Fréttablaðið - 02.02.2006, Blaðsíða 26

2. febrúar 2006 FIMMTUDAGUR26
C M Y CM MY CY CMY K
Má spara
þér sporin?
Nýlegur úrskurður Kjaradóms um
laun alþingismanna, ráðherra og
hæst launuðu embættismanna rík-
isins kemur mér ekki á óvart, því
hann er ekkert öðruvísi en aðrar
fyrri tilkynningar dómsins um laun
þessara manna. Það sem nú er öðru-
vísi er einungis það að almenningur
hefur fengið sig fullsaddan af ört
vaxandi launamun í þjóðfélaginu og
þeim ruddahætti þingmanna að nota
Kjaradóm sem skálkaskjól til óeðli-
legra kauphækkana sér til handa.
Hækkunin sem þingmennirnir
fá að þessu sinni er þó aðeins brot
af því sem þeir hafa fengið mörg
undanfarin ár, því þessi öfugþró-
un nær 10 til 15 ár aftur í tímann.
Það er síðan kapituli út af fyrir sig
hvað verkalýðshreyfingin hefur
verið aðgerðalítil gagnvart þessu
óréttlæti og hvað hún ætlar að gera
í framtíðinni. Það að forsætisráð-
herra boðar 2,5% hækkun í stað
8% hækkunar Kjaradóms er ekk-
ert lausnarorð og réttlætir engan
veginn nú þegar orðinn launa- og
kjaramun í landinu. Árið 1998 jafn-
gilti þingfararkaup alþingismanns
3,4 dagvinnulaunum verkamanns.
Þann 1. febrúar 2006 jafngildir það
4,4 dagvinnulaunum.
Vaxandi launamunur
Launamunurinn sést betur ef kaup
og kjör verkafólks og alþingis-
manna eru borin saman. Þá kemur
í ljós að frá 1998 hafa laun ráðherra
og þingmanna hækkað hátt í tvöfalt
meira en taxtakaup verkafólks. Þar
að auki eru lífeyrisréttindi þing-
manna margfalt betri og ekki má
gleyma því að skattar á hátekjufólk
hafa lækkað svo nemur hundruðum
þúsunda króna (afnám hátekju-
skatts og 4 prósentustiga lækkun
tekjuskatts). Kauptaxtar verka-
fólks hafa hins vegar setið eftir og
skattbyrði þess aukist verulega.
Frá því 1998 hefur almennur
kauptaxti verkafólks eftir eins
árs starf, hækkað um 59%. Hann
var kr. 64.731 á mánuði en er nú í
ársbyrjun 2006 kr. 102.896. Að við-
bættri láglaunauppbót sem kölluð
er tekjutrygging er mánaðarkaup-
ið kr. 108.000. Þannig hafa lægstu
launin hækkað um tæplega 67% frá
ársbyrjun 1998 til dagsins í dag. Á
sama tíma hækka laun þingmanna
úr kr. 220.168 í kr. 471.427 eða um
114%, ef tillaga forsætisráðherra
nær fram að ganga.
Aukin skattbyrði
Eins og áður segir var almennur
dagvinnutaxti verkafólks á árinu
1998 kr. 64.731 á mánuði. Af þeim
launum var greiddur tekjuskatt-
ur að upphæð kr. 1.898. Nú í árs-
byrjun 2006 er kaupið kr. 108.000.
Af því eru greiddar í tekjuskatt
kr. 10.629. Með öðrum orðum: Á
meðan lægstu kauptaxtarnir hækka
um 67% hækkar skatturinn á þeim
um 560%. Hjá alþingismönnum og
öðru ríkisvernduðu hálaunafólki er
annað uppi á teningnum. Þar léttist
skattbyrðin. Stjórnvöld eru búin að
afnema 4% hátekjuskatt og lækka
nú í áföngum skattprósentu tekju-
skatts um 4 stig. Þessar breytingar
bera það í sér, að skattar sem áður
voru lagðir á háu launin, færast
niður tekjustigann og lenda með
margföldum þunga á þeim sem eru
með lægstu launin.
Fólk í félögum innan Starfs-
greinasambands Íslands lendir t.d.
mjög illa út úr þessum skattabreyt-
ingum. Það er og hefur verið hávær
krafa láglaunafólks um land allt að
skattleysismörkin verði hækkuð
a.m.k. í kr. 105.000 og fylgi síðan
launaþróun í landinu. Verði stjórn-
völd ekki við þeirri kröfu á þessu
samningstímabili eiga félög innan
Starfsgreinasambands Íslands
varla annarra kosta völ en knýja þá
sjálfsögðu breytingu fram, ásamt
verulegri launahækkun, þegar
kjarasamningar renna út haustið
2007. Hefðu lágmarks dagvinnu-
laun verkafólks hækkað jafnt laun-
um alþingismanna frá 1998 væru
þau í dag a.m.k. kr. 140.000 á mán-
uði.
Hæstu laun hækka mest
Vegna verðlagsákvæða (rauð strik)
í kjarasamningum verkafólks kom
á síðastliðnu hausti til úrskurðar
forsendunefndar aðila vinnumark-
aðarins hvort segja ætti upp launa-
liðum samningsins. Því miður kom
sú nefnd sér saman um smásálar-
lega hungurlús í bætur til verka-
fólks í stað þess að vísa málinu til
verkalýðsfélaganna. Þannig lokaði
nefndin, illu heilli, fyrir aðkomu
þeirra að málinu. Ég segi illu heilli
vegna þess að daginn eftir að for-
sendunefndin ákvað að lægstu laun-
in skyldu hækka um 0,65% þann 1.
janúar 2007, tilkynnti Kjaradómur
að laun ráðherra, alþingismanna
og margra æðstu embættismanna
ríkisins skyldu hækka um 8% frá 1.
janúar 2006.
Tímasetning Kjaradóms er
engin tilviljun. Þetta er þaulhugs-
að ráð til þess að ná fram hækkun
á hæstu launin þegar engum vörn-
um almennings verður við komið.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
Kjaradómur hegðar sér á þennan
hátt. Að minnsta kosti tvisvar áður
hefur hann tilkynnt ákvarðanir
sínar nánast daginn eftir alþing-
iskosningar. Það segir sig sjálft að
slík vinnubrögð eru bæði ögrandi
og ósvífin og sýna hug stjórnvalda
til fólksins sem vinnur framleiðslu-
störfin í landinu. Verkalýðshreyf-
ingin verður að grípa til róttækra
ráðstafana til þess að jafna þann
rosalega launamun sem orðinn er
í landinu. Okkur öllum til fróðleiks
má geta þess að til eru upplýsingar
um að laun megi ekki vera undir kr.
167.000 á mánuði til þess að duga
fyrir eðlilegri framfærslu á Íslandi
í dag.
Höfundur er fyrrverandi formað-
ur verkalýðsfélagsins Hlífar.
Skálkaskjól þingmanna
UMRÆÐAN
KJARADÓMUR
SIGURÐUR T. SIGURÐSSON
Tímasetning Kjaradóms er
engin tilviljun. Þetta er þaul-
hugsað ráð til þess að ná fram
hækkun á hæstu launin þegar
engum vörnum almennings
verður við komið.
Ýmsir hafa orðið til þess að
gagnrýna fyrirkomulag almenn-
ingssamgangna hér á höfuðborg-
arsvæðinu og þá ekki síst nýja
leiðakerfið sem tekið var í notk-
un síðsumars 2005. Björn Ingi
Hrafnsson, frambjóðandi í próf-
kjöri Framsóknarflokksins vegna
kosninga til borgarstjórnar í vor,
bættist nýverið í hóp gagnrýn-
enda. Hann hefur jafnframt hald-
ið mjög á lofti þeirri skoðun að
veita eigi tilteknum hópum gjald-
frjálsan aðgang að strætó. Björn
Ingi hefur í umfjöllun sinni vitnað
í bréf frá nafna sínum Sveinssyni,
fyrrverandi borgarverkfræðingi,
þar sem sá síðarnefndi fer hörð-
um orðum um hvernig staðið var
að undirbúningi nýja leiðakerfis-
ins. Björn Ingi Sveinsson fullyrðir
í bréfi sínu að ekkert hafi verið
hlustað á tillögur og gagnrýni
hans og annarra heldur hafi verið
„anað áfram“ með leiðakerfið „án
mikillar fyrirhyggju“.
Víðtækt samráð
Okkur sem stóðum að undirbún-
ingi og mótun kerfisins þykir þessi
gagnrýni fyrrverandi borgar-
verkfræðings ómakleg og raunar
staðlaus með öllu. Gerð nýja leiða-
kerfisins tók, eins og vænta mátti,
langan tíma og haft var samráð
um það við mikinn fjölda fólks,
bæði sérfróða og allan almenning.
Tillögur að nýju leiðakerfi voru til
kynningar á vefnum um margra
mánaða skeið og haldnir voru
kynningar- og samráðsfundir með
miklum fjölda fólks á öllu höfuð-
borgarsvæðinu. Síðast en ekki síst
var við smíði kerfisins stuðst við
umfangsmikla ferðavenjukönnun.
Fjölmargar gagnlegar ábending-
ar komu fram í þessu langa og
ítarlega ferli og var tekið tillit til
þeirra eftir bestu samvisku.
Niðurstaðan varð það leiða-
kerfi sem tekið var í notkun í
ágúst síðastliðnum. Kerfið bygg-
ir á stofnleiðum og því er ætlað
að gera kleift að flytja íbúa fjöl-
mennustu íbúasvæðanna til og
frá fjölmennustu þjónustu- og
atvinnusvæðunum á skjótan og
skilvirkan hátt. Lögð var áhersla
á að fækka skiptingum og auka
framboð ferða þegar flestir eru á
ferðinni.
Vel heppnað í meginatriðum
Nú hvarflar ekki að mér að halda
því fram að við höfum kynnt galla-
laust leiðakerfi í ágúst síðastliðn-
um. Mín skoðun er hins vegar sú
að leiðakerfið sé vel heppnað í
meginatriðum og þjóni tilgangi
sínum. Það ber ekki síst að þakka
því víðtæka samráði sem haft var
við undirbúning þess, hvað sem
fullyrðingum Björns Inga Sveins-
sonar líður.
Því er ekki að leyna að síðan
kerfið var tekið í notkun hafa
komið í ljós ábendingar um ýmsa
galla og álitamál sem starfsfólk
og stjórnendur Strætó hafa verið
að skoða á undanförnum mánuð-
um. Nú þegar hefur verið tekið
tillit til þeirra að nokkru leyti og
í febrúar verða gerðar allnokkr-
ar breytingar sem miða að því
að bæta kerfið enn frekar í kjöl-
far athugasemda frá farþegum
og vagnstjórum. Mér þykir sem
sumir hafi kannski verið fullfljót-
ir að fella sinn Stóradóm yfir nýja
kerfinu nú þegar svo skammur
tími er liðinn frá innleiðingu þess.
Kerfið er að mínu mati að þróast
í rétta átt og sannfæring mín er
sú að um það muni skapast sátt
þegar okkur hefur tekist að sníða
af því ýmsa agnúa og gefist tóm
til að kynna það og kosti þess enn
frekar.
Frítt í strætó?
Ýmsar hugmyndir hafa komið
fram um hvernig stuðla megi að
aukinni notkun almenningssam-
gangna á höfuðborgarsvæðinu.
Ein leið er vissulega sú að veita
ákveðnum hópum og jafnvel öllum
almenningi gjaldfrjálsan aðgang.
Í því sambandi er vert að benda
Birni Inga Hrafnssyni og fleirum
sem mælt hafa fyrir fríum strætó á
að innan skamms verður tekið upp
rafrænt miðakerfi. Það mun ein-
mitt gera sveitarfélögunum kleift
að skoða þennan valkost af meiri
alvöru en áður. Þannig gætu þau,
hvert um sig eða öll í senn, ákveðið
að afhenda tilteknum hópum kort
sem veita gjaldfrjálsan aðgang
að strætisvögnum til lengri eða
skemmri tíma. Á fundi umhverfis-
ráðs Reykjavíkur þann 16. janúar
sl. var samþykkt samhljóða tillaga
mín að bókun þar sem segir m.a.:
„Umhverfisráð telur áhugavert að
skoða kosti þess að tilteknir hópar
fái gjaldfrjálst í strætó á ákveðn-
um tímum, t.d. skólanemar og
eldri borgarar.“
Í þessu tilliti mætti þó jafn-
vel kanna velvilja ríkisvaldsins
til þjónustunnar. Staðreyndin
er nefnilega sú að ýmsar álögur
ríkisins á Strætó bs. nema árlega
250-300 milljónum króna. Væri
þeim ef til vill betur varið í að
efla almenningssamgöngur með
því að veita fólki gjaldfrjálsan
aðgang að strætó? Eða til að þétta
leiðakerfið og fjölga ferðum enn
frekar?
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður umhverfisráðs
Reykjavíkur.
Leiðakerfi á réttri leið
UMRÆÐAN
STÆTÓ
ÁRNI ÞÓR SIGURÐSSON