Fréttablaðið - 29.06.2006, Blaðsíða 32

29. júní 2006 FIMMTUDAGUR
Fyrir fimmtíu árum og fáeinum
mánuðum var haldin ræða. Vett-
vangurinn var landsfundur Sov-
ézka kommúnistaflokksins. Jósef
Stalín hafði þá í þrjú ár legið í
formalíni stirður og strokinn, svo
að menn þurftu varla lengur að
óttast hann. Nema þarna gerðist
það, sem hlaut að gerast, að
Níkita Krústsjov, nýr aðalritari
Flokksins, svipti hulunni af for-
vera sínum og lævi blöndnu loft-
inu í kringum hann, lygavefnum,
voðaverkunum. Aðalritarinn dró
að vísu ýmislegt undan. Það mátti
heyra saumnál detta í salnum.
Þegar honum var steypt af stóli
1964 í hallarbyltingu Brésnefs og
Kósígins, sagði Krústsjov við son
sinn: „Mitt merkasta framlag til
sovézkrar sögu er að komast lif-
andi á eftirlaun.“
Nú hefur Sjálfstæðisflokkur-
inn að vísu aldrei lotið forustu
manns á borð við Jósef Stalín, því
fer alls fjarri þrátt fyrir ýmis
önnur og að sumu leyti smávægi-
leg líkindi með flokkunum tveim,
sem hér hafa verið nefndir. Eigi
að síður hefur Morgunblaðið nú
lýst eftir tímabæru uppgjöri við
fortíðina, svo að eftirtekt hlýtur
að vekja, vegsömun og lof.
Í síðasta Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins er vakin upp
„áleitin spurning, hvort forsætis-
ráðherrann sjálfur eigi verk að
vinna á einu sviði þjóðmála, sem
lítið hefur verið um rætt en vald-
ið mörgum bæði umhugsun og
áhyggjum. Í of langan tíma hefur
vont andrúmsloft heiftar og
hefndar ráðið ferðinni í þjóðfé-
lagsumræðum. Það er erfitt að
átta sig á því, hvenær þessi þátt-
ur í samfélagi okkar fór að snú-
ast til verri vegar.“ Já, hvenær
skyldi það nú hafa verið? Hverjir
skyldu nú hafa mengað andrúms-
loftið með heift og hefndarhug?
Framsóknarmenn kannski? Nei,
varla, þeir eru kurteisin sjálf.
Vinstri grænir? Nei, auðvitað
ekki. Samfylkingin? Frjálslynd-
ir? Hvaða látalæti eru þetta?
Leyfum höfundi Reykjavíkur-
bréfs að halda áfram: „Stjórnmál
og viðskiptalíf blandast saman
með ýmsum hætti í þessu vonda
andrúmslofti og það er hættuleg
blanda. ... Vopnin sem notuð eru í
þessari baráttu eru illt umtal. ...
Hið illa umtal um náungann flæð-
ir svo inn í fjölmiðlana nánast
hömlulaust. ... Hér eru menn ekki
drepnir í bókstaflegri merkingu
eins og tíðkazt hefur í Rússlandi.
... Hér verður því ekki haldið
fram, að íslenzkt þjóðfélag sé
komið á sama stig og það sovézka
að þessu leyti, en það sjást merki
um tilhneigingu til sömu vinnu-
bragða og aðferða. Og það athygl-
isverða er að meðan unnið er að
því með markvissum hætti að
skapa „andrúmsloft dauðans“ í
kringum einhvern einstakling
sitja aðrir hjá ... við búum að
sumu leyti í verra samfélagi en
við höfum nokkru sinni gert í
okkar samtíma ... nú þegar eru
þau vinnubrögð stunduð í okkar
samfélagi, að menn leita hefnda
ef þeir telja að um of hafi verið
að sér vegið. Hvað er það í fortíð-
inni, sem hægt er að nota á við-
komandi? Svona vinna mafíusam-
félög ... Vegna stöðu sinnar,
persónuleika, viðmóts og fram-
komu hefur hinn nýi forsætisráð-
herra hlutverki að gegna í þess-
um efnum.“ Tilvitnun lýkur.
Getur þetta skýrara verið?
Krústsjov! Vaknaðu! Þú átt vin!
Þetta er auðvitað allt saman
laukrétt hjá Morgunblaðinu og
hefur lengi legið ljóst fyrir, þótt
Mogginn hafi kosið að þegja um
málið þar til nú. Og nú á ég
tveggja kosta völ: að taka Morg-
unblaðinu eins og týndum syni án
þess að segja orð um meðvirkni
blaðsins hingað til eða segja eins
og mér finnst, að þeir á Moggan-
um hefðu nú helzt átt að kveikja
fyrr. Ég man eftir bréfi, sem
gamall vinur minn einn skrifaði
ritstjóra Morgunblaðsins að
gefnu tilefni fyrir röskum þrem
árum. Það var efnislega sam-
hljóða Reykjavíkurbréfinu, sem
vitnað er til að framan. Ritstjór-
inn svaraði bréfinu um hæl: Mér
blöskrar að fá svona bréf frá þér.
Skömmu síðar fór Morgunblaðið
hamförum gegn Ingibjörgu Sól-
rúnu Gísladóttur, formanni Sam-
fylkingarinnar, fyrir þá sök, að
hún hafði eins og ég og ýmsir
aðrir varað við of nánum tengsl-
um stjórnmála og viðskiptalífs –
gott ef hún sagði ekki, að það
væri hættuleg blanda. Illdeilurn-
ar, sem eru kveikja Reykjavíkur-
bréfsins, eru að því er virðist
mestmegnis innanflokkserjur í
Sjálfstæðisflokknum líkt og Haf-
skipsmálið. Helztu uppsprettur
rógsins og illmælginnar, sem
Morgunblaðið hefur nú skorið
upp herör gegn, hafa ekki dulizt
neinum vitni bornum manni.
Megi Morgunblaðinu lánast að fá
nýja forsætisráðherrann til að
gera upp við fortíðina og hreinsa
til. Bíðum landsfundar.
Krústsjov! Þú átt vin!
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir,
Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24,
105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar
PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Í DAG
ÁKALL MORGUN-
BLAÐSINS
ÞORVALDUR
GYLFASON
Illdeilurnar, sem eru kveikja
Reykjavíkurbréfsins, eru að því
er virðist mestmegnis innan-
flokkserjur í Sjálfstæðisflokkn-
um líkt og Hafskipsmálið.
Í fjóra áratugi hefur verð á raforku til stóriðju verið pólitískt ágreiningsefni. Þegar kemur að röksemdafærslum í þessari stórdeilu sést sem fyrr að fátt er nýtt undir sólinni.
Vissulega er það svo að skynsemi framleiðslu og sölu á raforku í
þessu skyni má skoða frá ólíkum kögunarhólum. Hjá því fer ekki að
mismunandi viðhorf til iðnaðar af þessu tagi og náttúruverndar
ræður í einhverju mati á því hvað telst hagkvæmt í þessu efni.
Nú er aftur á móti um það deilt hvort réttlætanlegt sé að halda
raforkuverði leyndu til stórkaupenda á borð við álver. Tilefnið er
að forstjóri erlends álfyrirtækis sem hér hefur fjárfest talaði af
sér í útlöndum. Hann hefur nú beðist afsökunar. Tal hans taldist
samkvæmt samningi vera alvarleg mistök.
Þetta tiltekna mál snýst um orkuverð Landsvirkjunar. En hér
eiga öll þrjú stærstu orkuframleiðslufyrirtækin hlut að máli. Þau
eru öll í almannaeigu. Eitt er sameign ríkisins og tveggja sveitarfé-
laga. Hin tvö eru í eigu sveitarfélaga.
Stóra spurningin er hins vegar sú hvort afsökunarbeiðnin þjón-
aði hagsmunum eigenda fyrirtækisins. Stjórnendur Landsvirkjun-
ar segja að leyndin þjóni hagsmunum fyrirtækisins.
Vel má vera að sú afstaða byggi á réttsýni frá því sjónarhorni
sem stjórnarborð Landsvirkjunar veitir. En það er ekki þar með
sagt að eigendurnir sjái þá réttsýni frá þeim víðu völlum sem þeir
horfa til álitaefnisins.
Á sínum tíma þótti rekstur með þessum hætti henta til orkuöfl-
unar fyrir stóriðju. Þá var arðsemi bannorð í miðstýrðu efnahags-
kerfi, hvað þá í opinberum rekstri. Alþjóðabankinn gerði hins vegar
arðsemiskröfur af lánum til nýrra stórvirkjana.
Við þessar aðstæður var rekstrarform Landsvirkjunar búið til.
Hún hefur alla tíð verið í ákveðinni fjarlægð frá ríkisvaldinu þó að
ekkert fyrirtæki sé í raun og veru meira opinbert. Orkufyrirtæki
Reykjavíkur og Suðurnesja hafa um margt dregið dám af Lands-
virkjun að þessu leyti.
Í nútíma samfélagi verða fyrirtæki hins vegar annaðhvort að
lúta opinberum forskriftum eða leikreglum einkamarkaðarins. Það
er ekki bæði hægt að sleppa og halda í því efni. Með öðrum orðum
er ekki unnt að njóta þess besta úr tveimur ólíkum heimum og
sleppa hinu.
Virkjanaframkvæmdir þessara fyrirtækja eru að mestu kostað-
ar með lánsfé sem skattborgararnir ábyrgjast. Að auki er svo styrk-
ur Orkuveitu Reykjavíkur byggður á einokunargróða af sölu á
heitu vatni.
Skattborgararnir og greiðendur hitaveituokursins í Reykjavík
eru á hinn bóginn ekki í sömu stöðu gagnvart þessum fyrirtækjum
eins og hluthafar í fyrirtækjum á markaði.
Meðan þau fyrirtæki sem hér eiga hlut að máli njóta þeirrar
aðstöðu sem fylgir opinberum rekstri þurfa þau einnig að hlíta
almennum reglum sem gilda um peninga skattborgaranna. Svo ein-
falt er það mál.
Ókosturinn við ríkisrekstur er meðal annars sá að eigendurnir
hafa ekki sömu beinu hagsmunatengsl og hluthafar í einkafyrir-
tækjum. Bestu stjórnmálmenn geta ekki, þrátt fyrir góðan vilja,
upphafið þetta lögmál þó að þeir setjist með góðan ásetning við
stjórnarborð opinberra fyrirtækja.
Að þessu virtu má ljóst vera að það fær ekki staðist að fara með
orkuverð til stóriðju sem eins konar leyndardóm í almannaeigu.
Verð á framleiðslu getur farið leynt í einkarekstri á raunveruleg-
um samkeppnismarkaði. Ekkert af orkufyrirtækjunum uppfyllir
þau skilyrði.
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Verð á orku til stóriðju:
Leyndardómur í
almannaeigu
Óvæntur gestur
Líklega munu margir fagna þjóðhátíðar-
degi Bandaríkjanna 4. júlí á Kjarvals-
stöðum. Áhrifafólk og velunnarar á
Íslandi hafa þegar fengið boðskortið í
hendur. Er þetta í 230. sinn sem haldið
er upp á sjálfstæði þjóðarinnar, sem
áður heyrði undir bresku krúnuna. Hafa
margir sett þessa miklu hátíð í sam-
hengi við heimsókn George
Bush eldri hingað til
lands 4. til 7. júlí.
Er ekki ólíklegt
að hann kíki á
Kjarvalsstaði til að
fagna með sam-
löndum sínum
milli klukkan
fjögur og
sjö á
sjálfan
komu-
daginn.
Að því loknu þiggur hann kvöldverð
í boði forseta Íslands, Ólafs Ragnars
Grímssonar, að Bessastöðum.
Formannskapphlaup
Jón Sigurðsson hefur ákveðið að bjóða
sig fram til formanns Framsóknarflokks-
ins. Kom tilkynning um það fyrr en
menn höfðu reiknað með. Auðvitað var
vitað um áhuga Jóns á starfinu enda
fjölmargir sem hafa hvatt hann áfram.
Innkoma hans í stjórnmálin hefur
lukkast vel. Stuðningsmenn jafnt
sem andstæðingar Framsóknar-
flokksins hafa hælt Jóni og hann
hefur komið vel út í fjölmiðlum.
En hvers vegna tilkynnir hann
þetta núna? Ef til vill er það
gert til að vera á undan
Guðna Ágústssyni
varaformanni sem
hefur ekki tekið
fyrir framboð til for-
manns. Hins vegar sagði Jón í viðtölum,
eftir að hann tók við ráðherraembætti,
að honum fyndist að ekki ætti að vera
slagur um þetta embætti. Kannski voru
það skilaboð til Guðna?
Eiður heima
Stuttu áður en Eiður Smári Guðjohnsen
skrifaði undir samning hjá fótbolta-
liðinu Barcelona sagði Fréttablaðið
frá því að hann dveldi á Íslandi og
slappaði af fyrir framan HM
í knattspyrnu. Svo skrapp
hann til Spánar, skrifaði
undir samning og veitti
fjölmiðlum viðtal. Eiður er
kominn heim aftur og æfir
stíft í World Class. Þannig
ávaxtar hann líka best sína
verðmætustu eign.
bjorgvin@frettabladid.is