þeir
sér fyrir samdrætti í útgjöldum
ríkisins og steyptu ríkisbúskapn-
um í botnlausan hallarekstur.
Bretum hefur einnig tekizt að
halda skattbyrðinni svo að segja
óbreyttri síðan 1988: hún nam
þá og nemur enn (2005) um 42%
af landsframleiðslu. Bretar leiða
því mun stærri hluta þjóðartekna
sinna í gegnum fjárhirzlur ríkis
og byggða en Bandaríkjamenn,
eða 42% á móti 33%. Hér blasir
við einn höfuðmunurinn á hag-
skipulagi Bretlands og Banda-
ríkjanna: ólík verkaskipting milli
almannavalds og einkaframtaks.
Bretum svipar að þessu leyti til
annarra Evrópuþjóða.
Þjóðverjar eru á svipuðu róli og
Bretar: skattbyrðin í Þýzkalandi
nemur nú um 43% af landsfram-
leiðslu eins og 1988, en hún fór upp
í 46% fyrir nokkrum árum, og þá
tóku Þjóðverjar sér tak og keyrðu
skattana niður aftur. Frakkar eru
lausari á bárunni: hjá þeim hefur
skattbyrðin hækkað smám saman
síðan 1988 og er nú komin upp
fyrir helming af landsframleiðslu
eins og meðal frænda okkar og
vina á Norðurlöndum. Skattbyrð-
in á OECD-svæðinu er nú þyngst
í Noregi, eða 62% af landsfram-
leiðslu borið saman við 55% 1988.
Olíuauðurinn hefur ásamt öðru
ýtt undir eftirsókn Norðmanna
eftir ýmislegri þjónustu úr hendi
ríkis og byggða. Næstþyngst
er skattbyrðin nú í Svíþjóð, eða
58% af landsframleiðslu. Skatt-
byrðin þar í landi komst hæst í
65% 1990, en þá tóku Svíar sér
tak og keyrðu hana niður aftur.
Skattbyrðin í Danmörku er nú
57% af landsframleiðslu og hefur
haldizt óbreytt síðan 1988, og í
Finnlandi er hún 53% á móti 52%
1988. Frakkar verma fimmta sæti
skattalistans á eftir frændum
okkar fjórum og vinum.
En Ísland? Skattbyrðin hér
heima hefur snarþyngzt eins og
Stefán Ólafsson prófessor lýsti í
Morgunblaðinu um daginn. Hún
nemur nú 47% af landsfram-
leiðslu borið saman við 40% 1988
og er komin upp fyrir meðallag
Evrópusambandsríkjanna (45%).
Það er því ekki lengur boðlegt að
afsaka laka almannaþjónustu á
Íslandi með lágum sköttum.
Víst hefur skattbyrðin þyngst
Í DAG
SKATTAR OG
SKYLDUR
ÞORVALDUR
GYLFASON
Skattbyrðin hér heima hefur
snarþyngzt eins og Stefán
Ólafsson prófessor lýsti í Morg-
unblaðinu um daginn. Hún
nemur nú 47% af landsfram-
leiðslu borið saman við 40%
1988 og er komin upp fyrir
meðallag Evrópusambandsríkj-
anna (45%).
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf.
dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið
áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Nýr og gamall
Þorsteinn Pálsson, nýr ritstjóri Frétta-
blaðsins, er ekki nýr ritstjóri ef svo má
segja. Reyndar er Þorsteinn titlaður
blaðamaður í símaskránni enn í dag þótt
hann hafi í millitíðinni verið forsætis-
ráðherra þjóðarinnar og í forystusveit
atvinnurekenda svo fátt eitt sé nefnt.
Fyrir liðlega 30 árum varð Þorsteinn
ritstjóri Vísis. Vikið er að þessu í bókinni
„Ísland í aldanna rás“ og segir fyrst af
ritstjóratíð Jónasar
Kristjánssonar á
Vísi: „Blaða-
mennska Vísis
undir hans
stjórn þótti
nútímalegri og
hressilegri en
landsmenn höfðu
kynnst um langt
skeið. Eigendur Vísis,
kaupsýslumenn
úr innsta hring Sjálfstæðisflokksins, voru
ánægðir með betri stöðu blaðsins en
þegar kom fram á áttunda áratuginn
fóru að renna á þá tvær grímur. Þeim
þótti Jónas orðinn fullsjálfstæður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn.“
Flokkur eða markaður
„Fór brátt ekki á milli mála að í efnisvali
og efnistökum leiddi Jónas ekki endilega
fyrst hugann að því hvað kæmi Sjálf-
stæðisflokknum best á hverjum tíma.
Það líkaði eigendunum illa og fór sér-
staklega í taugarnar á þeim ef Vísir fjall-
aði of mikið um ýmis fjármálahneyksli,
misferli og önnur vafasöm uppátæki
fésýslumanna sem oftar en ekki voru
nátengdir Sjálfstæðisflokknum. Og þegar
Jónas fór að gaspra í leiðurum blaðsins
um „samtryggingakerfi stjórnmálaflokk-
anna“ var þeim nóg boðið.
Um mitt ár 1975 réðu eigendurnir því
nýjan ritstjóra við hlið Jónasar sem átti
að hafa hemil á honum og gæta þess að
Vísir fylgdi flokkslínu Sjálfstæðisflokks-
ins í hvívetna og sýndi flokksmönnum
öllum fyllstu kurteisi og hollustu. Nýi
ritstjórinn var kornungur lögfræðingur og
blaðamaður á Morgunblaðinu, Þorsteinn
Pálsson.“
Framhaldið muna margir enn. Jónas og
Sveinn R. Eyjólfsson útgefandi stofnuðu
Dagblaðið sem náði skjótri útbreiðslu.
Í lok frásagnarinnar í bókinni er gefið til
kynna að Þorsteinn
hafi - þegar upp var
staðið - fylgt óháðri
stefnu Jónasar fremur
en flokkslínunni.
johannh@frettabladid.is
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

AUGLÝSINGASÍ I

FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

est lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

„Því miður hafa Vesturlönd tapað öllu skyni á það sem er heilagt.“ Þessi orð er að finna í grein eftir franska guðfræðinginn Sohaib Bencheikh sem birtist í franska
dagblaðinu France Soir í gær. Greinin er sett saman í tilefni af
því stigvaxandi fári sem hefur farið um lönd múslima frá því
að Jótlandspósturinn birti tólf skopteikningar af Múhameð
spámanni fyrir fjórum mánuðum.
Franska guðfræðingnum er ekki skemmt og í grein sinni
segir hann að finna verði „mörkin milli tjáningarfrelsisins og
réttarins til að vernda það sem heilagt er“. Því miður er þetta
ekki hægt því grundvallarhugmyndin á bak við tjáningarfrelsið
er einmitt sá heilagi réttur að finnast ekkert vera heilagt.
Og þessu eru ritstjórar France Soir greinilega sammála frekar
en skoðunum pistlahöfundar síns því á forsíðu blaðsins í gær var
birt skopmynd af guði búddista, gyðinga, kristinna og múslima
undir fyrirsögninni „Já, við höfum rétt til að skopast að guði.“
Inni í blaðinu endurbirtu þeir síðan teikningar Jótlandspóstsins
til að undirstrika enn fremur mikilvægi tjáningarfrelsisins í
vestrænu samfélagi.
Hér er því spáð að á næstu dögum munu enn fleiri
vestrænir fjölmiðlar bætast í þetta varnarlið tjáningar-
frelsisins sem er einn af hornsteinum lýðræðisþjóð-
félaga. Það er full ástæða til að verja það frelsi af
ákefð hvort sem maður hefur smekk og húmor fyrir
gríni Jótlandspóstsins eða ekki.
Fleiri blöð í Evrópu gerðu það sama í gær. Ritstjórar þýska
blaðsins Die Welt settu eina af dönsku teikningunum á forsíðuna
og landar þeirra á Berliner Zeitung birtu tvær myndir á innsíð-
um blaðsins. Hér er því spáð að á næstu dögum munu enn fleiri
vestrænir fjölmiðlar bætast í þetta varnarlið tjáningarfrelsis-
ins sem er einn af hornsteinum lýðræðisþjóðfélaga. Það er full
ástæða til að verja það frelsi af ákefð hvort sem maður hefur
smekk og húmor fyrir gríni Jótlandspóstsins eða ekki.
Sigurður Örn Brynjólfsson, höfundur teiknimyndasögunnar
Pú og Pa, sem birtist daglega í Fréttablaðinu, blandar sér í leik-
inn í dag og er nokkuð víst að margir kollegar hans víða um
heim eiga eftir að gera það líka.
Málið snýst nefnilega ekki lengur um birtingu teikninga í
dönsku dagblaði heldur samstöðu um það frelsi til orðs og æðis
sem er megineinkenni lýðræðisins. En það blása ekki aðeins
naprir vindar um það frelsi að austan heldur einnig að vestan, frá
landi hinna hugrökku og frjálsu, þar sem stríð gegn hryðjuverk-
um hefur á rétt ríflega fjórum árum leitt til algjörra umskipta í
afstöðu stjórnmálamanna til mannréttinda og einkalífs.
Evrópa með allri sinni menningarlegu fjölbreytni verður að
spyrna við fótum. Til þess þarf þó að verða ákveðin hugarfars-
breyting. Ein helsta orsök innflytjendavandans, sem mörg ríki í
Evrópu glíma við, er ákveðin gerð af eftirlátssemi við nýja íbúa
álfunnar. Sú hugmynd að hægt sé að gefa innflytjendum afslátt
af ríkjandi réttindum ef þau stangast á við siði og lífsreglur sem
þeir koma með sér frá gamla landinu, hefur orðið til að skapa
einangruð samfélög innan samfélagsins. Dæmi frá Hollandi,
Danmörku og fleiri löndum benda til að það sé að vera ákveðin
hugarfarsbreyting í þessum efnum enda ljóst að eitthvað verður
að breytast. Tjáningarfrelsið er þó örugglega ekki eitt af því.
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Deilan snýst ekki lengur um birtingar á
teikningum í dönsku dagblaði.
Heilagur réttur að
finnast ekkert heilagt