Tíminn - 29.01.1978, Qupperneq 6

6
Sunnudagur 29. janúar 1978.
Fyrsti prófessorinn i fötlunarrannsókn-
um, Syen-Oiof Brattgárd, er merkur
maöur, sem mikið tillit er tekiö til þegar
mál fatlaðra eru á dagskrá. Eítiríarandi
\ iötai við hann tók brezkur blaðamaður
sem ritar um læknisfræði, Micheal
Jeffries.

Þú veröur aö hlaupa ef þú
ætlar aö hafa viö Sven-Olof
Brattgárd. baö sem flest okkar
eru aö reyna að gera á heilum
mánuði viröist hann geta komizt
yfir á einhvern undraveröan
hátt á einni viku. Hann vinnur i
þágu hundraða þúsunda
fatlaöra i Sviþjóö. Hann viröist
hafa eitthvert vald yfir timan-
um, honum tekst aö stunda vis-
indarannsóknir, erfiöar funda-
setur og leysa úr vandamálum
þeirra 17 nefnda, ráöa og félaga
sem hann starfar fyrir. Rétt
eins og forstjóri stórfyrirtækis
kann hann einn og sama daginn
aö þurfa á fund á skrifstofu sinni
i Gautaborg fljúga (einn) til
Stokkhólms til að ræöa um störf
sin viö Karl Gústaf konung og
Silviu drottningu, og fara heim
siödegis til aö tala máli fatlaös
barns eöa verksmiöjustarfs-
manna og loks lýkur hann
deginum með rannsóknarstörf-
um...
Sven-Olof gæti fariö hraöar
yfir ogá auöveldari hátt ef hann
ætti ekki við eitt vandamál aö
striða. Hann getur ekki gengið.
Hann er algerlega lamaöur
fyrir neðan brjóst, og er bund-
inn viö hjólastólinn 16 tima á
dag, svo hann lætur sér nægja
aö komast hraðar en flest heil-
brigt fólk. Hann ferðast meö
sinu lagi. Oft má sjá hann ak-
andi i mikilli umferð hann er
e.t.v. á leið á fund eða aö reyna
aö finna veitingastaö.
Þegar hann þarfnast hjálpar
biöur hann um hana. Hann lætur
bera sig um borð i og út úr far-
þegaþotum eins oft og f lest olck-
ar taka strætisvagn. óhjá-
kvæmilega hefur Sven-Olof
stöku sinnum orðið fyrir áföll-
um vegna sinn „ævintýralegu”
lifnaöarhátta. En honum finnst
það eðlilegt. Þessi 55 ára
maöur, minnir einna helzt á
rafal, játar aö stundum hái þaö
honum verulega aö vera
fatlaöur. Sérstaklega þegar
hann er að koma sér um borð i
litla bátinn sem hann og kona
hans Ingrid hafa mætur á aö
sigla i viö ströndina nærri
Gautaborg. „Hættulaust?
Auðvitað er þaö hættulaust! Ég
er i björgunarvesti,” svarar
hann steinhissa á spurningunni.
^Prófessor Sven-Olof Bratt-
gárd forstöðumaður deildar
fötlunarrannsókna viö Háskól-
ann i Gautaborg, ráögjafi
sænsku stjórnarinnar um mál
fatlaöra er einn merkilegasti
fatlaöi maður i heiminum.
Visindaafrek hans og
mannúðarstarf i þágu fatlaöra
gnæfa yfir störf margra heil-
brigðra hæfra visindamanna.
Hann hefur stundaö rannsóknir
I lyflæknisfræöi, vefjafræði,
taugasjúkdórtiafræöi, geö-
lækningum og félagslegum
lækningum og gefiö út 350
visindaritgeröir.Samtsem áður
er Brattgárd prófessor ekki
siður stoltur af sumum afrekum
sinum, sem minna fer fyrir og
hann ástundar i takmörkuöum
fristundum, svo sem oliumál-
verkum, útsaumi, kjóla og fata-
saumi.
Að lýsa prófessor Brattgard
er að skrásetja hina ánægjulegu
þróun heilsugæzlu Svia I þágu
fatlaðra. Það er fyrir tilstilli
þessa manns i hjólastólnum,
sem er i senn læknir, visinda-
maöur, skipuleggjandi og
fatlaöur maöur aö viö hin getum
öðlazt þá viösýni, sem er
nauösynleg til aö fatlaöir geti
oröiö hluti þjóðfélagsins. A
þessum vettvangi hefur Svíþjóö
dregiö aö sér athygli umheims-
ins.
Það er mikilvægt aö veita
fötluöum alla læknishjálp sem
er þeim nauösynlegt til aö þeir
geti oröiö sem bezt á sig komnir
likamlega og til aö vinna gegn
fötlun þeirra. En þetta er ekki
nóg eitt sér, segir prófessor
Brattgárd, sviphreinn maöur
sem virðistbúa yfir mikilli innri
ró. „Mörgum sem ekki eru
fatlaöir, finnst þeir vera ein-
angraöir i þjóöfélaginu annað
hvort sem einstaklingar eöa
meölimir einstakra hópa,”
sagöi hann. „Þaö er þvi enn
erfiöara fyrir fatlaö fólk þegar
viö þessa einangrun bætist að
þaö er hindrað i aö velja lifi sinu
tiltekinn farveg,sinna ýmsum
verkefnum eöa einfaldlega
ganga i hjónaband.” Ættingjar
og vinir einblina oft um of á
fötlun einstaklingsins og
gleyma að hann eða hún eiga
eftir sem áöur mikla hæfileika.
Þótt sjúkrahús,stofnanir ogsér-
stakir heimavistarskólar fyrir
fatlaöa séu mikils viröi, geta
þeir aldrei komiö i stað sjálfs
lifsins. ,,Lifiö er ævintýri. Aö-
eins meö þvi aö bjóöa hættunum
birginn getum við notiö þess til
fulls.” Ævintýrum fylgja nokkr-
ar hættur en fatlaðir eiga ekki
aö láta þær aftra sér.
Hann gerir hlé á máli sinu og
hellir kaffi i tvo bolla. Prófessor
Brattgárd dreypir á kaffinu og
rifjar upp hvernig hann kynntist
sálfræöilegum þætti þess aö
vera f atlaöur, það var ekki létt.
26 aldursár hans hófst meö
ánægjulegum hætti. Þá var
hann ungur læknanemi sem
hafði áhuga á iþróttum og ætlaöi
sér aö veröa taugasjúkdóma-
fræöingur. Þrem vikum eflir aö
hann lauk læknaprófi meö
góöum árangri gekk hann aö
eiga hjúkrunarnema sem hann
var ástfanginn af. Viku eftir
brúökaupiö skall ógæfan yfir.
„Að töluverðu
leyti er það
undir hinum
fatlaða sjálf -
um komið
hvort honum
farnast vel
eða illa”
„Dag einn fann ég aö ég haföi
ekki fullt vald á fótunum”, sagöi
hann. Þetta var byrjunin á hæg-
HANN
fara lömun. Hann skildi þaö
ekki þegar i staö, en þetta voru
eftirverkanir meöferöar vegna
æxlis i mænunni sem hann haföi
hlotið fjórum árum áöur. „Eftir
skuröaögeröina urðu læknunum
á mistök og gáfu mér of mikla
geislameöferö”, sagöi hann.
„Þaö olli rýrnun mænunnar
meö þeim hætti aö æöar
skemmdust og gátu ekki boriö
súrefni til vefjanna. Afleiðingin
liktist dauöadómi. Á næstu sex
mánuöum færöist lömunin hægt
og hægt upp eftir likama min-
um,og vissi aö ef hún kæmist
upp hálsn.n væri óliklegt aö ég
héldi lifi.”
Lömunin náöi til neöri hluta
brjóstkassans, allur neöri hluti
likamans varð afl- og tilfinn-
ingalaus. Siöan stöövaöist hún.
Sven-Olof Brattgárd —sem stóö
á þröskuldi glæsilegrar framtiö-
ar — var oröinn lifstiðar öryrki,
sem varla gat klætt sig eöa hirt.
Tuttugu og sex árum siðar —
1973— sagöi hann á alþjóðaráð-
stefnu um endurhæfingu: „Að
miklu leyti er þaö undir þeim
fatlaöa sjálfum komið hvernig
honum farnast. Ef hann vill aö
lif hans veröi auöugt verður
hann aö sætta sig við hinar sér-
stöku aðstæöur sinar, fólkiö sem
hann umgengst óg þjóðfélagiö
sem hann er fæddur inn i. Hann
verður aö gefa hæfileikum sin-
um meiri gaum en fötlun sinni”.
Þessi orð voru meitluö út úr
reynslu hans sjálfs i rúman ald-
arfjóröung, en á þeim tíma
haföi honum lærzt aö sigrast á
fötlun sinni. Hann hafði ekki
fyllzt beizkju gagnvart stéttar-
bræðrum sinum, sem höföu gert
svo skelfileg mistök. „Þaö er
mannlegt aö verða á mistök”,
sagði hann aðeins. Viö erum
öll skekkjur, ég sjálfur...”
Eftir aö hafa verið ár rúm-
liggjandi.hafnaöi hann starfi viö
taugasjúkdómafræöi sem hon-
um bauðst viö Háskólann i
Lundi, en hann átti ekki bíl meö
útbúnaði fyrir lamaöa. Hann
fluttist heim til foreldra sinna i
Gautaborg ásamt Ingrid. Hann
sökkti sér í staðinn niöur i rann-
sóknir við háskólann þar... og
einbeitti sér að „hæfileikum”
sinum.. Harmleikurinn, sem
GBRIR