Fréttablaðið - 29.06.2006, Qupperneq 44

28. júní 2006 FIMMTUDAGUR
Húsgögn og gjafavara
Skeifan 3A við hlið
Atlantsolíu 108 Reykjavík
Sími: 517 3600 • Fax: 517 3604
mylogo@mmedia.is
www.local1.is
Útsala
15-60% afsláttur
Frá kr 1800033900 kr 7900 kr19900 kr
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM POTTAPLÖNTUR
Í gróðurskálanum vilja flestir að gróðurinn sýni suðrænt
yfirbragð. Kannski er það löngunin til þess að snúa aftur í
aldingarðinn Eden sem stjórnar gróðurvalinu. Vínviðurinn
er án efa sú planta sem við tökum mest eftir þegar farið er
um sveitir Suður-Evrópu. Í vínræktarhéruðunum þekur hann
hlíðar og hæðir og víða vex hann líka upp við byggingar og
önnur mannvirki. Það má með sanni segja að fáar plöntur
hafi notið sama vegs og virðingar og vínviðurinn í evrópskri
menningarsögu.
Eldri en Nóaflóðið
Vínviður, tegundin Vitis vinifera, hefur verið í ræktun frá
ómunatíð og er því með fyrstu plöntum sem forfeður okkar
núverandi Evrópumanna tóku í þjónustu sína. Hið náttúru-
lega útbreiðslusvæði þess vínviðar sem er undirstaða vínyrkj-
unnar nær um Balkanskaga og Litlu-Asíu, strendur Svartahafs
,um Kákasus austur að suðurbotni Kaspíahafs. Þekkt er
sögnin um vínyrkju Nóa á fjallinu Ararat eftir syndaflóðið.
Elstu menjar um vín og vínrækt, taldar vera 5400 til 5000
árum eldri en okkar tímatal, hafa verið grafnar upp í leifum
þorpsins Hajji Firuz í norðurhluta Zagrosfjalla í Íran. Þetta
er á því svæði sem áður nefndist Mesópótamía og einmitt
þar telja mannfræðingar að vestræn garðyrkja eigi upphaf
sitt fyrir um 7-10.000 árum. Þaðan barst einnig vínyrkjan til
Egypta og síðan Grikkja og Rómverja.
Leifur heppni og refavínið
Alls eru taldar 43 sjálfstæðar tegundir af vínviðarættkvíslinni,
þar af 32 í Norður- og Mið-Ameríku en 11 í Asíu. Fæstar
þeirra hafa nokkra þýðingu fyrir vínræktina en þó hefur eink-
um verið gert nokkuð af því að rækta upp nokkrar norður-
amerískar tegundir. Ein þeirra er Vitis labrusca „refavínviður“,
sama tegundin og sagt er að Leifur heppi hafi látið ráða
nafni Vínlands hins góða, og vex þar á austurströndinni alveg
norður til Nýfundnalands. Refavínviðurinn er líka forvitnileg-
ur fyrir það að kjörlendi hans líkist mest þeim aðstæðum
sem birkið okkar íslenska þrífst best við og að útbreiðslu-
svæði hans nær norður á Labrador, svo það er aldrei að
vita nema að hans fari að verða vart í íslenskum görðum
eða skóglendum áður en þessi öld er öll. Á síðari áratugum
hafa komið fram blendingar milli vínviðar og refavínviðar
sem bera sætar og safaríkar vínþrúgur jafnframt því að
plönturnar eru harðgerðari en hinn gamli evrópski vínviður.
Þessir blendingar eru mjög forvitnilegir fyrir okkur sem búum
norðan hinna hefðbundnu vínyrkjusvæða.
Vínyrkjumörkin
Hin eiginlegu norðurmörk vínyrkjunnar í Evrópu liggja um
Suður-Þýskaland í hæðum og hlíðarfótum þar sem frost fer
sjaldan niður fyrir sex mínusgráður og klaki fer ekki í jörð
á veturna. Norðan við þessi mörk er hvergi hægt að rækta
vínvið í atvinnuskyni en bærilega gefst að rækta eina og eina
plöntu á völdum stöðum í bæjum og borgum alveg norður
á Skán. Norðan við það þarf að rækta vínvið í gróðurhúsum.
Á Íslandi var byrjað að rækta vínvið eftir að farið var að reisa
þau. Mest var það hugsað ánægjunnar vegna, en á stríðs-
árunum og fram yfir 1950 höfðu nokkrir garðyrkjubændur
tekjur af sölu vínberja. Það er liðin tíð og ánægjan ríkir nú
aftur ein yfir uppskerunni hjá þeim sem vínyrkjuna stunda
hér á landi.
Vínviður í pottum
Að rækta vínvið í pottum getur út af fyrir sig gengið ágæt-
lega, séu ekki gerðar kröfur um mikinn afrakstur. Í slíkum
tilvikum þarf að gera ráð fyrir að ílátið rúmi a.m.k. 30 lítra
af mold og að möguleiki sé á að koma því í svala (4-10°C)
vetrarvist tímabilið nóv-mars. Vaxi vínviðurinn frjálst í beði
getur hann fengið meira vaxtarrými og þá má líka reikna
með meiri uppskeru. Í pottarækt á vínvið verður að gæta
þess að hafa aðeins einn „stokk“, um 80cm háan, og bara
þrjá hliðarsprota út frá honum. Reikna má með einum
„grisjuðum“ (þ.e. 40-50% berjavísanna eru fjarlægðir) klasa
á hvern hliðarsprota. Hliðarsprotar eru styttir niður að neðsta
brumi næst stokknum um jólaleytið ár hvert. Þegar nýir hlið-
arsprotar fara að vaxa út í mars-apríl þarf að leiða þá á grind
eða einhvern stuðning. Blómklasarnir koma venjulega við
fyrsta eða annað blað á hverjum sprota. Plantan getur ekki
borið nema einn klasa á hverjum hliðarsprota. Mikilvægt er
að halda jöfnum hita (15-24° C) yfir sumarið, berin þroskast
best við 18°C seinnipart sumars. Nauðsynlegt er að sjá til
þess að vínviðinn skorti ekki vatn um vaxtartímann. Vetur
eiga að vera svalir og þurrir.
Klipping og stýring
Klipping og stýring er fólgin í því að stýfa sprotana framan
við þriðja blað frá klasa og síðan framan við þriðja blað á
öllum nývexti. Vökvið með lífrænu áburðarvatni nokkrum
sinnum yfir sumarið. Umpottið snemma í mars á fjögurra
ára fresti. Notið sama pott en nýja mold og klippið ræturnar
mikið. Fyrsta árið eru allar greinar styttar – allt tekið sem er
framan við þrjú blöð, líka á öllum hliðargreinum. Annað árið
farið eins að. Nú eru greinarnar samt orðnar mun lengri en
fyrra árið. Í febrúar/mars á þriðja vetri eru svo allar greinar
aftur styttar inn að öðru brumi frá tveggja ára greinum.
Með því er lögð undirstaða að framtíðargreinum. Í febrúar/
mars á fjórða vetri er greinagrindin hreinsuð, veikir sprotar
klipptir burt og greinarnar styttar. Skiljið eftir eitt hliðarbrum
við aðalgreinar. Best er að stýra greinunum í gaffal- eða
blævængsform. Það er hannað með tilliti til þess að veggur
sé í bakgrunni og plantan formuð á grind. Á fjórða sumri og
síðan öll ár framvegis þarf að stýfa framan af öllum sprotum
um leið og þeir hafa myndað þrjú blöð, líka framan við
berjaklasana.
Vínviður − Nói gamli og Leifur heppniG
Sængurfatnaður
Ný mynstur og nýir litir